Formosa có đang hoạt động hợp pháp?

» Chết trong “cơn lốc tiền” Formosa

» Luật sư Trương Trọng Nghĩa: Phải điều tra và hoàn tất 'hồ sơ Formosa' làm cơ sở xử lý thảm họa

» Thảm hoạ Formosa: Pháp lý của việc bồi thường và quyền của người dân bị thiệt hại

Trong “tâm bão” thảm họa cá chết xảy ra tại 4 tỉnh miền Trung vào tháng Tư vừa qua, vấn đề ông Võ Kim Cự, Phó chủ tịch UBND tỉnh Hà Tĩnh đã trực tiếp cấp phép đầu tư cho dự án Nhà máy liên hợp luyện gang thép và cảng nước sâu Sơn Dương (dự án Formosa), do Công ty TNHH gang thép Hưng Nghiệp Formosa Đài Loan làm chủ đầu tư với thời hạn 70 năm đã được đại diện Văn phòng Chính phủ lẫn các cơ quan bộ ngành thừa nhận tại các buổi họp báo vừa qua là sai thẩm quyền. Cũng từ thông tin này, người dân mới được biết thêm thông tin... trong quá khứ: việc Hà Tĩnh cấp phép đầu tư cho Formosa 70 năm là vượt quá thẩm quyền đã được kết luận trong hai cuộc thanh tra Chính phủ vào năm 2014 và 2015!

Tuy nhiên, trả lời báo chí về vấn đề này, ông Võ Kim Cự khẳng định: Hà Tĩnh làm đúng quy trình. Theo ông Cự, khi xin chủ trương đầu tư, Hà Tĩnh nhận được ý kiến của nhiều bộ, ngành. Sau đó, ngày 4.3.2008 (tại văn bản số 323 do Phó thủ tướng Hoàng Trung Hải ký gửi UBND tỉnh Hà Tĩnh, các bộ: Khoa học - Đầu tư, Công Thương, Giao thông - Vận tải, Tài nguyên - Môi trường), nêu rõ “đồng ý chủ trương Tập đoàn công nghiệp nặng Formosa Đài Loan lập dự án đầu tư Nhà máy liên hiệp thép tại Khu kinh tế Vũng Áng và Cảng nước sâu Sơn Dương tỉnh Hà Tĩnh như đề nghị của UBND tỉnh...”.

Ngày 30.1.2015, Văn phòng Chính phủ có văn bản số 926 về việc công bố kết luận thanh tra của Thanh tra Chính phủ, nêu ý kiến của Chính phủ: “Đồng ý với đề nghị của Bộ Kế hoạch - Đầu tư tiếp tục giữ nguyên quy định thời hạn 70 năm trong giấy Chứng nhận đầu tư đã cấp cho dự án và kiến nghị của Bộ Tài chính cho phép giữ nguyên tiền thuê đất, thuê mặt nước mà Công ty Formosa đã nộp theo giấy phép đầu tư và hợp đồng thuê đất đã ký”. Theo đó, trả lời báo chí, ông Cự khẳng định: “Như vậy là Chính phủ đã đồng ý”.

Với thực tế này, một câu hỏi cho các luật sư: vậy hiện nay Formosa Hà Tĩnh hoạt động có hợp pháp?

					LS. Phạm Công Út

LS. Phạm Công Út (Đoàn Luật sư TP.HCM): Vào thời điểm UBND Hà Tĩnh cấp phép cho Công ty Formosa đầu tư năm 2008 là thời điểm Luật Đầu tư đang có hiệu lực thi hành. Căn cứ vào Điều 52 Luật Đầu tư năm 2005 quy định UBND cấp tỉnh, ban quản lý khu kinh tế cấp tỉnh chỉ được quyền cấp phép hoạt động cho dự án có vốn đầu tư nước ngoài thời hạn không quá 50 năm, trường hợp thời hạn dài hơn là 70 năm thì do Chính phủ quyết định. Tuy nhiên, ở thời điểm Formosa được cấp phép hoạt động, chưa có bất kỳ văn bản thông tin của Chính phủ về việc đồng ý chấp thuận cho Formosa đầu tư thuê đất với thời hạn 70 năm.

