Nhiều biệt thự tại khu đất 'vàng' số 1 Lý Thái Tổ đã bị phá dỡ

Khu đất đã được quây kín bằng rào tôn từ 4.11. Ảnh Lan Chi

Sáng 17.11, nhiều người dân tại TP.HCM lan truyền trên mạng xã hội hình ảnh ghi nhận một công trình bên trong khu đất số 1 Lý Thái Tổ (thuộc quận 10 trước đây, nay là phường Vườn Lài) bị đập bỏ. Công trình này được cho là một trong bảy biệt thự cổ tại khu đất.

Đây là khu vực được UBND TP.HCM quyết định xây dựng công viên cây xanh, không gian cộng đồng và đài tưởng niệm nạn nhân Covid-19.

Nhà nghiên cứu Trần Hữu Phúc Tiến, thành viên Hội Quy hoạch Phát triển đô thị TP.HCM, là người phát hiện việc phá dỡ vào sáng 17.11 và đã đăng tải lên trang cá nhân Facebook kêu gọi: “Làm công viên nhưng đừng đập 7 tòa nhà cổ hay đẹp là di sản ngoại giao, văn hóa, kiến trúc lịch sử của thành phố”.

Nhiều người dùng mạng cũng chia sẻ thông tin này và mong muốn thành phố giữ lại các tòa biệt thự tích hợp vào công trình để bảo tồn các kiến trúc đẹp, có giá trị cho thành phố.

Hình ảnh từ chương mục Facebook của ông Trần Hữu Phúc Tiến sáng 17.11.

Theo ghi nhận của phóng viên Người Đô Thị, tính đến trưa 17.11.2025, khu đất số 1 Lý Thái Tổ gồm nhiều cây xanh lớn, và các tòa nhà đã được quây bằng hàng rào tôn kín với hình ảnh các công trình di sản kiến trúc nổi tiếng của thành phố. Bên trong, một công trình xây dựng đã bị đập gần xong.

Tuy nhiên, chưa có bảng thông tin chi tiết về dự án. Thông thường, các công trình xây dựng đều có thông tin chính thức như chủ đầu tư, nhà thầu, tên gọi dự án và các hạng mục.

Bảo vệ tại công trình từ chối không cho tiếp cận bên trong khu vực hàng rào.

Trả lời VnExpress ngày 17.11 về lý do phá dỡ ba biệt thự, Phó Chủ tịch UBND TP.HCM Bùi Xuân Cường cho biết thành phố đã giao Sở Quy hoạch - Kiến trúc và Sở Xây dựng kiểm định, đánh giá toàn bộ cụm biệt thự trước khi quyết định xử lý.

Theo báo cáo của Sở Xây dựng, cả bảy công trình được phân loại nhóm 2 – loại biệt thự cũ được phép sửa chữa, bảo tồn hình thức bên ngoài. Tuy nhiên, kết quả kiểm định cho thấy ba biệt thự ở vị trí số 2, 3, 4 xuất hiện nhiều vết nứt tại kết cấu chịu lực; bê tông thấm nước, rêu mốc, bong tróc và bị xâm thực, ăn mòn, làm suy giảm nghiêm trọng độ ổn định.

Bốn căn còn lại (vị trí 1, 5, 6, 7) không xuất hiện dấu hiệu hư hỏng ảnh hưởng khả năng chịu lực nên được giữ lại.

Vì vậy, UBND thành phố chấp thuận tháo dỡ ba biệt thự xuống cấp, đồng thời duy trì bốn biệt thự trong quần thể số 1 Lý Thái Tổ. Theo quy định, biệt thự nhóm 1 và 2 vẫn có thể bị tháo dỡ khi cơ quan chuyên môn kết luận công trình hư hỏng nặng, có nguy cơ sập đổ.

Khu đất số 1 Lý Thái Tổ nằm giữa ba mặt tiền Lý Thái Tổ – Hùng Vương – Trần Bình Trọng, đối diện ngã sáu Cộng Hòa. Trong khu đất này được ghi nhận có 7 biệt thự cổ kiểu Pháp từng thuộc gia đình chú Hỏa - “vua nhà đất” Sài Gòn xưa.

Trước đó, tại Hội nghị tổng kết 50 năm văn học – nghệ thuật TP.HCM tổ chức ngày 18.10, Bí thư Thành ủy TP.HCM Trần Lưu Quang đã thông tin về chủ trương chuyển khu đất số 1 Lý Thái Tổ này thành công viên và tại đây sẽ bố trí đài tưởng niệm đồng bào, cán bộ, chiến sĩ hy sinh, tử vong vì đại dịch COVID-19.

Báo chí đăng tải trước đó, “theo quy hoạch, TP.HCM sẽ giữ lại các biệt thự cổ, kết hợp xây công viên cây xanh, không gian sinh hoạt cộng đồng và đài tưởng niệm nạn nhân Covid-19. Công trình do dự kiến hoàn thành trước Tết Nguyên đán 2026.”

