Trung Quốc: Ngày càng nhiều sinh viên tốt nghiệp đại học đi học nghề

Kiến thức đào tạo không gắn với nhu cầu thực tế

Sáu năm sau khi tốt nghiệp cử nhân biểu diễn nhạc cụ, Gao Shenghan quay lại trường Cao đẳng Kỹ thuật kinh doanh và Công nghệ Bạch Vân Quảng Châu để học ngành thời trang.

Sau khi tốt nghiệp đại học, Gao đã làm nhiều công việc, từ giáo viên âm nhạc, điều hành một nhà hàng, đến mở một cửa hàng quần áo. Cuối cùng, niềm đam mê may mặc và mong muốn có lợi thế cạnh tranh trên thị trường việc làm khiến cô quyết định quay lại trường học để học thêm một nghề mới, một xu hướng được gọi là “tái trang bị”.

Ngày càng nhiều sinh viên tốt nghiệp đại học, hoặc đã đi làm đi học nghề để kiếm việc làm dễ hơn. Ảnh: Yicai Global

Gao là một điển hình trong nhóm đông đảo sinh viên tốt nghiệp đại học Trung Quốc, đôi khi đã đi làm nhiều năm, đang có xu hướng theo học các trường dạy nghề. Trong số này có cả những cựu sinh viên từ các trường đại học danh tiếng nhất đất nước, báo hiệu một sự thay đổi sâu sắc trong thái độ đối với giáo dục và việc làm trong bối cảnh thị trường việc làm đầy thách thức.

Tong Jiejiong, một người có bằng thạc sĩ từ Đại học Thanh Hoa danh tiếng, sau khi bị sa thải khỏi công việc nghiên cứu và chính sách trong lĩnh vực biến đổi khí hậu do tái cấu trúc doanh nghiệp, đã đăng ký vào Cao đẳng Kỹ thuật Lan Tường Sơn Đông để học nghệ thuật ẩm thực. Tong lý giải rằng sở thích nấu ăn chính là động lực chính của cô.

Theo kết quả khảo sát năm 2024 của cổng thông tin việc làm Zhaopin.com, khoảng 52% sinh viên tốt nghiệp tin rằng việc quay lại trường dạy nghề sẽ thúc đẩy triển vọng việc làm của họ, với lý do nhu cầu cao về chuyên môn thực hành.

Giáo sư tại Khoa Lao động và Nguồn nhân lực, Đại học Nhân dân Trung Quốc Zeng Xiangquan dự đoán số lượng si'nh viên đại học sẽ tiếp tục tăng, vượt quá 10 triệu sinh viên mỗi năm trong những năm tới: Khi nhu cầu việc làm thực tế không đủ, áp lực có việc làm đối với những người có trình độ học vấn cao sẽ trở nên đáng chú ý".

Hiện sinh viên tốt nghiệp đại học thường đối mặt với một tình thế tiến thoái lưỡng nan, thúc đẩy một sự đổi mới trong giáo dục. Đó là kiến ​​thức lý thuyết của họ không gắn liền với nhu cầu thực tế của ngành, khiến họ thiếu kỹ năng cho các vị trí kỹ thuật chuyên ngành. 

Phó giáo sư tại Khoa Kinh tế lao động, Đại học Kinh tế và Kinh doanh Thủ đô Mao Yufei nhận định: “Nếu sinh viên, sau khi tốt nghiệp đại học lại vẫn cần được “trang bị lại” thông qua đào tạo nghề, điều đó thể hiện các nguồn lực giáo dục ban đầu không được chuyển đổi thành khả năng tuyển dụng một cách hiệu quả. Điều này dẫn đến sự trùng lặp và lãng phí nguồn lực con người, vật chất và tài chính."

Xu hướng này nhấn mạnh một mâu thuẫn sâu sắc về mặt cấu trúc trong thị trường lao động là dư thừa ứng viên cho các công việc văn phòng nhưng thiếu hụt nghiêm trọng nhân tài kỹ thuật lành nghề cho các ngành công nghiệp mới nổi.

Đại học nghề và đại học hai bằng cấp

Sự mất cân đối cung-cầu này đã thu hút sự chú ý của chính quyền trung ương và địa phương. Các thành phố và tỉnh thành như Bắc Kinh, Quảng Đông, Chiết Giang và Hà Nam đã khởi động sáng kiến ​​đào tạo "Kỹ năng thắp sáng tương lai", tập trung vào việc phát triển nhân tài gọi là "lực lượng sản xuất chất lượng mới" và các ngành nghề mới nổi.

