Vụ án bầu Kiên: dấu hỏi về năng lực xét xử

Tại phiên toà, hội đồng xét xử đã triệu tập nhiều đại diện sở ngành có liên quan. Ngay phần thẩm vấn, hội đồng đã đặt cùng một câu hỏi với đại diện hai sở Kế hoạch - đầu tư TP.HCM và Hà Nội: “Việc đầu tư góp vốn kinh doanh, mua cổ phần, cổ phiếu của công ty khác có phải đăng ký kinh doanh không?”. Với uỷ ban Chứng khoán nhà nước, hội đồng xét xử đề nghị “về nghiên cứu mai trả lời”, sau lời giải thích “vì đây là vấn đề liên quan trực tiếp đến việc có cấu thành hành vi vi phạm của bị cáo Kiên”.

Dựa vào chức năng và chuyên môn mà pháp luật quy định, toà án là cơ quan am tường mọi quy định pháp luật và là nơi nghiên cứu rất nhiều quy định pháp lý để xét xử. Không ai khác, toà án phải là nơi nghiên cứu pháp luật và phải đủ trình độ pháp luật để thực thi trọng trách xét xử.

Uỷ ban chứng khoán, các sở được mời tham dự phiên toà không bắt buộc phải giải thích luật cho hội đồng xét xử, cũng như có quyền không trả lời, vì chính những người “cầm cân nảy mực” đảm nhận trọng trách xét xử mới là những người duy nhất xem xét các hành vi của các bị cáo có trái với quy định pháp luật hay không như cáo trạng truy tố. Chính các vị này phải hiểu rõ hơn bất kỳ ai trong phiên toà này về các quy định pháp luật. Toà án có thể tham khảo ý kiến các ban ngành về trình tự thủ tục chuyên sâu của mỗi cơ quan, vì mỗi cơ quan có thể có cách hướng dẫn trình tự thủ tục khác nhau tuỳ đặc điểm của từng địa phương, nhưng về pháp luật đều áp dụng chung. Toà án là cơ quan xét xử thì phải hiểu rõ các quy định pháp luật, trong trường hợp chưa rõ thì toà có thể gửi công văn đề nghị uỷ ban thường vụ Quốc hội giải thích luật.

Hội đồng xét xử được phân công giải quyết vụ án phải tìm hiểu quy định pháp luật để xem xét và có chấp nhận cáo trạng truy tố bị cáo hay không. Các sở ngành có thể hỗ trợ cho toà án nhưng không thể buộc họ nghĩa vụ chứng minh tội phạm thay toà. Đặt giả thiết, nếu họ không “nghiên cứu” hoặc “nghiên cứu” chưa xong thì liệu toà có dừng phiên toà hoặc có sử dụng kết quả nghiên cứu dở dang đó để cáo buộc bị cáo Kiên có tội hay không có tội?

Vụ án này cần phải có một hội đồng xét xử đủ khả năng đảm nhận vai trò xét xử, chứ không chỉ hỏi vòng vo về luật, hạn chế quyền tranh tụng... những điều cho thấy cá nhân của từng thành viên hội đồng xét xử không đủ niềm tin, không vững nghiệp vụ… Mà thế thì khó tránh khỏi sự bất phục của những người tham gia tố tụng và hoạt động xét xử, cũng mất đi giá trị đối với xã hội.

LS. Hồ Tố Trinh, văn phòng luật sư Người Nghèo