Khu đất "vàng" số 1 Lý Thái Tổ. Ảnh: Vietnamnet

Diễn tiến sau đó, như Người Đô Thị đã đưa tin, Văn phòng UBND TP.HCM đã có công văn truyền đạt ý kiến của Chủ tịch UBND TP.HCM Nguyễn Văn Được, về thực hiện ý kiến chỉ đạo của Bí thư Thành ủy TP.HCM Trần Lưu Quang tại cuộc họp về phương án chỉnh trang khu đất số 1 Lý Thái Tổ, phường Vườn Lài.

Theo đó, Sở Nông nghiệp và Môi trường được giao bàn giao mặt bằng khu đất cho Công ty CP Tập đoàn Mặt Trời, đơn vị tài trợ dự án, chậm nhất ngày 31.10.2025. Doanh nghiệp này sẽ xây dựng công viên cây xanh, sân chơi cộng đồng và đài tưởng niệm nạn nhân COVID-19, hoàn thành đưa vào sử dụng trước Tết Nguyên đán 2026.

Ngày 4.11, các công nhân đã có mặt và dựng rào chắn khu vực chuẩn bị cho việc thi công. Được biết Tập đoàn Mặt Trời vừa là nhà tài trợ và vừa là đơn vị thi công dự án.

Một trong những pano treo bên ngoài tường rào bằng tôn kín ghi chú Mỗi công trình là một chứng nhân lịch sử. Ảnh: Lan Chi

Bên cạnh đó, Sở Quy hoạch - Kiến trúc phụ trách tổ chức kiểm kê, đánh giá và phân loại các công trình biệt thự tại khu đất trước ngày 10.11.2025, đồng thời hướng dẫn UBND phường Vườn Lài tổ chức lập điều chỉnh cục bộ quy hoạch phân khu tỷ lệ 1/2.000 tại khu đất nêu trên.

UBND phường Vườn Lài tổ chức lập, thẩm định, phê duyệt điều chỉnh cục bộ quy hoạch phân khu tỉ lệ 1/2.000 tại vị trí khu đất, hoàn thành trước 30.11.

Sở Văn hóa và Thể thao tổ chức lấy ý kiến đóng góp về ý tưởng phương án thiết kế xây dựng khu công viên do nhà tài trợ đề xuất trong vòng 15 ngày, tổng hợp ý kiến gửi cho đơn vị tài trợ hoàn chỉnh phương án thiết kế.

Giám đốc Sở Xây dựng chịu trách nhiệm trực tiếp chỉ đạo xây dựng công viên cho đến khi hoàn thành, đưa công trình vào sử dụng.

Một công trình xây dựng đã được đập bỏ gần xong vào sáng 17.11. Ảnh: Lan Chi

Việc quản lý biệt thự có giá trị kiến trúc đã được bàn tới ở TP.HCM từ nhiều năm, đặc biệt là dịp kỷ niệm Sài Gòn - TP.HCM 300 năm tuổi (1998), UBND TP.HCM đã yêu cầu Văn phòng Kiến trúc sư trưởng TP cùng Trung tâm Khoa học xã hội Nhân văn thu thập tư liệu về các công trình kiến trúc có giá trị ở TP.HCM, trong đó có các biệt thự để phục vụ công tác quy hoạch và quản lý đô thị.

Năm 2011, việc chuyển đổi công năng biệt thự ở TP.HCM cũng được đưa ra bàn luận, khi Bộ Tài chính đồng ý bán đấu giá quyền sử dụng đất của “khu đất vàng” tại số 1 Lý Thái Tổ, khi đó đang được sử dụng là Nhà khách Chính phủ.”

Tuy nhiên, không có thông tin cập nhật chi tiết về các biệt thự trong khu đất này và cả khu vực lại tiếp tục bị  bỏ hoang. UBND phường Vườn Lài từng đề xuất xây trụ sở tại khu đất này, nhưng thành phố đã bố trí vị trí khác tại số 376 Điện Biên Phủ để phù hợp quy hoạch mới.

Cùng với việc điều chỉnh quy hoạch khu đất, đường Trần Bình Trọng (đoạn từ Lý Thái Tổ đến Hùng Vương) sẽ mở rộng từ 5m lên 17m, tổng mức đầu tư dự kiến 1.073 tỉ đồng.

Theo quy hoạch, khu vực này nằm trong vùng kết nối giao thông trọng điểm, gần tuyến metro số 1 kéo dài từ Bến Thành đến depot An Hạ và tuyến metro số 3 (dự kiến có ba ga ngầm tiếp giáp khu đất).

Hiện trạng khu đất số 1 Lý Thái Tổ đang được dọn dẹp mặt bằng để xây dựng công viên và đài tưởng niệm Covid-19, sáng 17.11. Ảnh: Thanh Tùng/Vnexpress

Trả lời phóng viên Người Đô Thị qua điện thoại, ông Nguyễn Minh Nhật, Phó Giám đốc Sở Văn hóa và Thể Thao cho biết, bảy tòa nhà này là các biệt thự cổ đã để không nhiều năm, chưa nằm trong danh sách di sản của thành phố.

Người Đô Thị đang tiếp tục cập nhật diễn tiến liên quan…

Bài và ảnh: Lan Chi