Quyền lợi của cổ đông ra sao khi ĐH Hoa Sen chính thức ‘không vì lợi nhuận’?

Phóng viên chọn cách tiếp cận chính vào nội dung, diễn tiến Đại hội đồng cổ đông thường niên năm 2014 của trường trường đại học Hoa Sen, sau khi ghi nhận những thông tin từ khu vực lộn xộn với những tranh cãi, chất vấn... Chủ trì đại hội là ông Trần Văn Tạo (chủ tịch Hội đồng quản trị), bà Bùi Trân Phượng (phó chủ tịch Hội đồng quản trị, kiêm Hiệu trưởng trường Đại học Hoa Sen) và các thành viên. Ban kiểm soát có trưởng ban Trần Trung Liệt  và các thành viên.

Không còn cổ phiếu thưởng

Các cổ đông đã bắt đầu đăng ký tư cách tham dự đại hội từ lúc 8g30. Theo chương trình đại hội, việc đăng ký sẽ kết thúc lúc 9h00, nhưng đến 9h15 chỉ có 62 cổ đông và đại diện được ủy quyền hợp lệ của cổ đông đã tham dự đại hội, chiếm tổng số 39.61% cổ phần. Theo quy chế tổ chức và hoạt động trường đại học Hoa Sen, với số cổ phần này thì không đủ túc số để tiến hành đại hội nên ban tổ chức công bố đại hội không thể tiến hành được.

Lúc này đại hội trở thành một phiên thảo luận mà theo nhận không khí khá cởi để bàn về các vấn đề hoạt động của nhà trường và các kế hoạch lèo lái ĐH Hoa Sen; ý kiến và nguyện vọng các cổ đông quan tâm đến đường hướng và những bất ổn xảy ra tại trường trong thời gian qua; đề cập đến quyền lợi tài chính và mong muốn của mình trong bối cảnh trường Đại học Hoa Sen tiếp tục đi theo con đường phi lợi nhuận.

Bà Bùi Trân Phượng giải đáp và thông tin về tình hình ĐH Hoa Sen. Ảnh: H.Đ.B

Thay mặt hội đồng quản trị, bà Phượng đã thông tin những thay đổi khi áp dụng Luật Giáo dục đại học, Nghị định 141/2013/NĐ-CP và Điều lệ trường đại học (ban hành ngày 10.12.2014 theo quyết định số 70/2014/QĐ-TTg của Thủ tướng Chính phủ) có hiệu lực thi hành từ 30.01.2015. Bà Phượng cho biết định hướng phi lợi nhuận có ở trường Hoa Sen từ ngày đầu thành lập trường năm 1991. Chỉ từ khi trường cao đẳng bán công Hoa Sen được nâng cấp thành trường đại học thì mới chịu sự chi phối của các quy định pháp luật về đại học tư, ứng vào thời điểm Hoa Sen làm hồ sơ nâng cấp từ trường cao đẳng bán công Hoa Sen lên đại học bán công Hoa Sen và trường còn giữ đề án đó: “Lúc này rơi vào thời điểm chủ trương của chính phủ không tiếp tục giữ mô hình bán công ở bậc cao đẳng – đại học nữa. Ở Việt Nam lúc đó có sáu trường cao đẳng – đại học bán công, trong đó TP.HCM có năm trường. Cùng thời điểm này, có đề án của Bộ đưa cho chúng tôi, dự thảo đề án chuyển đổi mô hình từ cao đẳng – đại học bán công sang tư thục (và đang chờ chữ ký của phó thủ tướng Phạm Gia Khiêm để ban hành). Trong quá trình trình đề án, về chủ trương Bộ nói rõ là ủng hộ Hoa Sen, nhưng về cơ chế, chủ trương là của chính phủ, là không duy trì mô hình bán công. Do vậy, cao đẳng bán công Hoa Sen nộp đề án nâng thành đại học bán công Hoa Sen không được chấp nhận, mà yêu cầu viết lại thành đại học tư thục Hoa Sen mới được chấp nhận. Bộ có cung cấp cho chúng tôi dự thảo đề án chuyển đổi mô hình, chúng tôi tham khảo và xây dựng đề án. Trong dự thảo đề án, có ý về “trần cổ tức” – định mức cổ tức lãi cao nhất là bao nhiêu.

