TP.HCM: Ngôi chợ gần trăm năm được công nhận Di tích kiến trúc nghệ thuật cấp thành phố

Ông Lê Quang Thiện, Trưởng Ban Quản lý chợ Tân Định, cho biết chợ đã chính thức được công nhận là di tích theo Quyết định 1024/2025 của UBND TP.HCM. Đây là niềm tự hào lớn đối với tập thể quản lý và hàng trăm tiểu thương – những người đã gắn bó với ngôi chợ qua nhiều thế hệ.

“Chợ Tân Định không chỉ là nơi giao thương sôi động mà còn là không gian lưu giữ các giá trị lịch sử, văn hóa và kiến trúc đặc trưng. Việc được công nhận di tích khẳng định những giá trị độc đáo chợ đã và đang gìn giữ”, ông Thiện nhận định.

Bí thư Đảng ủy, Chủ tịch HĐND phường Tân Định Lê Đức Thanh cùng lãnh đạo phường, Ban Quản lý chợ Tân Định gắn bảng công nhận Di tích kiến trúc nghệ thuật chợ Tân Định. Ảnh: H.T.

Cùng với chợ Bến Thành, chợ Bình Tây (chợ Lớn), chợ Tân Định là một trong những công trình có lịch sử xây dựng lâu đời tại TP.HCM. Tuy nhiên, kiến trúc của chợ Tân Định mang dấu ấn rất riêng, không lẫn với bất kỳ ngôi chợ nào trong thành phố.

Chợ Tân Định được xây dựng năm 1926, khánh thành năm 1927 do Công ty SIDEC (Pháp) thiết kế, với diện tích khoảng 3.000 m². Ngôi chợ gồm nhà lồng lớn theo trục Nam – Bắc, hành lang bao quanh và hệ mái ba tầng có lam gió giúp lấy sáng và thông khí tự nhiên. Đây là cách tổ chức không gian rất hiện đại ở thời điểm đầu thế kỷ 20.

Trước khi mang tên Tân Định, khu vực này là chợ Phú Hòa từ thập niên 1870–1880, từng là đầu mối giao thương lớn phía Bắc đô thị Sài Gòn. Sau cuộc tái thiết năm 1926, chợ trở thành trung tâm buôn bán sầm uất, phục vụ cộng đồng trí thức, thương nhân, nghệ sĩ; đồng thời là điểm hẹn văn hóa trong những thập niên 40–50 khi xung quanh xuất hiện thêm rạp hát, rạp chiếu bóng, quán cà phê và các hiệu vải nổi tiếng.

Theo Ban Quản lý chợ, điểm nhấn nổi bật nhất của công trình là ba tháp chuông hình vuông ở trung tâm và hai bên mặt dựng, cũng là chi tiết tạo nên diện mạo khác biệt của chợ Tân Định so với nhiều ngôi chợ truyền thống. Toàn bộ mặt tiền được sơn màu vàng nhạt, mang lại vẻ cổ kính và ấm áp.

Không gian bên trong được thiết kế theo kiểu nhà vòm rộng rãi, mái cao, luôn thông thoáng nhờ khả năng lấy sáng và thông gió tự nhiên. Hệ cột, dầm, kèo bằng bê tông cốt thép được thi công tỉ mỉ, phản ánh trình độ xây dựng của giai đoạn đầu thế kỷ 20.

Các vách tường dạng vòm kết hợp khung cửa song sắt phía trên và tường gạch – xi măng phía dưới tạo nên kết cấu vững chắc, hài hòa.

Nhà lồng chợ có tổng cộng 8 cửa ra vào: 4 cửa chính ở bốn mặt Nam, Bắc, Đông, Tây; và 4 cửa phụ bố trí đối xứng từng cặp, tạo sự lưu thông thuận lợi cho hoạt động buôn bán. Đây cũng là yếu tố giúp chợ duy trì sự thoáng đãng, phù hợp với khí hậu nóng ẩm của TP.HCM.

Chợ Tân Định chính thức được công nhận là di tích cấp thành phố. Ảnh: Ban quản lý chợ cung cấp/QĐND

Tại lễ gắn bảng, bà Nguyễn Thị Thoa, tiểu thương có hơn 30 năm gắn bó với chợ, xúc động chia sẻ chợ Tân Định là nơi mưu sinh, là ngôi nhà thứ hai và là ký ức của nhiều thế hệ. "Việc chợ được công nhận di tích khiến chúng tôi rất tự hào”, bà Thoa nói đồng thời cho biết các tiểu thương cam kết chung tay giữ gìn chợ sạch đẹp, không lấn chiếm lối đi, bán hàng tử tế, niêm yết và bán đúng giá; đồng thời tích cực chuyển đổi số để chợ ngày càng hiện đại nhưng vẫn giữ được nét truyền thống.

Ông Lê Quang Thiện cho biết sau khi được công nhận di tích, chợ Tân Định sẽ được bảo tồn theo hướng khoa học và bài bản, trong đó ưu tiên giữ gìn tối đa các chi tiết kiến trúc gốc như mặt tiền, mái vòm và hệ thống kết cấu chính. Song song đó, Ban Quản lý sẽ nâng cấp hình ảnh chợ, hướng đến chuẩn mực phù hợp với danh hiệu di tích kiến trúc nghệ thuật của thành phố.

Hiện chợ Tân Định có khoảng 400 gian hàng bán sỉ, lẻ với đa dạng ngành hàng từ thực phẩm tươi sống, đồ khô, trái cây đến quần áo, giày dép. Trong giai đoạn tới, Ban Quản lý dự kiến triển khai mô hình “Gian hàng chuẩn – Friendly Counter” với các tiêu chí: niêm yết giá rõ ràng, sản phẩm chất lượng, thái độ phục vụ văn minh và chuyên nghiệp. Mỗi ngành hàng cũng sẽ chọn sản phẩm tiêu biểu để phát triển thành đặc sản của chợ, hướng tới thu hút khách tham quan và du lịch...

Ngô Gia