Cải cách kinh tế thực chất để tăng trưởng

Tôi cho rằng câu chuyện thiếu việc làm ở Việt Nam hiện nay đang là một chuyện trầm trọng, nhất là trong bối cảnh thua lỗ triền miên của các doanh nghiệp quốc doanh. Tuy nhiên, may mắn là chúng ta còn có một khu vực phi quốc doanh khá năng động, nơi có thể tạo ra những việc làm (có thể với thu nhập không cao) và thúc đẩy tăng trưởng.

Đau đầu chuyện… tạo việc làm

Thực sự, cho đến nay, các nhà kinh tế học lỗi lạc ở châu Âu cũng không đưa ra được một con đường sáng nào cho vấn đề thất nghiệp. Về lý thuyết, các kinh tế gia luôn đưa ra lời khuyên là giảm chi phí cho các xí nghiệp để những xí nghiệp này tăng sản xuất lên. Tuy nhiên, các nhà chính trị không dám làm mạnh, vì như vậy thì công đoàn sẽ phản ứng, ngay cả người lao động đang có việc làm cũng phản ứng. Kể cả trong những cuộc đại khủng hoảng như 1929-1933, số phận người lao động thất nghiệp cũng chẳng mấy sáng sủa. Và thực tế thì cũng chẳng có cách nào khác, bởi vì giảm thất nghiệp chỉ giải quyết được khi nền kinh tế tăng trưởng. Như vậy, số phận người lao động trói buộc vào việc tăng trưởng kinh tế. Trừ khi xảy ra việc những người đang có công ăn việc làm đồng ý giảm lương của mình để xí nghiệp tăng thêm người làm việc. Nhưng việc đó trên thực tế là không thể.

Đến Bắc Âu cũng phải thay đổi!

Khi khối Liên Xô và Đông Âu sụp đổ, nền kinh tế các nước này đã mạnh dạn cải cách để thích ứng. Lúc đầu, nền kinh tế của những nước này bị mafia thao túng, lũng đoạn, kinh tế đi xuống đến mức tăng trưởng âm. Dù đau đớn lắm, nhưng đó là việc phải làm để có tương lai tốt hơn, và họ đã phải giao cho tư nhân làm.

Ở Việt Nam, những công ty quốc doanh cần phải được dọn dẹp lại. Hãy để cho khu vực tư phát triển mạnh. Chứ không thể mãi quan niệm cũ là cứ phải có công ty quốc doanh thì mới đảm bảo được mục tiêu XHCN, quan niệm đó e rằng là đã lỗi thời. XHCN phải là làm ăn có lãi, làm cho “dân giàu, nước mạnh, xã hội công bằng, dân chủ, văn minh”, chứ xã hội chủ nghĩa đâu phải là làm ăn thua lỗ được.

Một mô hình kinh tế chính trị mà ở Việt Nam ta một thời ưa nhắc đến đó là mô hình dân chủ xã hội mà các nước Bắc Âu đang theo đuổi. Những mô hình của họ rất chừng mực, họ không quan niệm phải có xí nghiệp nhà nước mới là nhà nước dân chủ xã hội. Trước đây, các nước này vẫn để một số khu vực của nhà nước phát triển mạnh, nhưng kinh tế nhà nước phải phát triển thực chất, sinh lợi cho nền kinh tế quốc dân, chứ không phải là gánh nặng cho kinh tế quốc dân. Chính vì sự thay đổi của họ, họ đã đưa nền kinh tế phát triển vượt trội. Nước Pháp chẳng phải theo mô hình dân chủ xã hội như các nước Bắc Âu, nhưng nhiều người lại ví nó là một nước XHCN vì chế độ an sinh xã hội rất tốt: bảo hiểm xã hội, bảo hiểm thất nghiệp được đảm bảo.

Bài học nước Đức

Trong cuộc khủng hoảng hiện nay, Đức là nước gặp ít vấn đề nhất trong khu vực các nước thuộc cộng đồng chung châu Âu, xuất khẩu vẫn rất tốt. Đức có triết lý và cách làm khác nhiều nước. Không phải ngẫu nhiên mà họ đứng vững trong khủng hoảng, họ có cả một chiến lược bài bản. Lúc thời kỳ thịnh vượng, chính phủ Đức đã đàm phán với các công đoàn, để không yêu cầu lương quá cao, trong quá trình đó các chủ doanh nghiệp phải đầu tư vào các công nghệ để tăng năng suất lao động và chất lượng hàng hoá. Điều này hoàn toàn ngược lại với Pháp: tăng trưởng được bao nhiêu thì cứ đẩy lương tăng lên mà quên đi việc đầu tư ngược trở lại cho các ngành nghề để có sản lượng cao. Do vậy, khi khủng hoảng, nước Pháp không thể xuất khẩu được, trong khi Đức tăng trưởng tốt vì xuất khẩu rất ổn.

GS. Lê Văn Cường, phó chủ tịch hội Kinh tế công thế giới, giám đốc Nghiên cứu trung tâm Khoa học quốc gia Pháp.