Có một cuộc họp giữa phó thủ tướng Phạm Gia Khiêm và cán bộ nhà trường, ông Khiêm có nói “những người như chị Hoàng Xuân Sính hay như chị làm tư thục thì chúng tôi rất yên tâm, chúng tôi tin các chị là những nhà giáo dục, sẽ làm theo định hướng phi lợi nhuận…” Lúc đó tôi có đề đạt mong mỏi có mức trần cổ tức để nhà trường biết giá của đồng vốn, từ đó cân đối thu chi cho hợp lý và hiệu quả.

Khi Hoa Sen đại hội thành lập ngày 3.2.2007, trong quy chế tổ chức hoạt động, ngay từ biên bản đầu tiên năm 2007 đã biểu quyết đại học Hoa sen hoạt động theo cơ chế trường đại học tư thục phi lợi nhuận, theo nghị quyết số 05 năm 2005 của chính phủ, về đẩy mạnh xã hội hóa các hoạt động y tế, văn hóa, giáo dục, thể thao… Trường còn có điều 3 ghi nhận: những văn bản trường tham chiếu, nếu có sự thay đổi hoặc cập nhật thì trường cũng sẽ có những thay đổi, cập nhật kịp thời. Vì như vậy, hằng năm khi phân phối chênh lệch thu chi, chúng tôi rất quan tâm đến việc khống chế cổ tức bằng tiền mặt ở mức thấp (chúng tôi vẫn đeo đuổi ý mà ông Phạm Gia Khiêm nói ra trong dự thảo), lúc nào chúng tôi cũng lo, không phải với lãi suất trái phiếu mà là lãi suất tiết kiệm cùng thời kỳ, để định vào mức thấp hơn lãi suất tiết kiệm. Vì dự thảo không được ký, chưa có điều khoản cụ thể nào để chúng tôi cụ thể hóa chuyện phi lợi nhuận của mình".

Khi Luật Giáo dục ra đời năm 2012 và có hiệu lực từ ngày 1.1.2013 thì Nhà nước nói rõ hơn khái niệm, không dung cụm từ “phi lợi nhuận” nữa thay vào đó là “không vì lợi nhuận” trong đó có ba ràng buộc với trường đại học không vì lợi nhuận: cổ tức không được cao hơn cổ tức của trái phiếu Chính phủ; toàn thể tài sản phát sinh trong quá trình hoạt động là tài sản chung không chia (có nghĩa được dung để tái phát triển nhà trường, không chia cổ phiếu thưởng cho cổ đông); trường có văn bản cam kết với cấp có thẩm quyền (bộ Giáo dục và đào tạo hoặc UBND thành phố của địa phương) lúc này trường tham chiếu Luật Giáo dục đại học Luật giáo dục cũng như Nghị định 141 (Hướng dẫn thực hiện Luật Giáo dục đại học, có hiệu lực tháng 12.2013).

Ngày 10.12.2014 Thủ tướng Chính phủ đã ký quyết định số 70/2014 ban hành điều lệ trường đại học, trong đó quy định rõ về trường không vì lợi nhuận (mục 4). Chiếu theo đó, theo bà Phượng: “trường sẽ tiếp tục hoạt động như đã làm từ trước tới nay, tức phát triển vì lợi ích của giáo dục, của sinh viên đồng thời bảo đảm lợi ích chính đáng và hợp pháp của cổ đông”. Theo bà Phượng, dịp đại hội thường niên năm 2013 (diễn ra tháng 1.2014), đã có những tranh luận gay gắt, HĐQT và ban giám hiệu thuyết phục cổ đông quan điểm, nếu không giữ cụm từ “phi lợi nhuận” trong quy chế (bởi có đề xuất bỏ ba từ này ra). Bởi, nếu bỏ “phi lợi nhuận” sẽ không thể duy trì các hợp tác quốc tế như trước tới nay bởi các trường khi đặt vấn đề hợp tác đều muốn cam kết: Hoa sen phải  hoạt động “phi lợi nhuận”.

