Thống khoái bao miền nghệ ta!

Thử lặn lội từ mũi Cà Mau ra tới Phú Yên - Bình Định, rồi đáp xuống cố đô Huế trầm mặc, thường thấy thấp thoáng nhiều món ánh vàng sắc nghệ, trông có vẻ “ngon ăn”!

Thơm lừng cá đuối nước lợ nướng nghệ

Lọt về thành phố Cần Thơ, mấy anh em bạn bầu ở đây liền mừng rỡ cặp cổ người viết, mời đi ăn bánh xèo nghe ca cổ miệt vườn. Mặc cho, mưa giập gió lùa tơi bời. Vậy mà hay! Dường  như, chỉ trong hơi lạnh man man của đất trời miệt vườn Nam bộ, khiến không ít thực khách phải khoanh thay co ro thì dãy bếp nổi lửa lập lòe ngửa nghiêng, chồm lên hụp xuống hăng say mới thật giá trị!

Mùi béo ngậy của dầu mỡ lẫn với ít nước cốt dừa đang reo vui nghe xèo xèo trên chiếc chảo… không dính, càng có trớn phóng đi tiếp thị mẻ bánh xèo nóng hổi, vàng ươm chất nghệ thật xa. Rồi lớp bột vàng ngà kế tiếp, đang len lỏi, kết nối với nhúm: thịt ba rọi, tép bạc sông, củ hủ dừa… cũng có vẻ khẩn trương hơn. Vành bánh vội chuyển sang màu vàng tươi - lấp lánh, còn “nhí  nhảnh” vểnh… môi lên, như một nụ cười tinh nghịch kiểu nửa gọi mời nửa khiêu khích. Phập phồng cánh mũi mê mải, chợt nhận ra mùi vị nồng thơm của tinh dầu nghệ đang vẫy vùng, như cá tơ gặp luồng nước sạch.

					Nghệ vừa tô son cho nước luộc hến vừa trợ tiêu hiệu quả

Mấy dĩa rau ăn kèm mơn mởn vun ngọn cũng đã sẵn sàng. Có gần chục loại: cải bẹ xanh dày dày, xà lách, tía tô, diếp cá… tha hồ mà cuốn - gói. Tuy nhiên, vài đàn anh biết ăn đi cùng vẫn chưa hài lòng. Họ cứ ngóng chờ nắm đọt nghệ. “Phải có nghệ “nội công” (bột nghệ), “ngoại kích” thì… vầng trăng bánh xèo mới no tròn mùi vị và ảo diệu như miền… cổ tích được!”, anh Hoàng Ngân, thổ địa ở đây, cười hồn nhiên rồi mơ màng nói.

Chia tay, có người trìu mến dặn dò: canh mưa già (khoảng cuối tháng Bảy, đầu tháng Tám) “chú mầy” nhớ vọt về đây chuyến nữa nghe! Tới đó, phải hội tụ ở vùng thị xã Ngã Năm (huyện Thạnh Trị, tỉnh Sóc Trăng). Hớn hở gắp mời nhau nguyên con cá chạch ruộng mập ú, kho nghệ bóng mượt làn da và thanh tân đến chết mê! Buồn thấm thía là, phải ăn cùng nồi cơm trắng gạo Móng Chim (một giống gạo lúa mùa ngon cơm) của nước bạn Campuchia mới thật “đã đời”!

Tương tự, tại vùng biển Gò Công Đông, tỉnh Tiền Giang, vẫn thấy nhiều món hải sản nước lợ thướt tha cùng nghệ: cá đuối, cá chèo bẻo, lịch củ… xào lăn với gói bột  ngũ vị hương cùng rổ đọt nghệ  đương nhú chồi sung mãn. Điểm đặc  biệt của cá tôm nước lợ là chứa độ  ngọt đậm lẫn mùi thơm đặc trưng. Kết hợp với mùi hăng nồng, hậu vị thoang thoảng tựa như hơi đất xông lên sau vài cơn mưa đầu mùa của nghệ, lại trở nên hài hòa, thăng hoa hương vị đến lạ. Cũng chính cái mùi không lẫn vào đâu được ấy, khiến một số bậc trí thức luống tuổi ở đây bùi ngùi nhắc về nguồn cội cùng lớp hậu sinh. Thuở xưa, bao tiền nhân vào mở cõi chốn này, đa phần gốc ngũ Quảng.

Món gà ta nấu củ hũ cau rừng không thể thiếu bóng dáng của nghệ. Ảnh: T.D

Từ đây suy ra, có thể bài gia vị nghệ cũng do những đầu bếp Quảng Nam, Quảng Ngãi… hào hứng ứng dụng, cổ xúy trên vùng đất mới. Nghệ dễ trồng, không cần nhọc công chăm bón, không chỉ giúp nâng cao chất lượng nhiều món ăn đời thường mà còn ít nhiều hỗ trợ: tiêu hóa, ngừa cảm mạo… Tội gì không “mần” tới?!

Có lần tôi bị chứng viêm họng hành cảm sốt, miệng lưỡi lạt nhách, người uể oải tệ hại. Vậy mà, vài người bạn thân vẫn nhất quyết “bắt cót” đi ăn cháo bò Củ Chi tại… Lái Thiêu. Mùi nghệ quyện cùng hương sả vụt lên dồn dập, đong đưa quấn quýt lấy mũi thực khách, khiến ai cũng thấy sảng khoái lạ. Húp chậm, từng muỗng nhựa cháo loãng ngọt đậm nước hầm xương bò, độ gần một chén đã nghe người ấm lại, dần khỏe hơn. Chan hòa với bao cung bậc béo bùi của đậu phộng, đậu xanh, thêm những khoanh đuôi bò nóng hổi - ngọt thơm phần trong + mềm dẻo lớp ngoài (da)… càng thêm hân khoái.

“Khỏi cần ghé tiệm thuốc tây nữa! Cứ sắc son cùng nghệ dăm ba bữa là khỏe re!”, đàn anh Hữu Thắng tỏ vẻ hài lòng, vỗ vai chỉ bảo. 

Bài, ảnh: Dạ Hành