Học các nước cách siết đầu ra

Đừng giao quyền tự chủ cho các trường theo kiểu “nửa vời” như vậy. Nếu phương án thi do trường quyết định thì hãy để điểm sàn, điểm liệt, và nhiều thứ điểm khác cho trường quyết định.

Mỗi trường đều có nguyện vọng, nhu cầu lựa chọn đầu vào khác nhau. Bộ có thể siết chất lượng đào tạo thông qua việc kiểm định chất lượng hạ tầng, giảng viên… Khi đã tuyển đủ học viên tương ứng với điều kiện giảng dạy nhưng chất lượng đầu ra vẫn kém, thì điều này tưởng xấu nhưng hóa ra lại tốt.

Xét về dài hạn, các trường đại học, cao đẳng kiểu này sẽ nhanh chóng bị đào thải theo cơ chế thị trường. Chẳng ai muốn bỏ tiền vào trường đại học mà khi tốt nghiệp không có cơ hội việc làm. Còn nếu bộ lo bằng giả, bằng kém chất lượng thì đó lại là câu chuyện cung-cầu bằng giả trên thị trường.

Bộ trưởng bộ GD-ĐT Phạm Vũ Luận tại phiên họp ngày 25.2.2014 của hội đồng Quốc gia về giáo dục và phát triển nhân lực giai đoạn 2011-2015 đã thẳng thắn nhận định “Thực tế những người có bằng giả hay bằng thật nhưng chất lượng giả chỉ có thể chui vào hệ thống công chức nhà nước, chứ không thể vào được các doanh nghiệp tư nhân”. Như vậy, chỉ cần ngành chức năng chặng được nguồn cầu bằng giả qua việc xây dựng hệ thống tuyển công chức minh bạch, hiệu quả là có thể giải quyết được vấn đề.

Suy cho cùng, đào tạo đại học hay cao đẳng là để cung cấp nguồn nhân lực cho xã hội. Vậy mà, bấy lâu nay xã hội (cơ quan, ban ngành, doanh nghiệp, tổ chức…) chỉ trong tư thế ngồi chờ. Sự thiếu liên kết giữa cơ quan giáo dục và đơn vị tuyển dụng khiến sự lệch pha giữa chất lượng đầu ra và nhu cầu ngày càng lớn, thế nên mới có nạn ngành không cần thì đào tạo cho lắm, ngành cần thì thiếu người đáp ứng.

Ở các nước, cơ quan quản lý giáo dục như bộ GD-ĐT giữ vai trò kết nối giữa nguồn cung và nguồn cầu lao động thông qua hệ thống đánh giá chất lượng đầu ra. Tại Nhật hay Ấn Độ…, hàng năm có nhiều đơn vị nghề nghiệp (ví dụ hội nhà nghề làm báo, làm kỹ sư cầu đường…) trực tiếp đến các trường để phỏng vấn, đánh giá năng lực sinh viên trước khi sinh viên tốt nghiệp khoảng một năm. Tại Pháp, để được làm nhà báo, sinh viên tốt nghiệp báo chí phải trải qua các kỳ sát hạch kiến thức, thực tập làm báo dưới sự kiểm định, giám sát của hội nhà báo vì hội này cũng chính là đơn vị tuyển dụng.

Có hai lợi ích, một là họ chọn được những nhân tố tiềm năng cho công việc; hai là những sản phẩm chưa hoàn thiện sẽ có thêm thời gian được đào tạo, chỉnh sửa theo định hướng. Các hội nhà nghề cũng cung cấp số liệu về nhu cầu trong ngành, từ đó các trường có thể cạnh tranh, chủ động trong việc đào tạo đầu ra. Thông qua số liệu về tỉ lệ phần trăm sinh viên tốt nghiệp đạt chất lượng “làm được việc” hay “làm tốt việc” hoặc “chưa đạt chuẩn”…, các trường yếu kém dần bị triệt tiêu hoặc có ít người học, và ngược lại.

Phạm Văn