Liên quan tới quyền lợi tài chính cổ đông, bà Phượng thông tin: việc chia cổ tức sẽ được hưởng với mức sẽ biểu quyết nhưng khống chế không vượt quá trần của trái phiếu Nhà nước tại thời điểm đó: “ĐH Hoa Sen cũng đã có công văn hỏi ý kiến bộ Giáo dục và đào tạo việc áp dụng trái phiếu Nhà nước nhưng ở kỳ hạn nào thì bộ cũng đã có công văn phúc đáp. Điều khác biệt về quyền lợi tài chính trước đây, đó là cổ tức có mức trần cụ thể. Còn so với những hoạt động trước đây thì không có thay đổi gì, trường vốn đã trả cổ tức so với lãi suất tiết kiệm cùng thời gian. Ngoại trừ năm 2014, năm mà nhiều cổ đông cuối cùng nghĩ rằng đây là năm cuối cùng có thể thương lượng về cổ tức vì Luật giáo dục ra đời và có hiệu lực. Có người đưa ra mức 35%, 50% nhưng cũng có người bảo vệ ở mức 5% hay 10%. Cuối cùng đại hội thống nhất mức 20%, mức cao hơn so với những năm trước. Nếu trở lại mức từ trái phiếu Nhà nước trở xuống thì sẽ không có thay đổi gì so với hoạt động của trường”.

Liên quan đến việc toàn bộ tài sản phát sinh trở thành tài sản chung không chia, có nghĩa trường không được quyền chia cổ phiếu thưởng nữa. Điều này thực hiện theo quy định văn bản pháp quy mà chính phủ đã ban hành.

Về quyền đại diện, khi Hoa Sen là trường đại học tư thục hoạt động trước luật Giáo dục đại học thì quyền đại diện là đại diện sở hữu của cổ đông, cổ đông bầu ra HĐQT để bảo vệ lợi ích quyền sở hữu chính mình. Còn bây giờ, HĐQT của trườngđại học tư thục hoạt động không vì lợi nhuận đại diện cho quyền sở hữu chung của cộng đồng nhà trường, lúc này cổ đông được gọi là thành viên góp vốn. Ngoài ra còn có đại diện của những thành phần khác như giảng viên, nghiên cứu viên, đoàn thể… ĐHQT sẽ đại diện cho sở hữu chung của cộng đồng nhà trường đó nên nếu là đại học không vì lợi nhuận thì không tổ chức đại hội đồng cổ đông mà tổ chức đại hội toàn trường. Khi đó trong đại hội sẽ có các thành phần như vừa nêu, trong HĐQT cũng sẽ có đại diện các thành phần như vừa nêu. Trong đó, đại diện cổ đông không vượt quá 20% thành viên của HĐQT, tổng số thành viên HĐQT là số lẻ và tối thiểu là 15 người.... Trong đại hội toàn trường, quyền biểu quyết của mỗi thành viên, dù cho thành viên đó là người góp vốn (cổ đông), giảng viên, chính quyền thì quyền biểu quyết là ngang nhau, mỗi người có một phiếu và không tính trên giá trị cổ phần như trước. Theo bà Phượng: “Áp dụng theo đó, lợi là Hoa Sen sẽ tiếp tục phát triển như từ trước đến nay, và sau khi được nhà nước công nhận bằng văn bản thì trường sẽ có thêm những ưu đãi khác về đất đai, thuế, các dự án nghiên cứu khoa học để phát triển nhà trường. Điều khác biệt với cổ đông, phải nói thành thật, rằng quyền góp vào để giúp phát triển nhà trường thì không thay đổi, chỉ có quyền lợi về tài chính sẽ thay đổi ở chỗ cổ tức không thay đổi (dù có mức trần) nhưng  không có cổ phiếu thưởng”. Như vậy nếu cổ đông đồng ý với định hướng và những chủ trương trên sẽ vẫn là thành viên góp vốn của nhà trường. Khi cổ đông nào đó không muốn tiếp tục đầu tư cho phát triển giáo dục, nhà trường cũng đã xin ý kiến lãnh đạo để mua lại cổ phần cổ đông với giá hợp lý để hình thành quỹ phi lợi nhuận của nhà trường. Khi đó, cổ tức của quỹ sẽ quay về tái đầu tư phát triển trường chứ không chia cho bất kỳ cá nhân nào.

Bên cạnh đó, bà Phượng cũng chia sẻ những điều mà nhà trường mong muốn làm thêm cho cổ đông như là: ưu tiên cho con em cổ đông có đủ bằng cấp và trình độ vào làm việc tại trường nếu trường có nhu cầu tuyển dụng.  

