Ốc biển lạ, màu sặc sỡ... chớ vội ăn!

Tubo chysostomus, loài ốc biển có tiền sử gây ngộ độc tại Việt Nam và một số nước khác - Ảnh tư liệu: Bùi Quang Nghị cung cấp-tuoitre.vn

Theo nghiên cứu của Viện Hải dương học Nha Trang, những vụ ngộ độc do ăn ốc biển có độc tố xảy ra khá phổ biến ở khu vực Thái Bình Dương. Tại Brunei, 5 trẻ đã chết sau khi ăn ốc trám (ốc ôliu), tại Đài Loan có 17 nạn nhân ngộ độc, trong đó một người tử vong sau khi ăn món xào chế biến từ loài ốc bùn (catut Nassarius castus) và ốc bùn hình nón (N. conoides).

Nghiên cứu cũng cho thấy có khá nhiều loài ốc được ghi nhận là nguyên nhân gây ra các vụ ngộ độc: ốc Mặt Trăng (turban), ốc Đụn (the top of shells), ốc Tù Và (Charronia sauliae, trumpet shells), ốc Hương Nhật Bản (Babylonia japonica, ivory snails), ốc Trám (oliva), ốc tù và gai miệng đỏ (Tutufa lissostoma), ốc bùn (Niotha, Zeuxis), ốc ngọc (Natica, Polinices didyma)... Đáng lưu ý, có một số loài ốc biển thông thường không hề gây ngộ độc cho con người, nhưng đột nhiên trong thời điểm nào đó lại trở nên độc mà chưa thể biết nguyên nhân.

Trong một số trường hợp, độc tố của ốc cũng không hề bị phân hủy trong quá trình xử lý ở nhiệt độ cao khi chế biến. Đến nay Việt Nam đã xác định được ít nhất ba loài ốc cối (Conus) chứa độc tố dưới dạng nọc độc (venom) có khả năng gây chết người. Một số loài ốc chỉ độc ở bộ phận nhất định (thường là tuyến nước bọt), sở dĩ dẫn đến ngộ độc với các loài này là do con người bất cẩn, không loại bỏ phần độc trước khi ăn. Nhưng cũng có những loài ốc luôn luôn độc và hết sức nguy hiểm đến tính mạng nếu vô tình ăn chúng.

TS Đào Việt Hà, Trưởng Phòng Hóa sinh biển, viện Hải dương học Nha Trang cho biết, tùy từng loài ốc, bản chất độc tố có thể là saxitoxin (độc tố vi tảo tích lũy trong các sinh vật hai mảnh vỏ, một số loài cua rạn...), hoặc tetrodotoxin (độc tố cá nóc, mực đốm xanh hay con so...).

Độc tố trong các loài ốc mặt trăng, ốc đụn và ốc trám đã được xác định là saxitoxin. Trong khi đó, độc tố của ốc tù và, ốc hương Nhật Bản, ốc tù và gai miệng đỏ, ốc bùn, ốc ngọc lại là tetrodotoxin. “Hai độc tố này đều thuộc loại độc tố thần kinh cực mạnh, không hề bị phân hủy, biến tính trong quá trình xử lý ở nhiệt độ cao nên vẫn tồn tại trong sản phẩm thức ăn đã được chế biến, xào nấu hay thậm chí kể cả sản phẩm cấp đông, đóng hộp”, TS Hà nói.

Cũng TS Hà, sau khi ăn phải ốc biển có chứa độc tố tetrodotoxin hay saxitoxin, triệu chứng ngộ độc xảy ra trong vòng 20 phút đến 3 giờ, nạn nhân có cảm giác tê, rát bỏng ở môi, đầu lưỡi... Hiện tượng tê, rát bỏng lan dần đến chân tay, đôi lúc kèm đau đầu, đau bụng, đau cánh tay, đi đứng loạng choạng, nôn mửa dữ dội rồi khó thở, hôn mê, hô hấp ngưng trệ do bị tê liệt... Nạn nhân có thể chết sau 30 phút hoặc 8 giờ nếu không được cấp cứu kịp thời. “Để phòng tránh ngộ độc ốc biển, mọi người cần hết sức thận trọng, tránh tò mò cầm nắm, đụng chạm vào những loài ốc lạ, màu sắc sặc sỡ... Tuyệt đối không ăn những loài nghi ngờ có độc hay chưa được kiểm chứng an toàn thực phẩm. Sau khi ăn bất cứ loài ốc biển nào mà cảm thấy có triệu chứng như đã mô tả, lập tức phải đến cơ sở y tế gần nhất để được hỗ trợ điều trị kịp thời, tránh xảy ra chuyện đáng tiếc”, TS Hà lưu ý.

Kiều Loan