Vậy để được cấp phép đầu tư với thời hạn dài như trên, UBND Hà Tĩnh, ban quản lý khu kinh tế (cơ quan có thẩm quyền cấp phép đầu tư) phải xin ý kiến, trình Chính phủ, xem xét và có sự đồng ý phê duyệt hồ sơ. Khi có công văn chính thức đồng ý với kiến nghị được trình lên thì cơ quan có thẩm quyền cấp phép đầu tư mới được ký cấp phép cho Formosa hoạt động với thời hạn 70 năm.
Vậy ông Võ Kim Cự có công văn đề nghị cấp phép và được sự đồng ý cấp phép của Chính phủ, nhưng trong công văn lại không thể hiện thời hạn xin cấp phép là 70 năm mà vẫn cho cấp phép với thời hạn trên là vượt quá thẩm quyền, là vi phạm Luật Đầu tư đối với dự án đầu tư nước ngoài.

Với tình huống pháp lý này, để khắc phục sai phạm thì cần làm các thủ tục gì? Luật nào qui định?

LS. Phạm Công Út: Việc cấp phép trái thẩm quyền này đã được lý giải và hợp thức hóa bằng văn bản số 926/VPCP-V.1 của Văn phòng Chính phủ ngày 30.1.2015 với nội dung tiếp tục giữ nguyên quy định thời hạn 70 năm trong Giấy Chứng nhận đầu tư đã cấp cho dự án là hoàn toàn không đúng với quy định pháp luật. Tính chất của văn bản 926 nói trên hoàn toàn không có giá trị pháp lý cho hoạt động của Formosa hiện nay bởi ngay từ ban đầu đã có hành vi cấp phép vượt thẩm quyền. Căn cứ vào Điều 4 Luật Ban hành văn bản quy phạm pháp luật năm 2015, tính pháp lý của văn bản luật, cụ thể là Luật Đầu tư chỉ sau Hiến pháp, văn bản 926 chỉ là một công văn của Chính phủ.

LS. Nguyễn Hoàng Trung (Văn phòng luật sư Hoàng Trung và Anh em): Văn bản 926 của Văn phòng Chính phủ không phải là văn bản quy phạm pháp luật, do đó căn cứ pháp lý để cấp phép đầu tư với thời hạn 70 năm phải là một quyết định hành chính. Như vậy trong vụ việc này, sai phạm khi cấp phép 70 năm cho Fomosa là rất rõ ràng. Các văn bản sau đó chỉ là các biện pháp xử lý sự việc đã xảy ra.
Về nguyên tắc, nhà đầu tư không có trách nhiệm đối với các quyết định hành chính của cơ quan Nhà nước, dù các quyết định này có sai phạm. Khi được cấp phép, Fomosa lập kế hoạch và thực hiện đầu tư theo thời hạn đã được cấp. Các hoạt động gây ô nhiễm môi trường là việc làm sai trái, cần phải có các biện pháp xử lý mạnh mẽ, tương xứng với hậu quả mà nó gây ra. Tuy nhiên hoạt động đầu tư xây dựng dự án đã được cấp phép của Fomosa không phải là hoạt động trái phép.

					LS. Nguyễn Hoàng Trung

Khi gia nhập kinh tế quốc tế, chúng ta phải tuân thủ luật chơi. Nếu từ sai phạm của cơ quan quản lý nhà nước mà rút phép thì có thể bị kiện ra tòa án hay trọng tài quốc tế. Mặt khác những hoạt động đầu tư như của Fomosa vào Việt Nam, nếu không gây ô nhiễm cho môi trường là hoạt động cần khuyến khích, ưu đãi.

Như vậy cần xử lý tình huống pháp lý này như thế nào?

LS. Phạm Công Út: Formosa được xem là hoạt động hợp pháp, chỉ về thời hạn 70 năm là không hợp pháp. UBND tỉnh Hà Tĩnh chỉ được phép thu hồi giấy chứng nhận đầu tư để điều chỉnh lại từ 70 năm thành 50 năm theo thẩm quyền, chứ không được rút phép vĩnh viễn, nếu Formosa không vi phạm pháp luật khác đến mức độ phải rút giấy phép. Vì vậy, nếu việc cấp phép là sai thì phải thu hồi và hủy bỏ quyết định đó và ban hành một quyết định khác đúng trình tự và thủ tục luật định. Không thể ban hành một công văn của Chính phủ để sử dụng làm căn cứ hợp thức hóa cho hành vi sai trái từ trước. Đó là điều hoàn toàn bất hợp lý.