Hài hoà lợi ích cổ đông

Văn kiện đại hội với 129 trang đã cung cấp thêm cho các cổ đông cũng như các phóng viên những số liệu cập nhật, chi tiết về những lùm xùm tại đại học Hoa Sen thời gian vừa qua, như: tổng kết công tác năm học 2013 – 2014, báo cáo tài chính niên độ 2013 – 2014, báo cáo của ban kiểm soát, phương án phân phối chênh lệch thu chi, phương hướng hoạt động năm 2014 – 2015, các chi tiêu năm học 2014 – 2015. Ở đó, cũng có những thông tin mang tính “giải trình” về kinh phí xây trường, chương trình Vatel vốn được lan truyền qua nhiều kênh với những cách hiểu khác nhau. Ý kiến chung của các cổ đông khi phát biểu, sau khi nghe những thông tin của đại diện HĐQT là cần tìm ra giải pháp để cân đối hài hoà lợi ích cho cổ đông nhưng mục tiêu vẫn là đầu tư giáo dục, xây dựng ĐH Hoa Sen ngày càng phát triển hơn theo hướng không vì lợi nhuận.

Ông Nguyễn Công Đức, người tự nhận là một cổ đông lớn, cho biết: “Tôi luôn ủng hộ và mong muốn ĐH Hoa Sen phát triển theo hướng phi lợi nhuận vì tôi hướng đến việc lợi nhuận lâu dài, lợi nhuận ít nhưng bền vững và có sự đóng góp cho giáo dục, để lợi nhuận tiếp tục đầu tư vào sinh viên – giảng viên – nhân viên nhằm nâng cao chất lượng đào tạo. Tôi là nhà đầu tư nhưng không phải muốn đầu tư để kiếm thật nhiều tiền trong giáo dục. Tôi ủng hộ phi lợi nhuận vì nhiều lợi ích khác nhau...”. Theo ông Đức: “Nếu ngay từ đầu mà ĐH Hoa Sen theo mục tiêu lợi nhuận thì tiền đâu mà mua đất, tôi chắc là không thể có được nhà trường phát triển như hiện nay, có được lợi nhuận và danh tiếng như hiện nay. Nếu muốn thay đổi lại từ đầu, thì đã có luật điều chỉnh, chúng ta sẽ bị chế tài bằng luật này và phải trả lại tiền cho nhà nước tương ứng với các giá trị hỗ trợ đã nhận được...”.

Cũng khẳng định “là một cổ đông rất là trung dung” - cổ đông Lê Minh Ngà bộc bạch- “rất ủng hộ và rất là quý tên tuổi của trường và quý những gì mà các thầy cô đã làm được cho trường bởi vì tôi không thuộc ngành Giáo dục. Thậm chí tự hào là cổ đông của một cái trường mà có uy tín”. Cùng quan điểm, sau khi chia sẻ một số chuyện hậu trường như việc được nhiều người liên hệ mua lại cổ phiếu với giá cao, vận động không nên tham gia đại hội vào hôm nay, cổ đông Nguyễn Thị Kim Dung, phát biểu: “Tôi từ Cần Thơ tới và đây là lần đầu tiên tôi dự Đại hội cổ đông. Những năm trước tôi không tham dự vì thông qua báo đài, tôi biết Đại học Hoa Sen vẫn phát triển bình thường, có uy tín tốt nên tôi yên tâm. Thời gian gần đây, cũng theo dõi qua báo đài, tôi biết nhà trường đang gặp khó khăn, nên tôi muốn tham dự để góp tiếng nói của một cổ đông nhỏ vào việc giữ gìn nhà trường theo hướng phi lợi nhuận”. Bà Dung là là giáo viên và là phụ huynh của một cựu giảng viên Hoa Sen (hiện đang đi du học) nên tìm được tiếng nói chung với số đông cổ đông trường này: “Tôi rất ủng hộ đầu tư cho phát triển giáo dục. Dù cổ phiếu ít thôi nhưng tôi không bán vì sau này tìm hiểu sợ bán vào tay những người không vì giáo dục lại gây hệ luỵ cho trường”.

