Không cần nhanh chóng bơm tiền ra thị trường

Cụ thể, trong phiên họp Chính phủ thường kỳ quí 1.2014, đích thân Thủ tướng Nguyễn Tấn Dũng đã chỉ đạo NHNN phải “tăng tín dụng lên, đưa thêm tiền ra nhưng phải trải đều, không để dồn vào các tháng cuối năm, đặc biệt là phải gắn với chất lượng tín dụng, giải quyết nợ xấu”. Gần đây hơn, ông Trương Văn Phước, phó chủ tịch uỷ ban Giám sát tài chính quốc gia, lên tiếng trong một cuộc phỏng vấn với báo Tuổi Trẻ rằng bơm tiền là việc nên làm và làm nhanh, vì nếu không như thế thì sẽ mất cơ hội tốt.

Nền kinh tế chưa hấp thụ được thêm vốn

Một điều dễ thấy trong hệ thống tín dụng ngân hàng cả năm 2013 và đầu 2014 là thanh khoản dồi dào. Điều này thể hiện qua việc lãi suất trên thị trường liên ngân hàng xuống rất thấp, chỉ còn 2,8% cho kỳ hạn qua đêm. Các tổ chức tín dụng hầu như không có nhu cầu vay mượn qua thị trường mở OMO. Trong quí 1.2014, NHNN đã hút ròng khoảng 35 nghìn tỉ đồng qua OMO.

Với thanh khoản dư thừa như vậy, các tổ chức tín dụng vẫn không thể đẩy mạnh tăng trưởng tín dụng mà buộc phải dùng hàng trăm nghìn tỷ đồng để mua tín phiếu hoặc trái phiếu Chính phủ với mức lãi suất rất thấp. Rõ ràng rằng nếu như có thể cho vay ra được với mức lãi suất cao hơn nhiều thì không tổ chức tín dụng nào lại không làm trong bối cảnh hiện nay.

Tình trạng ứ đọng vốn trong hệ thống tín dụng cho thấy không phải là NHNN không muốn bơm tiền ra qua kênh tín dụng mà là không thể. Ngay cả NHNN không hút tiền về qua các kênh OMO hay tín phiếu thì tiền vẫn sẽ đọng lại trong ngân quĩ của các tổ chức tín dụng thay vì được đẩy ra ngoài qua kênh tín dụng.

Nợ xấu vẫn là vật cản lớn nhất khiến các tổ chức tín dụng không thể liều lĩnh cho vay. Trong khi NHNN vẫn loay hoay chưa biết làm thế nào để công ty Quản lý tài sản của các tổ chức tín dụng Việt Nam (VAMC) hoạt động hiệu quả hơn thì các tổ chức tín dụng ngày càng chịu áp lực trích lập dự phòng khi mà thời hạn áp dụng những qui định phân loại nợ chặt chẽ hơn ngày càng đến gần.

Các doanh nghiệp vẫn chưa tìm thấy được những hướng đi mới để mở rộng sản xuất nên nhu cầu tín dụng vẫn thấp, ngay cả khi mặt bằng lãi suất đã hạ xuống đáng kể. Ngoài ra, để đối phó với những khó khăn trong sản xuất kinh doanh, các doanh nghiệp vẫn có xu hướng chiếm dụng vốn của các đối tác để giảm chi phí lãi vay thay vì tìm đến các kênh tín dụng truyền thống.

Tăng đầu tư công: con dao hai lưỡi

Hướng giải pháp đang được nhiều doanh nghiệp và quan chức Chính phủ thúc giục là đẩy mạnh đầu tư công qua nguồn ngân sách. Tăng đầu tư từ nguồn ngân sách là giải pháp không những trực tiếp tăng tổng cầu mà còn tạo nguồn đầu ra cho các doanh nghiệp cung ứng hàng hoá và dịch vụ, qua đó tổng cầu sẽ được cải thiện.

