Bài 1: Nhiệt điện Vĩnh Tân: “Vành khăn tang” môi trường

Cả một vùng dân cư rộng lớn vốn đã nghèo khó, khắc nghiệt này nay còn đang bị choàng thêm mối nguy không chỉ về môi trường sống mà còn là kế sinh nhai của người dân bởi khu “liên hoàn” 4 nhà máy nhiệt điện Vĩnh Tân (gồm Vĩnh Tân 1, 2, 3, 4) tại xã Vĩnh Tân, huyện Tuy Phong, Bình Thuận.

Nhiệt điện Vĩnh Tân 4 - là một trong 4 nhà máy nhiệt điện Vĩnh Tân 1, 2, 3, 4 nằm liên hoàn ngay bên bờ biển.

Nhớ lại hai ngày 14.4 và 15.4.2015 vừa qua, nhiều người dân ở xóm 7, thôn Vĩnh Tiến, xã Vĩnh Tân vẫn còn kinh hoàng. Đây là điểm nóng xảy ra vụ việc người dân địa phương tụ tập phản đối nhà máy nhiệt điện Vĩnh Tân 2 nhả xỉ than gây ô nhiễm môi trường.

Theo người dân, khi đó xỉ than từ bãi xỉ than và nhiệt điện Vĩnh Tân 2 liên tục bay ra đen kịt, bụi mù đến khó thấy đường đi. Mọi sinh hoạt, làm ăn buôn bán bị đảo lộn, ngưng trệ. Trẻ con, người già là nạn nhân khốn khổ nhất vì ho hen, khó thở. Vụ phản đối cũng đã khiến quốc lộ 1A “tê liệt” trong hơn 10 tiếng đồng hồ, hàng nghìn phương tiện không thể lưu thông, dẫn đến xung đột vào ngày 15.4 giữa người dân và chính quyền, khiến nhiều người bị thương...

Chị Trần Thị Minh Trang, chủ quán ăn Sông Quê tại xóm 7 cho hay, một thời gian dài trước khi xảy ra vụ phản đối tập thể trên, người dân đã rất nhiều lần phản ánh với chính quyền, kéo đến cổng nhà máy yêu cầu không gây ô nhiễm nữa, nhưng không được giải quyết.

Nhưng đó chỉ là bề nổi. Quay trở lại Vĩnh Tân, nơi bị nhiều người dân xem như “vành khăn tang” môi trường vào cuối tháng 7, chúng tôi mới nghe và chứng kiến tiếng oán thán của rất nhiều người dân ở đây, bởi nguồn sinh nhai của họ đang dần bị biến mất.

“Chúng tôi kêu trời không tới” – người dân Trần Văn Thọ nói.

Bãi xỉ than của nhà máy nhiệt điện Vĩnh Tân như là "vành tang trắng" môi trường cho người dân địa phương.

Biển mất dần tôm cá

Cũng như đa số người dân ở Vĩnh Tân, ông Trần Văn Thọ, nhà cách nhà máy nhiệt điện Vĩnh Tân 4 chỉ chừng 200m, sống bằng nghề đi biển. Nhưng hai năm nay, ông không đi bạn nữa, vì tôm, cá, mực ở biển đã biến mất rất nhiều. Ông Thọ bảo, tháng 5 đến tháng 8 hàng năm là ngày mùa, tôm cá rất nhiều, nhưng giờ càng đánh gần bờ càng đói, nhiều người phải ra tận đảo Phú Quý, cách 40 lý mới có cá, còn tàu máy 30 mã lực là đói. Nên ông và gia đình “đói tàn”!

Trước đây, chỉ trong vòng 2-3 tháng, ông Thọ có thể kiếm được 60-70 triệu đồng từ biển, nhưng nay chỉ khoảng 10 triệu đồng. Không bám biển nổi, ông và hai người con trai đi làm công ở bãi xỉ than của Vĩnh Tân 2, mỗi ngày được trả 210 ngàn đồng, làm từ 6 giờ chiều đến 12 giờ đêm; còn nếu làm đến 3 giờ sáng, ông kiếm thêm được 60 ngàn đồng nữa. “Tui biết là ô nhiễm, nguy hiểm nhưng vẫn phải làm, liều mạng kiếm cơm manh áo”, ông nói.

Còn ông Nguyễn Vân Sơn, cả một buổi sáng ngồi nhậu với vài con khô cùng nhiều bạn đi biển của mình ở hiên nhà, thì bức xúc: dân đi biển tụi tui rất đói, trước dễ dàng kiếm được 4-5 triệu đồng/ngày nhưng giờ kiếm 1/10 chừng đó đã khó! Ông bảo, với những người như ông, đi biển thì dễ, nhưng lên bờ khó làm, cũng chẳng biết làm gì ở cái xứ quanh năm nắng gió cháy da cháy thịt này.