Cổ đông Nguyễn Thiện Tống cũng ủng hộ quan điểm không phải đầu tư giáo dục chỉ để kiếm lợi nhuận mà nếu đã đầu tư, góp tiền của thì nên nghĩ đến những mục tiêu xa hơn là phát triển giáo dục, tạo môi trường học hành, nghiên cứu cho con em sau này mà điều đó thì ĐH Hoa Sen đã và đang có điều kiện. Ông Tống cho rằng: “Khi Hoa Sen trở thành trường không vì lợi nhuận, duy trì được môi trường giáo dục tốt và có tiếng vang sẽ có thêm những đóng góp, hiến tặng và tư đó trường sẽ có thêm những cơ hội để phát triển, người học sẽ có thêm cơ hội để tiếp cận những cơ hội tốt hơn trong giáo dục. Mà quyền lợi của anh khi góp vào xây dựng trường cũng đâu bị cắt, thậm chí giá trị thuộc về tinh thần là tiếng thơm khi đã góp của để xây dựng một trường đại học không vì lợi nhuận đầu tiên ở Việt Nam”.

Cũng trong buổi làm việc, HĐQT cũng đã chính thức thông tin về “Điều lệ trường đại học” (ban hành ngày 10.12.2014 theo quyết định số 70/2014/QĐ-TTg của Thủ tướng Chính phủ) có hiệu lực thi hành từ 30.1.2015; trong đó có quy định chi tiết về tổ chức của trường đại học tư thục hoạt động không vì lợi nhuận. Thực hiện điều lệ này, trường ĐH Hoa Sen sẽ tổ chức đại hội toàn trường với sự tham gia của các thành viên góp vốn, thành viên Hội đồng quản trị, ban kiểm soát, cán bộ quản lý, giảng viên và nghiên cứu viên trường Đại học Hoa Sen… Đại hội sẽ diễn ra trong thời gian gần tới đây.

 Vì sao nhiều cổ đông không được vào?

Một số cổ đông lời qua tiếng lại với đại diện ban tổ chức đại hội khi không được vào tham dự 

Có mặt từ sớm, phóng viên Người Đô Thị ghi nhận cảnh một nhóm cổ đông không được vào tham gia đại hội. Đã có lời qua tiếng lại giữa các cổ đông và đại diện ban tổ chức đại hội.

Lý do một số cổ đông không được vào dự đại hội cũng đã cổ đông Liên hệ Ban tổ chức tìm hiểu vấn đề này thì được biết: Để tham dự đại hội, theo thông báo của ban tổ chức đã gửi cho cổ đông ngày 18.12.2014, cổ đông phải đăng ký trước 16h30 ngày 10.01.2015. Tuy nhiên, ban tổ chức vẫn đã bố trí một bàn riêng nhằm hỗ trợ cho một số cổ đông đến đăng ký bổ sung ngay ngày diễn ra đại hội. Dù vậy, có một số cổ đông không tham dự được đại hội vì một số lí do, gồm: 1- Giấy ủy quyền không hợp lệ do được lập mà thiếu các nội dung cần thiết như: không ghi rõ ngày tháng năm, chỉ có chữ ký mà không ghi rõ họ tên, tẩy xóa; 2- Có một số cổ đông đã ủy quyền số cổ phần không đúng với số cổ phần theo danh sách cổ đông do trường Đại học Hoa Sen cập nhật; Có người đại diện được sự ủy quyền, nhưng giấy ủy quyền không hợp lệ lần thứ nhất, sau đóhọ tự thực hiện ký giấy ủy quyền lần thứ 2, lần thứ 3 mà không có mặt của người ủy quyền; Có một số cổ đông có hành vi quấy rối, không tôn trọng sự điều hành của ban tổ chức. Ví dụ: giật bản danh sách cổ đông của Ban tổ chức…; Có cổ đông được ủy quyền tham dự đại hội nhưng không đúng với số cổ phần của cổ đông ủy quyền. Ví dụ: cổ đông tổ chức, Công ty Ba trăm sáu mươi độ, sở hữu tổng số cổ phần là 1.072.040 nhưng chỉ ủy quyền cho cổ đông Nguyễn Thị Hòa với số cổ phần là 10.000, điều đó cổ đông được ủy quyền không thể thay mặt và quyết định đầy đủ cho cổ đông ủy quyền là Công ty Ba Trăm Sáu Mươi Độ.

Ngoài ra, một số cổ đông có hành vi quấy rối, không tôn trọng sự điều hành của ban tổ chức như lớn tiến, giật bản danh sách cổ đông của BTC, đưa camera dí sát vào mặt của ban tổ chức để quay phim và đã gây cản trở quá trình thực hiện công việc.

Bài và ảnh: Trung Dũng