Quả thực, tăng đầu tư từ nguồn ngân sách là điều cần thiết cho nền kinh tế lúc này, đặc biệt trong bối cảnh tỷ lệ đầu tư từ nguồn ngân sách trên GDP bị cắt giảm đột ngột từ mức 17,2% GDP giai đoạn 2005-2010 xuống còn 13,5% GDP năm 2011 và 12,7% GDP năm 2012.

Tuy nhiên, chúng ta cần phải hiểu căn nguyên của việc đầu tư từ nguồn ngân sách bị cắt giảm mạnh như vậy trong những năm vừa qua là vì hiệu quả thấp kém của đầu tư công. Đó là lý do mà Chính phủ đề xuất tái cơ cấu đầu tư công như là một trong những nội dung trọng tâm của công cuộc tái cơ cấu nền kinh tế.

Nhưng cho đến nay, chương trình tái cơ cấu đầu tư công vẫn chưa đưa ra được các giải pháp đáng kể nào để cải thiện chất lượng đầu tư công. Các cơ chế phân bổ và giám sát đầu tư công vẫn đang trong giai đoạn soạn thảo tại các dự luật Đầu tư công, luật Qui hoạch, hay luật liên quan đến doanh nghiệp nhà nước.

Bên cạnh đó, đầu tư từ nguồn ngân sách bị cắt giảm là vì Chính phủ vẫn chưa tiết giảm được chi thường xuyên. Nếu như không cắt giảm được chi thường xuyên xuống mức 16-18% GDP từ mức 22% GDP hiện nay, mà lại tăng đầu tư từ nguồn ngân sách thì ắt sẽ dẫn đến bội chi ngân sách tăng mạnh. Gánh nặng nợ công sẽ ngày càng một lớn và có thể vượt qua ngưỡng an toàn.

Một khi chưa có những giải pháp cho vấn đề cắt giảm chi tiêu thường xuyên và cải thiện chất lượng đầu tư công mà lại đẩy mạnh đầu tư công vào lúc này thì có thể khiến cho những thành quả bước đầu như ổn định vĩ mô của công cuộc tái cơ cấu đầu tư công bị mất đi. Và rất có thể cái giá phải trả cho việc nôn nóng đẩy mạnh đầu tư công vào lúc này sẽ rất lớn so với những lợi ích tăng trưởng kinh tế ngắn hạn trước mắt.

Cần chấp nhận tình trạng nền kinh tế tăng trưởng thấp nếu…

Một lần nữa chúng ta cần phải nhìn thẳng vào sự thật là nền kinh tế vẫn chưa tái cơ cấu được bao nhiêu. Năng suất chung của nền kinh tế vẫn thấp và vì thế vẫn chưa thể hấp thụ được vốn tín dụng ngay cả khi NHNN có cố gắng thúc đẩy hơn nữa. Và nếu tình trạng này không thay đổi thì chúng ta nên chấp nhận một nền kinh tế tăng trưởng thấp nhưng có môi trường vĩ mô ổn định.

Khi thừa nhận sự thật này chúng ta mới kiên trì đi tiếp chặng đường tái cơ cấu nền kinh tế còn đầy khó khăn và trở ngại phía trước. Chỉ cần Chính phủ triển khai thành công ba chương trình tái cơ cấu nền kinh tế như đã cam kết đến hết năm 2015 thì chắc chắn những lo âu về làm thế nào để đẩy mạnh tăng trưởng tín dụng sẽ tự nhiên biến mất.

Như vậy, Chính phủ hãy nên tập trung vào việc cổ phần hoá khoảng 500 doanh nghiệp nhà nước trong vòng hai năm tới; tập trung vào việc tạo dựng một khuôn khổ pháp lý mới sao cho hoạt động đầu tư công trở nên minh bạch và có thể giải trình; và tập trung vào việc xử lý nợ xấu hệ thống qua VAMC một cách thị trường hơn. Nếu có thể làm hơn nữa thì Chính phủ nên cải cách thể chế để khuyến khích tư nhân tham gia đầu tư kinh doanh cũng như khuyến khích người nước ngoài đến làm ăn kinh doanh ở Việt Nam.

Đinh Tuấn Minh