Tỷ lệ thất nghiệp của thanh niên Trung Quốc tăng vọt lên 18,9% vào tháng 8.2025 - mức cao nhất kể từ khi nước này thay đổi cách tính số liệu vào năm 2023. Trong ảnh: Người trẻ Trung Quốc tìm kiếm việc làm sau khi tốt nghiệp tại một hội chợ việc làm. Ảnh: Getty Images

Quảng Đông và Chiết Giang bắt đầu tích hợp sinh viên tốt nghiệp đại học trực tiếp vào các chương trình đào tạo kỹ thuật. Từ giữa tháng 8.2025, Quảng Đông triển khai chương trình thí điểm bao gồm khóa đào tạo kỹ thuật viên kéo dài một năm dành riêng cho những người có bằng cử nhân và thạc sĩ. Tương tự, Chiết Giang cũng đề xuất mở các khóa học tiền kỹ thuật viên toàn thời gian cho sinh viên tốt nghiệp đại học đang thất nghiệp, cho phép họ đăng ký và nhận được các phúc lợi tương tự như sinh viên học nghề chính quy.

Chủ tịch Viện Nghiên cứu giáo dục Thế kỷ 21 Xiong Bingqi giải thích, các chương trình đào tạo kỹ thuật viên cấp chứng chỉ kỹ năng sau khi vượt qua kỳ thi và không tính tín chỉ: "Việc triển khai các chương trình 'từ cử nhân lên kỹ thuật viên' và 'từ thạc sĩ lên kỹ thuật viên' ở cấp tỉnh là một hướng đi mới trong phát triển nhân tài dựa trên kỹ năng.”

Những chính sách này giúp xóa bỏ tư duy truyền thống "cần bằng cấp" đồng thời nuôi dưỡng sự tôn trọng đối với nghề thủ công. Quan trọng hơn, điều này giúp giải quyết sự mất cân bằng cơ cấu trong thị trường việc làm bằng cách cung cấp nhân tài cho các lĩnh vực có nhu cầu cao.

Cách tiếp cận thực dụng, hướng đến việc làm này cũng được phản ánh trong các kỳ tuyển sinh đại học gần đây. Nhiều học sinh trung học có điểm số cao đã chọn theo học tại các cơ sở đào tạo nghề như Đại học Bách khoa Thâm Quyến thay vì các trường đại học danh tiếng truyền thống.

Dữ liệu cho thấy sinh viên tốt nghiệp trường nghề đang có kết quả tìm kiếm việc làm tốt. Một báo cáo từ Viện Nghiên cứu MyCos cho thấy tỷ lệ sinh viên tốt nghiệp trường nghề năm 2024 có việc làm sau sáu tháng tốt nghiệp là 88,6%, cao hơn một chút so với tỷ lệ 86,7% của những người có bằng cử nhân.

Trung Quốc đang nỗ lực thu hẹp khoảng cách giữa giáo dục hàn lâm và đào tạo thực hành. Từ năm 2019, nước này triển khai chương trình thí điểm cho các trường cao đẳng nghề bậc đại học, nhằm thử nghiệm hệ thống giáo dục đại học hai bằng cấp, số trường đào tạo nghề được phép cấp bằng cử nhân đã tăng lên gần 90.

Thay vì theo đuổi các khóa học thuần túy học thuật, nhiều học sinh lựa chọn học nghề vì triển vọng và cơ hội phát triển bền vững. Xu hướng này cũng khiến các trường cao đẳng bắt đầu đẩy điểm tuyển đầu vào lên cao hơn, và nhiều trường cũng cơ cấu lại thành đại học dạy nghề, hoặc đào tạo cấp hai bằng song song.

Xu hướng này phản ánh sự chuyển dịch mang tính hệ thống trong hệ thống giáo dục đại học của Trung Quốc. Ông Ton Dong Vu, Phó Hiệu trưởng Trường Đại học Ngoại giao Sơn Đông, cho biết từ năm 2019, trường đã đào tạo hơn 10.000 sinh viên hệ trung cấp nghề. Tổng số sinh viên đăng ký học hàng năm, bao gồm cả hệ trung cấp nghề và hệ đại học, đã vượt mốc 10.000 trong ba năm liên tiếp.

Đáng chú ý, điểm chuẩn trúng tuyển các ngành trung cấp nghề hiện nay cao hơn từ 20-40 điểm so với hệ đại học, cho thấy sức hút ngày càng lớn của mô hình này. Tỷ lệ sinh viên có việc làm ổn định sau khi tốt nghiệp rất cao.

“Hầu hết học sinh, sinh viên và phụ huynh lựa chọn học nghề vì triển vọng việc làm tốt hơn. Chúng tôi có thể đảm bảo mọi sinh viên đều có việc làm ngay sau khi tốt nghiệp”, ông Ton Dong Vu khẳng định.

Lan Chi (Theo Caixing, China Daily và Yicai Global)