Nơi người tái định cư không bỏ đi

Năm 2005, 224 hộ dân sống ven kênh Tân Hoá - Lò Gốm (quận 6) bị giải toả trong quá trình thực hiện dự án Nâng cấp đô thị và cải thiện vệ sinh, thực hiện dưới sự viện trợ không hoàn lại của vương quốc Bỉ. Có hai khu tái định cư dành cho số hộ này, gồm tái định cư tại chỗ cho hộ ít tiền (72 căn hộ ở chung cư có tên Lò Gốm), số còn lại lên Bình Hưng Hoà nhận nền đất. Bây giờ, trở lại chung cư Lò Gốm sau chín năm, vẫn còn hơn 90% dân tái định cư sinh sống - một con số lý tưởng cho chính sách tái định cư ở TP.HCM.

Gần 10 năm nhưng ông Trương Quế Nghĩa, một hộ dân bị giải toả của dự án, vẫn còn nhớ từng chi tiết. Các nhân viên xã hội của dự án đến hỏi từng hộ dân muốn ở đâu, đa phần theo thói quen muốn nhận nền đất trong khu tái định cư mới. Chỉ số ít muốn ở lại ngay nơi ở cũ phần vì ngán trả góp (nền đất giá cao hơn) và đã quen kiếm sống ở nơi quen thuộc. Khi ba dãy chung cư hình thành trên bản vẽ, căn nhỏ chỉ 34m2, nhóm xã hội tổ chức nhiều buổi họp dân, vừa giải thích nhà sẽ xây như thế nào, vừa hỏi người sẽ về ở muốn thêm, bớt gì. 72 hộ dân được tham gia vào các công đoạn xây dựng từ đầu, ai cũng muốn trần nhà cao hơn để làm gác, hành lang rộng để có thể buôn bán, chứa xe cộ… Nhiều yêu cầu đã được đáp ứng.

Cầu thang nối các tầng lầu giữa các dãy nhà ở chung cư Lò Gốm. Chỉ là một chút cấu trúc xây dựng nhỏ nhưng lại là điều kiện lưu giữ không gian văn hoá xóm giềng - điều không dễ kiếm ở đô thị.

Nhóm xã hội hướng dẫn dân lập ra một ban giám sát xây dựng và tập huấn cho dân kiến thức cơ bản về xây dựng. Khi chung cư xây xong, vì muốn giảm thiểu giá thành, nền nhà chỉ tráng xi măng, nhưng trần cao 4,5m, hành lang rộng hơn 2m, giữa hai dãy nhà của chung cư có cầu thang bắc ngang ở mỗi tầng lầu để hàng xóm thăm nhau không phải leo xuống đất. Các hộ dân tự tổ chức bốc thăm chọn nhà tuỳ theo số tiền có được. “Hồi đó, có hộ chỉ nhận được 4-5 triệu đồng tiền hỗ trợ vì mang tiếng là “nhà” nhưng chỉ là chòi lá trên kênh - ông Nghĩa kể - trong khi, một căn chung cư rẻ nhất cũng 50 triệu đồng”. Tuy nhiên, dự án hỗ trợ thêm những hộ nghèo khoảng 20 triệu đồng để ai cũng có nhà, phần còn thiếu, được trả góp trong 10 năm. Để ngăn ngừa tình trạng người tái định cư bán sang tay kiếm lợi, dự án ra điều kiện trong vòng 10 năm, nếu ai bán, dự án sẽ lấy lại tiền hỗ trợ. Chia bình quân tháng, mỗi hộ chỉ phải đóng vài ba trăm ngàn đồng.

“Tuy yên bề nơi ở, nhưng nếu không kiếm sống được, chắc chắn các hộ sẽ lại bán nhà đi nơi khác”, bà Châu Thị Giã, thành viên ban quản trị chung cư Lò Gốm khẳng định. Bà kể tiếp, cùng lúc với chỗ ở, dự án tính toán luôn đến công ăn việc làm cho người tái định cư. Trong quy hoạch, chợ Lò Gốm mọc lên ngay cạnh chung cư và sát kênh Tân Hoá - Lò Gốm, tiện ghe tàu lên xuống hàng. Trừ những hộ dưới trệt đã có mặt bằng sẵn, các hộ trên lầu đều có một suất sạp ở chợ nếu có nhu cầu mua bán. Diện tích xung quanh chung cư đủ rộng và có khu riêng biệt để ai chạy ba gác, xích lô; bán hủ tíu, bánh mì… có chỗ để xe cộ. Với 72 hộ định cư tại chỗ, cuộc sống thường nhật gần như không thay đổi, công việc kiếm sống vẫn như cũ, có phần tốt hơn vì có cái chợ và chỗ ở khang trang hơn hẳn.

Ông Nghĩa kết luận, sau gần 10 năm, chỉ có bảy hộ bán nhà đi nơi khác ở, trong đó có phần theo con cái tìm nơi ở rộng hơn, còn lại hơn 90% đã an cư lạc nghiệp. Từ công việc, học hành đến căn nhà, lối xóm… bao năm qua chẳng ai phàn nàn gì tuy ban đầu ai cũng sợ phải thay đổi.

Gần 10 năm tái định cư, cuộc sống của người dân ở đây đúng là đã thay đổi, nhưng sự thay đổi đó giúp họ nhiều điều kiện lạc nghiệp, sau khi đã an cư tươm tất sau những tháng ngày sống chênh vênh bên dòng kênh...

Bài và ảnh: Vĩnh Hoà