Fukushima bốn năm sau

Báo Japan Time (3.10.2015) đưa tin công ty Kyushu sẽ tái khởi động lò phản ứng hạt nhân thứ hai. Lò đầu tiên tại nhà máy Sendai được tái khởi động vào tháng 8.2015. Thủ tướng Abe khuyến cáo nước Nhật phải cho tái hoạt động vài lò phản ứng để hỗ trợ hồi phục kinh tế.

Thảm họa Fukushima

Cả thế giới bị sốc.Nhật Bản nước công nghiệp thật cao, với mức an toàn cao, chịu đựng một thảm họa hạt nhân vào tháng 3.2011. Sóng thần tiếp sau trận động đất mạnh ở bờ biển phía Đông nước Nhật giết gần 16.000 người. Liền sau đó lại tới thảm họa khác: các lò phản ứng của nhà máy hạt nhân Fukushima bị hư hại nặng. Sự rò rỉ phóng xạ khiến phải lập tức di tản cư dân. Nhiều thành phố bị bỏ hoang. Lượng phóng xạ lớn thải vào không khí và biển cả.

Bốn năm sau. Theo báo Nature (29.9.2014), số lượng phóng xạ thải ra từ rò rỉ hạt nhân Fukushima năm 2011 đã vượt hơn thảm họa Chernobyl 1986 ở Liên Xô cũ. Lượng Cesium đồng vị phóng xạ cao hơn lượng thải ở Chernobyl 11% cả trên mặt đất lẫn trong nước. Fukushima chẳng những đe dọa nhân loại vì gần đại dương, mà còn vì phóng xạ lan tràn khắp địa cầu. Báo Times of London (27.3.2015) phỏng định nước Nhật cần 200 năm để làm sạch Fukushima. Tỉ lệ mắc ung thư đang chờ đợi tăng lên đối với những ai phơi nhiễm xạ. Đang kiểm tra 367.707 người trẻ dưới 18 tuổi sống ở đó lúc có rò rỉ hạt nhân. Các trẻ sinh sau đó cũng được lưu ý. Theo Natural News (29.5.2015) tỉ lệ ung thư tuyến giáp tăng vọt. Hơn 127 người nghi hoặc đã mắc loại ung thư này.

Ngoài tầm kiểm soát. Chất phóng xạ I-131 và Cesium-137 bị tung vào bầu khí quyển, gây nhiễm xạ cho các vùng lân cận và được gió đưa đi xa hàng trăm dặm, nước nhiễm xạ đổ ra biển... Iốt phóng xạ có thể gây ung thư tuyến giáp trạng, iốt phóng xạ trong vòng từ 7 - 20 ngày tan hết trong không gian. Cesium-137 có thời gian bán hủy lâu đến 30 năm sẽ tồn tại lâu dài trong môi trường, phóng ra các tia gamma hại cơ thể. Trong năm năm có thể có cơn bùng phát ung thư máu (bệnh bạch cầu) và khoảng 15 năm có thể xuất hiện các loại ung thư khác: phổi, vú, não và xương.

Phóng xạ rò rỉ từ nhà máy hạt nhân Fukushima vẫn không ngừng. Theo báo Natural News (3.4.2015): Công ty điện lực Tokyo TEPCO (Tokyo Electric Power Company) đã giấu diếm trong một năm sự kiện là nước mang chất thải hạt nhân đã được âm thầm đổ vào đại dương. Nước chứa mức phóng xạ cao gấp 10 lần nước thường.

Trăn trở và quyết tâm

Người dân Nhật trăn trở. 75% công chúng kiên trì chống lại sự tái khởi động các nhà máy hạt nhân. Đầu tháng tư năm nay, một phiên tòa ở nước Nhật đã dội một cú ngoạn mục vào kế hoạch của Thủ tướng Shinzo Abe sử dụng lại năng lượng hạt nhân. Cơ quan kiểm tra hạt nhân quốc gia đã chuẩn y sự tái hoạt động của các lò phản ứng ở Takahama. Các cư dân trong vùng cho rằng các quan chức hạt nhân đã coi nhẹ khả năng hư hại khi có động đất mạnh như ở Fukushima. Nguyên Thủ tướng Naoto Kan là người chống đối mạnh mẽ. Tòa cấm tái hoạt động hai lò phản ứng vì e ngại an toàn hạt nhân.

