Casino: Từ góc nhìn kinh tế

Trên khía cạnh kinh tế học tôi ủng hộ việc hợp pháp hóa các dạng đánh bạc (gambling) nói chung cũng như sòng bài (casino) nói riêng. Nên nhớ xổ số cũng là một dạng đánh bạc và nó đã được hợp pháp hóa hàng chục năm nay.

Nhưng lý do ủng hộ của tôi không phải vì lo ngại người Việt ra nước ngoài đánh bạc sẽ làm chảy máu ngoại tệ, để phát triển du lịch, hay tạo thêm nguồn thu cho chính quyền. Lượng ngoại tệ chảy ra nước ngoài vì bài bạc chắc không quá lớn, hơn nữa không có gì đảm bảo nếu casino được phép hoạt động công khai ở Việt Nam thì những người hiện đang bay ra nước ngoài đánh bạc sẽ chuyển sang đốt tiền của họ ở các sòng bạc trong nước.

Nếu coi việc ra nước ngoài đánh bạc là một dạng nhập khẩu dịch vụ ngoại đắt tiền như nhập những loại hàng hóa ngoại cao cấp khác (xe Rolls-Royce, túi Louis-Vuitton) thì giải pháp điều chỉnh hành vi này phải là điều chỉnh tỷ giá.

Lý do để phát triển du lịch cũng khá mơ hồ. Du lịch Việt Nam không phát triển được không phải vì Việt Nam không có casino mà vì chất lượng dịch vụ du lịch quá tệ. Mở một vài casino có thể sẽ thu hút được một số khách du lịch nước ngoài vào đánh bạc nhưng lấy gì đảm bảo những casino đó sẽ cạnh tranh lâu dài được với Macao, Singapore, Malaysia hay thậm chí Trung Quốc, Philippines. Cũng giống như ước mơ xây dựng một sân bay quốc tế hay một trung tâm tài chính lớn, kế hoạch biến Việt Nam thành một trung tâm du lịch cờ bạc của châu Á không hề đơn giản. Ngay cả nếu cho phép mở casino là chiếc đũa thần cho ngành du lịch, liệu Việt Nam có sẵn sàng tự do hóa mại dâm hay hợp pháp hóa ma túy nếu đó là những chiếc đũa thần khác trong tương lai? Cứu cánh không biện minh cho phương tiện.

Cho phép mở casino để tăng thu ngân sách có lẽ là lý do quan trọng và hiện thực nhất với các nhà làm chính sách. Ở đây tạm bỏ qua những lo ngại về việc liệu nguồn thu có được sử dụng hiệu quả không hay vấn đề cứu cánh-phương tiện đã nói ở trên, một điều cần cân nhắc là liệu chi phí xã hội của việc mở casino có lớn hơn số tiền ngân sách thu vào hay không? Một nghiên cứu của Earl Grinols cho biết bài bạc và casino ở Mỹ gây ra chi phí xã hội 289 đô la cho mỗi 46 đô la mà nền kinh tế nhận được. Một nghiên cứu khác của Úc tuy không có kết luận rõ ràng nhưng cảnh báo hiệu quả kinh tế của bài bạc và casino rất thấp, trong phương án xấu có thể gây tổn hại cho xã hội 1.2 tỷ đô la Úc một năm. Bởi vậy nếu chỉ nhìn vào tiền bán đất và tiền thuế hàng năm từ các casino thì đánh giá hiệu quả kinh tế sẽ phiến diện.

Vậy tại sao tôi vẫn ủng hộ hợp pháp hóa các dạng bài bạc và casino bất chấp các phản bác bên trên? Với nhiều nhà kinh tế cấm đoán một sản phẩm hay loại hình kinh doanh nào đó vừa không nên vừa không hiệu quả. Cấm đoán chỉ được sử dụng trong những trường hợp hãn hữu khi tác hại trực tiếp của một loại sản phẩm, kinh doanh lên những thành viên khác trong xã hội được xác định rõ ràng về mặt kinh tế hay tự do cá nhân. Ví dụ nên cấm sản xuất kinh doanh những thiết bị cho phép bất kỳ ai có thể dễ dàng nghe lén người khác. Bài bạc dù có kéo theo nhiều tệ nạn nhưng không nằm trong phạm trù này để bị cấm.