 Formosa Hà Tĩnh: một trong bốn yếu huyệt bảo vệ lãnh thổ 

Công ty TNHH Hưng Nghiệp Formosa Hà Tĩnh (FHS) nằm tại Khu kinh tế Vũng Áng, Hà Tĩnh, hoạt động theo giấy chứng nhận đầu tư cấp lần đầu vào ngày 12.6.2008 với thời hạn 70 năm, và điều chỉnh cấp lại lần thứ 12 vào ngày 20.4.2015 do Ban quản lý Khu kinh tế tỉnh Hà Tĩnh cấp cũng với thời hạn 70 năm. Loại hình sản xuất chính FHS là chế tạo, gia công, sản xuất, mua, bán, xuất nhập khẩu các sản phẩm liên quan đến ngành luyện kim, đúc, chế tạo gang thép, cán thép, thép hình, ngành thép gia công lần thứ hai, ứng dụng các nguồn nguyên liệu từ xỉ lò, xi măng lò cao và các loại xi măng...

Dự án Khu liên hợp gang thép và Cảng Sơn Dương Formosa do FHS làm chủ đầu tư bao gồm ba hạng mục: nhà máy gang thép công suất 7,5 triệu tấn/năm; nhà máy điện công suất 650 MW; và Cảng Sơn Dương. Tổng diện tích dự án: 3.318,72ha, trong đó diện tích đất liền là 2.025,37ha; diện tích mặt nước là 1.293,35ha, tổng số tiền cho thuê đất, mặt nước trong thời gian 70 năm là khoảng hơn 96 tỉ đồng. Để phục vụ cho dự án, tỉnh Hà Tĩnh đã phải thực hiện bồi thường, giải phóng mặt bằng gần 2.000ha đất, với gần 3.000 hộ thuộc 9 xã của huyện Kỳ Anh. FHS triển khai dự án từ năm 2008, dự kiến hoàn thành năm 2017.

Theo báo cáo vào cuối tháng 4.2016 của Bộ Tài nguyên - Môi trường, số lượng nhân viên tại thời điểm hiện tại là 5.421 người (1.045 người Đài Loan và 4.376 người Việt Nam). Theo các chuyên gia, dự án Formosa Hà Tĩnh nằm trong khu vực đặc biệt nhạy cảm về quân sự, khi mà theo yếu tố tự nhiên, Sơn Dương - Vũng Áng là một trong bốn yếu huyệt bảo vệ an ninh lãnh thổ Việt Nam từ hướng biển (xếp theo thứ tự: Cam Ranh, Sơn Dương, Nam Du và Côn Đảo).

 Lê Quỳnh thực hiện

» Dự án “khủng” Formosa đã đóng góp gì cho Việt Nam?

 Vẫn phát hiện chất kịch độc cyanua trong nhiều mẫu cá

» Thủ tướng phê bình cán bộ vô trách nhiệm trong vụ Formosa

» Thảm họa môi trường biển: Chỉ một người nhận hình thức kỷ luật

» Chết trong “cơn lốc tiền” Formosa

» Luật sư Trương Trọng Nghĩa: Phải điều tra và hoàn tất 'hồ sơ Formosa' làm cơ sở xử lý thảm họa

» Thảm hoạ Formosa: Pháp lý của việc bồi thường và quyền của người dân bị thiệt hại

» Thảm họa Formosa: đã làm được gì và còn phải làm gì?

» Bốn bài học rút ra từ thảm họa môi trường Formosa

» Vân Lâm: Thủ phủ Formosa, tâm điểm của ung thư

» Hậu sự cố Formosa: “phải rà soát lại tất cả dự án tại Việt Nam”

» Từ cá chết Vũng Áng đến Formosa: Nhìn lại quy hoạch môi trường

» Thảm họa Formosa: Từ cảnh báo di dân đến đề xuất ngừng hoạt động