Trầm cảm theo mùa: vì đâu nên nỗi?

Ảnh: internet

Chỉ phát bệnh vào mùa thu, đông

BS Lê Đình Sáng, bệnh viện tâm thần trung ương 1, Hà Nội cho biết, các triệu chứng của rối loạn cảm xúc theo mùa có thể xuất hiện từ từ hay đột ngột. Những triệu chứng này thường tiêu tan khi mùa xuân đến và thuyên giảm qua những tháng mùa hè.

“Các triệu chứng rối loạn cảm xúc theo mùa thường xuất hiện trong những tháng lạnh hơn của mùa thu và mùa đông, khi có sự tiếp xúc ít hơn với ánh sáng mặt trời vào ban ngày. Các triệu chứng trầm cảm có thể từ nhẹ đến trung bình, nhưng chúng có thể trở nên nghiêm trọng. Những người làm việc nhiều giờ trong các tòa nhà văn phòng với ít cửa sổ có thể trải nghiệm các triệu chứng quanh năm, và một số cá nhân có thể nhận thấy những thay đổi về tâm trạng trong giai đoạn thời tiết âm u kéo dài”, BS Sáng nói.

Rối loạn cảm xúc theo mùa có thể khởi phát ở bất cứ lứa tuổi nào, nhưng tuổi bắt đầu thường từ 18 đến 30 tuổi. Những tháng khó khăn nhất đối với những người bị rối loạn cảm xúc theo mùa dường như là tháng một và tháng hai.

Các triệu chứng có thể bao gồm, nhưng không bị giới hạn trong số sau đây: mệt mỏi; mất sự quan tâm thích thú với các hoạt động thường ngày; thu mình với đời sống xã hội, tập thể; thèm ăn các loại thực phẩm có hàm lượng carbohydrates cao; tăng cân. Những người mắc chứng rối loạn cảm xúc theo mùa có thể không biểu hiện mọi triệu chứng trên. Chẳng hạn mức năng lượng có thể bình thường trong khi sự thèm muốn các thức ăn giàu carbohydrates lại rất mãnh liệt. Đôi khi một triệu chứng có thể trái ngược so với lệ thường, chẳng hạn như sút cân đối lập với sự tăng cân.

Ở một số ít trường hợp, sự tái phát hằng năm xảy ra vào mùa hè thay vì mùa thu hay mùa đông, có thể nằm ở sự phản ứng với nhiệt độ và độ ẩm cao. Trong thời kỳ này, chứng trầm cảm thường được đặc trưng bởi sự mất ngủ, giảm cảm giác thèm ăn, sút cân và bối rối hay lo âu.

Cơ chế phát bệnh

Theo BS Sáng, rối loạn cảm xúc theo mùa đã được gắn với một sự mất cân bằng sinh hóa trong bộ não được thúc đẩy bởi sự rút ngắn lại của thời gian nắng ban ngày và thiếu ánh sáng mặt trời vào mùa đông. Cũng giống như ánh nắng mặt trời ảnh hưởng đến các hoạt động theo mùa ở các loài vật, rối loạn cảm xúc theo mùa có thể là một tác động của sự thay đổi ánh sáng theo mùa này ở con người.

“Khi các mùa thay đổi, con người trải qua một sự chuyển đổi về đồng hồ sinh học nội tại hay nhịp sinh học trong đó có thể gây ra cho họ sự lạc bước khỏi thời gian biểu hàng ngày của mình”, BS Sáng giải thích. 

Melatonin, một nội tiết tố có liên quan đến giấc ngủ, cũng đã được gắn với rối loạn cảm xúc theo mùa. Nội tiết tố này, trong đó đã được liên kết với bệnh trầm cảm, được sản xuất khi cấp độ bóng tối tăng lên. Khi ngày ngắn hơn và tối hơn, melatonin sẽ được sản xuất nhiều hơn.

Các nhà nghiên cứu đã chứng minh rằng ánh sáng chói tạo ra một sự khác biệt trong hóa học của não, mặc dù cơ chế chính xác trong đó những người mắc bị ảnh hưởng vẫn còn chưa được biết. Một vài bằng chứng gợi ý rằng nếu ai đó sống càng xa đường xích đạo, người đó càng có khả năng phát triển rối loạn cảm xúc theo mùa.

Điều trị bằng cách nào?

Tăng thời gian tiếp xúc với ánh sáng mặt trời có thể cải thiện các triệu chứng của rối loạn cảm xúc theo mùa. “Điều này có thể thực hiện bằng cách đi ra ngoài dạo bộ trong khoảng thời gian dài hay bố trí nhà ở hay chỗ làm việc hướng về phía cửa sổ trong ngày”, BS Sáng gợi ý.

Nếu các triệu chứng trầm cảm đủ nặng để ảnh hưởng một cách rõ rệt đến cuộc sống hằng ngày, liệu pháp ánh sáng (phototherapy) đã được chứng minh là một lựa chọn điều trị hiệu quả. Loại hình trị liệu này có liên quan đến sự tiếp xúc với ánh sáng rất chói (thường là từ một nguồn sáng huỳnh quang đặc biệt) từ 30 đến 90 phút mỗi ngày vào mùa đông. Các tác dụng trị liệu bổ sung cũng được tìm thấy với các phiên trị liệu tâm lý, và trong một vài trường hợp là chỉ định các thuốc chống trầm cảm.

Nếu bạn nghĩ rằng đang mắc phải rối loạn cảm xúc theo mùa, điều quan trọng là cần có sự giúp đỡ của một chuyên gia y tế lành nghề để chẩn đoán đúng bệnh. Bởi rối loạn cảm xúc theo mùa có thể bị chẩn đoán nhầm thành chứng nhược giáp, hạ đường huyết, tăng bạch cầu đơn nhân nhiễm trùng và các nhiễm nhiễm trùng vi rút khác. Với một vài người, rối loạn cảm xúc theo mùa có thể bị lẫn lộn với các rối loạn nặng hơn như giai đoạn trầm cảm nặng hay rối loạn lưỡng cực.

“Trường hợp nếu người bệnh cảm thấy chứng trầm cảm là nghiêm trọng hoặc nếu có ý nghĩ tự sát, hãy tham vấn một bác sĩ chuyên khoa tâm thần ngay lập tức liên quan đến các lựa chọn điều trị hoặc tìm kiếm sự trợ giúp của một phòng cấp cứu gần nhất. Với quá trình điều trị đúng đắn, rối loạn cảm xúc theo mùa có thể thuyên giảm tốt”, BS Sáng nói.

Minh Hạnh