Khi con cái dậy thì, cha mẹ nên làm gì?

Dấu hiệu dậy thì đầu tiên ở con trai và con gái?

Dấu hiệu đầu tiên của dậy thì ở hầu hết trẻ nữ là sự phát triển của vú. Dấu hiệu đầu tiên của dậy thì ở hầu hết trẻ nam là sự tăng kích thước của tinh hoàn.

Sự phát triển sinh dục có một qui luật chung nào không?

Có. Ở nữ, ngực sẽ phát triển trước. Sau đó, lông mu sẽ bắt đầu mọc. Tiếp theo là mọc lông nách. Ở nữ, mụn trứng cá bắt đầu vào khoảng 13 tuổi. Kinh nguyệt (kỳ kinh) thường xảy ra sau cùng.

Ở nam, tinh hoàn và dương vật sẽ to lên trước tiên. Sau đó lông mu và lông nách sẽ mọc. Lúc này mô ngực có thể phát triển một ít. Giọng nói trở nên trầm hơn. Các cơ phát triển. Sau cùng, mụn trứng cá và râu xuất hiện.

Sự phát triển sinh dục có phải lúc nào cũng theo đúng qui luật chung đó không?

Không. Trẻ có thể có những kiểu phát triển khác nhau. Một số trẻ nữ phát triển ngực ở tuổi rất nhỏ nhưng không có dấu hiệu phát triển sinh dục nào khác. Một vài trẻ có lông mu và lông nách một thời gian dài trước khi chúng có những dấu hiệu khác của trưởng thành sinh dục. Những kiểu phát triển này thường không có nghĩa là đứa trẻ có vấn đề, nhưng đến gặp bác sĩ chắc chắn là một ý kiến tốt.

Cả dậy thì sớm và muộn đều có thể di truyền trong gia đình. Ảnh minh họa: TL

Dậy thì sớm là gì? Nguyên nhân của dậy thì sớm?

Dậy thì sớm đôi khi còn được gọi là dậy thì trước khi trưởng thành. Trong hầu hết các trường hợp, dậy thì sớm chỉ là một dạng của dậy thì bình thường. Trong một vài trường hợp, dậy thì sớm có thể có nguyên nhân bệnh lí nào đó.

Nên đến khám bác sĩ nếu một trẻ nữ phát triển ngực và lông mu trước 7 hay 8 tuổi.

Nên đến khám bác sĩ nếu một trẻ nam phát triển tinh hoàn và kích thước dương vật trước 9 tuổi.

Dậy thì muộn là gì? Nguyên nhân của dậy thì muộn?

Đôi khi (không phải luôn luôn) có một nguyên nhân bệnh lí gây ra dậy thì muộn. Ví dụ như suy dinh dưỡng (không ăn đủ những thức ăn cần thiết) có thể gây ra dậy thì muộn.

Dậy thì có thể gọi là muộn ở nữ khi có những dấu hiệu sau:

• Không có sự phát triển của mô ngực dù đã trên 14 tuổi
• Không có kinh nguyệt sau khi ngực đã phát triển hơn 5 năm

Dậy thì có thể gọi là muộn ở nam khi có những dấu hiệu sau:

• Không có sự phát triển tinh hoàn dù đã hơn 14 tuổi
• Sự phát triển cơ quan sinh dục nam không hoàn thiện sau 5 năm kể từ lúc chúng bắt đầu phát triển.

Dậy thì sớm và muộn có di truyền trong gia đình không?

Cả dậy thì sớm và muộn đều có thể di truyền trong gia đình. Tuy nhiên cũng có thể có những nguyên nhân khác.

Làm sao bác sĩ biết được nguyên nhân khiến quá trình dậy thì bị thay đổi?

Bác sĩ sẽ nói chuyện với bạn và con bạn. Sau đó con bạn sẽ được khám lâm sàng. Bác sĩ có thể nghi ngờ nguyên nhân sự thay đổi của dậy thì và đề nghị làm một số xét nghiệm. Đôi khi không thể tìm được nguyên nhân ngay cả sau khi đã làm nhiều xét nghiệm.

Đây là một vài xét nghiệm mà bác sĩ có thể đề nghị cho con bạn:

• Xét nghiệm máu để kiểm tra nồng độ hormone
• Chụp XQ cổ tay để đánh giá xem xương có phát triển bình thường không.
• Chụp CT hoặc MRI đầu để tìm khối u hoặc tổn thương não.
• Xét nghiệm gen

Dậy thì sớm và muộn có chữa được không?

Ở hầu hết trẻ em không tìm được nguyên nhân. Đa số đó chỉ là một dạng khác của dậy thì bình thường, không cần chữa trị. Ở một vài trẻ tìm được nguyên nhân bệnh lý và được chữa trị. Ví dụ như, nếu lý do của dậy thì muộn là do thiếu hormone, hormone liệu pháp có thể giải quyết được vấn đề.

Tôi có thể làm gì để giúp con tôi?

Cách trẻ nhìn nhận cơ thể của chúng ảnh hưởng đến cách chúng quý trọng bản thân. Cho trẻ biết rằng trẻ cứ là bản thân trẻ và bạn yêu trẻ cho dù trẻ có thế nào là một điều quan trọng. Bạn có thể cho trẻ biết là trẻ vẫn bình thường (nếu kết quả xét nghiệm bình thường). Bạn có thể nói với trẻ rằng bạn sẽ giúp đỡ trẻ vượt qua mọi vấn đề (nếu kết quả xét nghiệm bất thường). Nếu bạn cần sự giúp đỡ hoặc nghĩ rằng con bạn cần được tư vấn, hãy nói chuyện với bác sĩ gia đình của bạn.

BS. Lê Trần Ánh Ngân (Y học cộng đồng)