Có thể ngộ độc vì dầu gội, sữa tắm?

Chất xấu trong sản phẩm làm đẹp

Nguy cơ ngộ độc hoá mỹ phẩm có thể xảy đến với bất kỳ ai, tuy nhiên trẻ em hay bị nhất. Có trên 60% trường hợp cấp cứu tại bệnh viện Nhi Đồng 1, TP.HCM là trẻ 1 - 3 tuổi do ở độ tuổi này, trẻ rất hiếu động và chưa nhận thức được hiểm nguy, cộng với sơ suất của người lớn. Ngoài ra, khi xảy ra ngộ độc, người nhà thường xử trí không đúng như gây ói nhiều lần, móc họng gây hít sặc và tổn thương ở phổi làm tình trạng nặng thêm.

Thành phần chủ yếu của hầu hết các loại dầu gội đang bày bán trên thị trường là các chất có hoạt tính bề mặt anion hoặc phi anion, tinh dầu thơm và rất nhiều nước. Ngoài ra có thể có ethanol, methanol hoặc isopropyl alcohol. Các loại muối chủ yếu trong các sản phẩm tắm gội là muối vô cơ, thường thấy là natri clorua không độc. Sữa tắm có thành phần chủ yếu là chất hoạt tính bề mặt, chất chuyển thể sữa, chất bảo quản và muối khoáng hoặc dầu thực vật. Một số loại sữa tắm có thành phần chính là tinh dầu như khuynh diệp hay bạc hà. Tắm gội với những chất này thường không có vấn đề gì, ngoại trừ người có cơ địa nhạy cảm với một hoặc nhiều thành phần trong sản phẩm. Nếu nuốt vào một lượng nhỏ cũng có thể gây ngộ độc nhẹ hoặc rối loạn tiêu hoá; lượng nhiều có thể gây rối loạn các chất điện giải, hít sặc vào phổi có thể gây viêm phổi hoá học.

Độc chất đáng chú ý trong dầu gội, sữa tắm là isopropyl alcohol, được hấp thụ và phân phối nhanh chóng, với thể tích phân phối 0,6l/kg. Nó được men alcohol dehydrogenase chuyển hoá thành acetone với chu kỳ bán huỷ 2 giờ 30 – 3 giờ. Với dung dịch isopropyl alcohol 70%, chỉ cần nuốt vào 0,5 - 1ml/kg là đã đủ ngộ độc. Những loại dầu tắm mà trong thành phần có các tinh dầu được cho là an toàn như: khuynh diệp, nhựa thông, dầu thông, bạc hà, quế, các chất cồn, ester, ketones… cũng có thể gây đỏ ngứa da do viêm da dị ứng, xuất hiện trong khoảng 12 giờ sau khi tiếp xúc. Tinh dầu còn gây kích thích niêm mạc, chỉ cần 10ml chế phẩm dầu đậm đặc đủ gây co giật và ức chế thần kinh trung ương. Thành phần cồn cũng có thể làm hạ đường huyết. Riêng tinh dầu bạc hà trong dầu tắm có nguy cơ độc nhiều hơn, nuốt phải lượng nhiều sẽ buồn nôn, ói mửa, đau bụng, có thể ảnh hưởng đến hệ thần kinh trung ương. Nếu trong thành phần có chứa chất bay hơi pulegone, chất này sẽ chuyển hoá thành độc chất đối với gan, phổi: chỉ cần 5ml đủ xuất hiện triệu chứng ngộ độc, nếu nuốt đến 15ml dễ đi đến tử vong. Suy thận thường gặp sau khi uống lượng nhiều dầu chứa bạc hà.

Xử trí cách nào?

Khi có người ngộ độc bởi hoá mỹ phẩm, phải sớm đưa nạn nhân đến các cơ sở y tế để được cấp cứu kịp thời và đúng cách. Trường hợp có triệu chứng do nuốt phải tinh dầu hoặc cồn, phải xét nghiệm nồng độ các chất điện giải, công thức máu, theo dõi lượng đường máu và chức năng đông máu, chức năng gan thận, tổng phân tích nước tiểu, điện tâm đồ. Cũng cần đo nồng độ aspirin và acetaminophen trong máu. Những bệnh nhân nuốt isopropyl alcohol phải làm thêm các xét nghiệm định lượng isopropyl alcohol trong huyết thanh, nồng độ acetone, độ thẩm thấu, khí máu động mạch, độ bão hoà ôxy máu. Ngoài ra cũng cần theo dõi sát hô hấp và tuần hoàn.

Do độc chất hấp thu và phân bố nhanh nên thao tác rửa dạ dày tại bệnh viện ít có tác dụng mà còn có thể làm nặng hơn tình trạng bệnh. Có thể dùng than hoạt tính hấp thu phần nào lượng độc chất đã nuốt vào. Hiện chưa có thuốc giải độc nên các trường hợp nuốt isopropyl alcohol hoặc các hợp chất chứa cồn với liều lượng lớn cần xử trí như một ca ngộ độc rượu cồn, phải lưu ý nguy cơ hạ đường huyết, rối loạn chất điện giải và xử trí đảm bảo hô hấp. Tinh dầu bạc hà làm giảm lượng glutathione ở gan, trường hợp này có thể dùng thuốc N-acetylcysteine giải độc. Nếu nhiễm độc ở mắt, cần rửa mắt bằng nhiều nước ấm hoặc nước muối, sau đó điều trị triệu chứng và nâng đỡ.

BS.CK2 Nguyễn Thị Kim Thoa, trưởng khoa Nội tổng quát 1, bệnh viện Nhi Đồng 1, TP.HCM