Quyết tâm của chính phủ Shinzo Abe. Sau khi Nhật Bản đóng cửa các nhà máy hạt nhân, thâm thủng thương mại phình to vì phải nhập khẩu nhiều than đá và dầu khí cho nền kinh tế hàng thứ ba toàn cầu. 4 năm sau, chính phủ Nhật có kế hoạch mở lại một số nhà máy sau khi đã ban hành luật lệ kiểm soát mới chặt chẽ hơn. Thủ tướng Abe khuyến cáo nước Nhật phải cho tái hoạt động ít nhất vài lò phản ứng để hỗ trợ hồi phục kinh tế. Chính quyền gấp rút tái khởi động các nhà máy hạt nhân. Sự chối bỏ năng lượng hạt nhân tạo lổ hỗng trong việc cắt giảm lượng CO₂. Vào tháng 3.2014, Bộ Môi trường cho biết khí thải CO₂ của nước Nhật cao hàng thứ hai toàn cầu. Mục tiêu giảm khí thải vào năm 2030 của Nhật là 20% mức năm 2005 - còn thấp hơn nhiều nước phát triển khác. Đóng cửa các lò hạt nhân khiến phải hạ chỉ tiêu trước còn 3.8% mức của 2005 vào năm 2020. Nước Nhật đã có kế hoạch dùng năng lượng hạt nhân để sản xuất phân nửa lượng điện vào năm 2030. Kế hoạch này giờ chỉ còn một phần năm vào lúc đó. Có thể hiểu được nước Nhật cần thực hiện lời cam kết quốc tế về cắt giảm hiệu ứng nhà kính.

Thế giới nên thấy nhẹ lòng. Báo The Washington Post. Mục quan điểm (19.8.2015). “Tuần trước nước Nhật cho tái khởi động một lò phản ứng tại nhà máy hạt nhân Sendai. Sắp tới thêm nhiều đơn vị hạt nhân có thể khởi động lại. Thế giới không nên lo ngại điều này, mà nên thấy nhẹ lòng”.

“Những ai bận tâm về sự thay đổi khí hậu hoặc ô nhiễm không khí, thì không thể chối bỏ năng lượng hạt nhân, nó tạo ra khối lượng năng lượng khổng lồ mà không sản sinh CO₂. Năng lượng mặt trời và gió có thể thay thế, nhưng việc sản xuất không liên tục khiến khó đưa vào mạng năng lượng với cấp độ lớn, và có thể có giá thành đắt. Đóng cửa các nhà máy hạt nhân khiến sẽ phải dùng nhiều hơn các loại than đá, dầu khí thiên nhiên và tạo ô nhiễm nhiều hơn”.

Fukushima và thế giới

Chỉ có Cộng hòa liên bang Đứcđóng cửa 8 lò cũ liền ngay sau Fukushima và sẽ dừng sản xuất năng lượng hạt nhân vào năm 2022. Thụy sĩ chọn giải pháp tương tự và ngưng sản xuất năng lượng hạt nhân vào năm 2034.

Pháp và Hoa Kỳtái khẳng định đường lối năng lượng và tiếp tục đầu tư mạnh vào việc hoàn thiện tính an toàn. Nước Pháp sử dụng năng lượng hạt nhân để tạo lượng điện cao nhất thế giới. Hoa Kỳ, sản xuất năng lượng hạt nhân cao nhất thế giới, 100 lò đang hoạt động và 5 lò đang xây.

Ấn Độ nhắm tỉ lệ 25%, Nga 45% lượng điện vào năm 2050, Braxin dự kiến xây 5 lò năm 2038. Trung Quốc có 21 lò hoạt động và tăng gấp ba vào năm 2020.

Động đất và sóng thần. Tường trình của CORDIS thuộc European Commission vẽ được bản đồ các vùng có nguy cơ cao sóng thần mạnh trên thế giới: 23 nhà máy hạt nhân với 74 lò phản ứng. Trung Quốc có 17 lò. Đài Loan 2 lò. Ấn Độ 2 lò. Nhật Bản19 lò. Hàn Quốc có 5 lò. Hoa Kỳvùng Cascadia, chạy từ đảo Vancouver đến Bắc California, có nguy cơ động đất nặng như ở Nhật và Chilê. 

Không ai cứu được. The Japan Times, 15.4.2015 đưa tintháng hai năm nay, Trung Quốc có tham vọng hạt nhân nhất thế giới 500 lò mới vào năm 2050. Nhà vật lý hạt nhân uy tín He Zuoxiu không đồng tình “là nước ông đã sẵn sàng với sự tăng vọt này”. HeYu - Chủ tịch Tập đoàn Năng lượng hạt nhân nhà nước Trung Quốc chấp nhận chương trình tăng nguồn năng lượng không hầm mỏ đến 20% vào năm 2030. Nhưng ông ta cảnh giác là đầu tư một loại ô nhiễm để thay thế loại ô nhiễm khác. “Nếu có một tai nạn xảy ra cho lò phản ứng được đề nghị xây trên bờ sông Dương Tử, rổ bánh mì của chúng ta, thì không một nước nào trên thế giới cứu chúng ta được”.

Năng lượng hạt nhân, vốn được coi là dạng năng lượng sạch tương đối an toàn để sản xuất điện lực. Tránh bầu khí quyển nóng lên thì con người tìm đến năng lượng sạch với các nhà máy hạt nhân. Loài người vẫn trong vòng vây của chính mình. Cách đáp ứng tốt thảm họa Fukushima là bảo đảm các lò phản ứng có được tiêu chuẩn cao mà không làm khó hơn cho cuộc chiến chống thay đổi khí hậu.

GS-BS. Nguyễn Chấn Hùng