Nói về nguyên nhân, theo nhiều người dân, nước thải của Vĩnh Tân 2 xả ra biển, nóng hơn nhiệt độ bình thường của nước biển, đã khiến hải sản ở đây biến mất. Vào tháng 2, 3 hàng năm, tôm hùm con ở rạn san hô rất nhiều, nhưng nay cũng không còn. Ông Phan Thanh Hoàng, là thợ lặn lâu năm ở đây, cho hay, nước dưới biển cách mặt 10m ở đây lúc nào cũng nóng hâm hẩm, các rạn san hô gần bờ đều bị chết, ốc sò thì chết hả họng, cua tấp vô bờ chết thúi,... Còn theo ông Sơn, nước thải của Vĩnh Tân 2 xả ra biển gây ô nhiễm tới 5 lý, mỗi lần kéo lưới lên là thấy nước đỏ và nóng hâm hẩm...

Thợ lặn Phan Thanh Hoàng: "tôm, cá, san hô dưới biển chết hết do nước thải nóng của nhiệt điện Vĩnh Tân 2 xả xuống".

Thất nuôi tôm giống

Không chỉ ảnh hưởng đến nguồn hải sản, sinh thái tự nhiên, nguồn nước thải và tro xỉ từ nhà máy nhiệt điện Vĩnh Tân 2 còn khiến cho hoạt động nuôi tôm giống của vùng này lao đao. Ông Châu Minh Vũ, giám đốc công ty Đại Nam, cho biết, trước ngày 15.4 xảy ra biểu tình lớn, bụi xỉ than rớt vô hồ lắng và hồ xử lý nước (do đặc thù xử lý hóa lý nên phải nằm ngoài trời) không xử lý được, nên khi đưa nước vào hồ nuôi đã khiến 50 hồ tôm giống của công ty bị chết, thiệt hại khoảng 1 tỉ đồng (20 triệu/hồ).

Còn hiện nay, theo ông Vũ, tôm giống vẫn lai rai bị bệnh và yếu, có lúc chết khoảng 30-40% số lượng ở mỗi hồ. “Xỉ than vẫn có trong không khí và nguồn nước vẫn bị ô nhiễm do hoạt động của Vĩnh Tân 2 và hoạt động xây dựng của Vĩnh Tân 3, 4, cảng biển...”, ông Vũ nói.  

Cho biết ô nhiễm của khu nhiệt điện Vĩnh Tân khiến công ty mất khoảng 50% lượng tôm giống so với trước đây, ông Trần Xuân Bảy, công ty Xuân Bảy, một trong những công ty nuôi tôm giống đầu tiên của vùng, bức xúc: dù ông đã đầu tư để khoan sâu 70m dưới lòng biển chạy ống nước ngầm nuôi tôm nhưng tôm con, tôm bố, tôm mẹ đều bị ảnh hưởng.

Theo ông Bảy, “nước đục quá khiến tôm bố, tôm mẹ không giao phối được, giảm 2/3 sản lượng sinh sản”. Tương tự, để đối phó với nguồn nước bị ô nhiễm, ông Trần Hậu Điểm, phó chủ tịch Hội tôm giống cho hay: nhiều công ty hiện nay đã phải đóng tàu ra khơi lấy nước nuôi tôm.  

Nước tại hồ lắng và hồ xử lý bị nhiễm xỉ than

Ông Nguyễn Thanh Sang Chủ tịch UBND xã Vĩnh Tân cho biết, Vĩnh Tân được biết là khu vực cung cấp nguồn tôm giống rất tốt ở Việt Nam, bởi nguồn nước ở đây sạch do không bị ảnh hưởng phù sa của các cửa sông như nhiều nơi khác. Tuy nhiên, hoạt động nuôi tôm giống đã gần 30 năm ở đây đang phải đối mặt với nguy cơ mất giống. “Dù sẽ phải di dời theo chủ trương của chính quyền, nhưng chúng tôi vẫn lo nguồn nước ở nơi mới có thể sẽ còn bị ảnh hưởng, khi cả bốn nhà máy nhiệt điện cùng đi vào hoạt động”, ông Bảy nói thêm...

Bài ảnh: Lê Quỳnh  

» Cần cải cách chính sách giá điện

» Điều chỉnh Quy hoạch điện VII: Sẽ chuyển đổi mạnh thị trường điện?