Mối nguy suy thận do tùy tiện uống thuốc giảm đau

Mặc dù chưa có số liệu thống kê cụ thể, nhưng tại các phòng khám của Bệnh viện Bình Dân (TP.HCM), nhóm bệnh nhân suy thận mạn dưới 40 tuổi đã chiếm đến 30 - 40%, và trong số đó một phần không nhỏ có nguyên nhân liên quan đến việc sử dụng thuốc giảm đau.

Khoảng một nửa bệnh nhân suy thận tiến triển nhập viện có yếu tố liên quan đến thuốc giảm đau, thực phẩm chức năng hoặc thuốc Tây y. Điều này phản ánh thói quen tự ý dùng thuốc đang khiến nhiều người rơi vào suy thận nặng.

Để an toàn cho thận, nguyên tắc hàng đầu là tìm và điều trị nguyên nhân gây đau để không lệ thuộc thuốc. Ảnh: CTV

Có thể chia người bị ảnh hưởng do thuốc giảm đau thành hai nhóm chính: Nhóm chưa từng có bệnh thận trước đó (bao gồm cả người trẻ lẫn người lớn tuổi. Họ dùng thuốc giảm đau kéo dài và nhập viện vì suy thận cấp hoặc suy thận mạn) và Nhóm đã có bệnh thận mạn, nhưng vẫn tiếp tục sử dụng thuốc giảm đau (ở nhóm này, tổn thương thận sẽ nặng nề hơn, có thể dẫn đến suy thận giai đoạn cuối và phải chạy thận suốt đời).

Những lý do phổ biến khiến người dân tự dùng thuốc giảm đau gồm: đau đầu mãn tính, đau vai gáy, đau lưng, đau khớp gối, hoặc những cơn đau thường gặp như đau răng, đau bụng kinh... Dù là cơn đau thường gặp, việc dùng thuốc tùy tiện, không có chỉ định và kéo dài lại khiến thận bị tổn thương âm thầm, đến khi phát hiện thì bệnh đã tiến triển nặng.

Ngay cả liều thấp nhưng dùng lâu dài vẫn có thể tích tụ, gây tổn thương thận. Chúng tôi từng gặp nhiều ca chỉ dùng “nửa viên”, “một phần nhỏ” thuốc mỗi lần, nhưng sau nhiều năm, chức năng thận đã suy giảm đáng kể. Cơ chế tổn thương thận không chỉ phụ thuộc liều lượng mà còn do phản ứng dị ứng của cơ thể, điển hình là viêm ống thận mô kẽ cấp. Vì vậy, ngay cả liều nhỏ cũng có thể gây ra tổn thương thận cấp, nhất là ở những người có cơ địa nhạy cảm. Có những bệnh nhân chỉ mới sử dụng thuốc giảm đau ở những liều đầu tiên nhưng đã có biểu hiện tổn thương thận rõ rệt.

Bệnh thận mạn là một bệnh lý rất thầm lặng, diễn tiến âm thầm trong nhiều năm. Khi người bệnh phát hiện ra thì thường đã ở giai đoạn muộn (giai đoạn 4 hoặc 5). Lúc này, chức năng thận đã tổn thương nghiêm trọng, việc điều trị chỉ giúp kiểm soát tiến triển chứ không thể phục hồi hoàn toàn.

Vì vậy, việc khám sức khỏe định kỳ là vô cùng quan trọng để phát hiện sớm các tổn thương. Người dân nên làm xét nghiệm máu kiểm tra độ lọc cầu thận (eGFR) và xét nghiệm nước tiểu để sớm nhận biết những dấu hiệu bất thường của thận.

Ngoài ra, vẫn có một số dấu hiệu cảnh báo ban đầu mà người bệnh cần chú ý như cảm thấy mệt mỏi bất thường sau khi sử dụng thuốc giảm đau; khó ngủ, tăng huyết áp, hoặc phù nhẹ ở tay chân; Rối loạn nước tiểu như tiểu ít, tiểu ra bọt, tiểu ra máu.

Khi bệnh nặng hơn có thể xuất hiện hơi thở hôi, buồn nôn, khó thở. Đây là dấu hiệu suy thận giai đoạn cuối, cần nhập viện điều trị ngay.

Để an toàn cho thận, nguyên tắc hàng đầu là tìm và điều trị nguyên nhân gây đau để không lệ thuộc thuốc. Hãy ưu tiên các biện pháp không dùng thuốc như xoa bóp, massage, chườm ấm, vật lý trị liệu, tập luyện điều độ.

Khi các biện pháp trên chưa đủ hiệu quả, có thể sử dụng miếng dán hoặc thuốc giảm đau tại chỗ chứa NSAIDs để làm dịu cơn đau. Những sản phẩm này chỉ tác động tại chỗ, ít ảnh hưởng đến thận hơn so với thuốc đường uống.

Nếu phải dùng thuốc uống, hãy khởi đầu bằng Paracetamol, chỉ dùng NSAIDs khi thật sự cần thiết và tuyệt đối tránh kết hợp Paracetamol với NSAIDs, vì sự phối hợp này làm tăng độc tính trên thận.

Với những người có nguy cơ cao như tăng huyết áp, tiểu đường, béo phì hoặc đã có bệnh thận, cần hạn chế tối đa thuốc giảm đau và luôn theo dõi sát khi sử dụng. Đặc biệt lưu ý tương tác giữa thuốc giảm đau với thuốc điều trị bệnh nền, chẳng hạn như thuốc lợi tiểu, thuốc hạ áp hoặc thuốc điều trị tiểu đường, vì những tương tác này có thể làm tăng nguy cơ suy thận.

Khi sử dụng thuốc, người bệnh nên uống đủ nước, thường xuyên kiểm tra chức năng thận để phát hiện sớm tổn thương. Với các bệnh nhân bệnh thận mạn, nếu cần kiểm soát cơn đau, bác sĩ có thể chỉ định nhóm thuốc khác như Corticoid hoặc giảm đau gốc morphin, tùy tình trạng cụ thể.

BS-CK2. Lê Thị Đan Thùy (Trưởng khoa Nội Thận - Lọc máu, Bệnh viện Bình Dân, TP.HCM)