Cấm đoán thường không hiệu quả trừ khi chính quyền sử dụng một lực lượng lớn nhân viên công vụ thực thi việc chế tài và những người được giao nhiệm vụ thực thi này phải liêm khiết và công tâm. Việc người dân vẫn đánh bạc, đánh đề chui, ra nước ngoài chơi casino, hoặc cá độ bóng đá trên mạng cho thấy chính sách cấm bài bạc của Việt Nam đã và đang không hiệu quả. Cho phép công khai bài bạc và casino sẽ giúp chính quyền dễ quản lý hơn, thông qua thuế khóa, các qui định, hệ thống giấy phép. Chưa kể cho phép công khai sẽ giúp bảo vệ người tiêu dùng tốt hơn, ngay cả với những con bạc nghiện ngập cũng sẽ dễ được đưa vào diện theo dõi và có trợ giúp kịp thời hơn. Nhưng tất nhiên một khi sử dụng các biện pháp quản lý nhà nước vẫn cần phải có những cán bộ trong sạch và có nghiệp vụ. Xây dựng một đội ngũ nhân lực như vậy quan trọng hơn nhiều việc cân đông đo đếm lợi ích và thiệt hại của bài bạc hay casino.

Lê Hồng Giang

Không ngại đua thu hút đầu tư 

Nếu coi hoạt động cờ bạc như là một ngành dịch vụ thì việc lập một kế hoạch chi tiết trước như tỉnh nào được phép tổ chức loại hình này, ai sẽ được cấp phép đầu tư, qui mô và số lượng bao nhiêu, là một việc làm không cần thiết. Điều Chính phủ cần làm, bên cạnh yêu cầu nơi tổ chức phải đưa ra luật chơi công khai minh bạch, là đưa ra một mức thuế/phí rõ ràng, không chỉ với nơi tổ chức mà còn có thể đối với cả người tham gia các hoạt động này.
Người lo lắng rằng nếu như hoạt động này được cho phép kinh doanh tự do như thế thì có thể dẫn đến việc các tỉnh thành đua nhau thu hút xây dựng casino tựa như các phong trào xây dựng khu công nghiệp, cảng biển, nhà máy xi măng… trước đây. 
Điều này chắc chắn không xảy ra nếu như nguồn vốn đầu tư hoàn toàn đến từ các doanh nghiệp tư nhân. Những nhà đầu tư tư nhân hẳn sẽ không lựa chọn xây dựng những cơ sở casino ở những địa điểm không có khả năng thu hút được người chơi. Khi đã có một tổ hợp casino được xây dựng rồi thì sẽ khó có thể thu hút tiếp được thêm nhiều nhà đầu tư khác vào cùng địa điểm trừ phi đó là nơi thực sự hấp dẫn khách du lịch. 
Có thể có nhiều loại hình cờ bạc có thể được tổ chức phát triển dưới dạng phi tập trung, với qui mô nhỏ hơn, như các loại hình cá cược hoặc các cơ sở chỉ tổ chức một số loại hình cờ bạc đặc thù. Ngay cả trong trường hợp này thì các cơ sở tổ chức cũng thường nằm ở những khu vực ăn uống, vui chơi giải trí của các tỉnh thành. Bởi thế, các tỉnh thành có thể cân nhắc qui hoạch một số khu vực nào đó dành cho hoạt động cá cược hoặc casino qui mô nhỏ này để đảm bảo an ninh tốt hơn. Những doanh nghiệp muốn tham gia thì cần phải tổ chức cơ sở kinh doanh của mình ở những địa điểm đó.

Nguyễn Đức Hùng