Cây cổ thụ bị đốn bỏ: Thật xót xa!

Quan điểm của ông như thế nào trước tình trạng đốn cây xanh, đặc biệt là cổ thụ để xây công trình ở các đô thị lớn ở nước ta mà mới đây nhất là hàng cây cổ thụ trên đường Tôn Đức Thắng của TP.HCM?

Chặt cây xanh đã là điều đáng tiếc, còn ở đây là những hàng cổ thụ thì xót xa hơn nhiều, bởi đó là di sản của cả cộng đồng cư dân, của đô thị. Trồng được một cây xanh như vậy mất cả trăm năm chứ không phải như việc xây dựng một toà cao ốc hàng chục tầng chỉ mất một vài năm.

Cứ thử hình dung một đô thị chỉ tầng tầng lớp lớp nhà cửa, không có những hàng cây xanh thì sẽ như thế nào? Chắc nhiều người đồng ý cây xanh đối với môi trường đô thị tương tự như là lá phổi của con người, nhưng chắc ít người biết được con số, tổng lượng bụi được bám giữ trên một cây có tán lá lớn, rậm có thể đạt tới 10 - 30kg.Nồng độ bụi trong không khí thổi qua cây xanh có thể giảm đi 20 - 60%.

So với vùng đất trống không trồng cây, thì nhiệt độ không khí ở vùng cây xanh ban ngày thấp hơn 1 - 3oC, hàm lượng ôxy trong không khí lớn hơn tới 20% và hàm lượng CO2 ít hơn. Và cả chức năng tăng thẩm mỹ cảnh quan đô thị, tôn cao giá trị thẩm mỹ của các công trình kiến trúc... Tất nhiên đó là những thống kê về sinh học, về lịch sử đô thị, cây cổ thụ có thể coi là một di sản, cũng như các công trình cổ, là tài sản quý của cộng đồng.Chặt phá đi, chắc chắn những người gắn với cộng đồng ấy sẽ buồn lòng.

Ở một số đô thị trên thế giới, trong việc phát triển hạ tầng, với những cây cổ thụ bất đắc dĩ lắm họ mới đốn bỏ, họ luôn cố tìm cách bảo tồn bằng việc di dời cây đó qua vị trí khác. Tôi sang Hàn Quốc, thấy những cây thông cổ được dời qua những khu được quy hoạch. Trong đó, có những cây đang được bao bởi những túi thuốc, được chăm sóc chữa sâu bệnh.Đường ở Hàn Quốc rất dễ gặp những cây thông cổ được chăm sóc như vậy.

Chỉ cần một vài năm có thể xây được ngay những công trình mới vươn cao bằng, thậm chí vượt cả ngọn những cây cổ thụ. Nhưng để trồng được cây cổ thụ như trên đường Tôn Đức Thắng phải mất cả trăm năm. Ảnh: Trung Dũng

Theo ông, vấn đề cây xanh đô thị đang có gì bất ổn?

Để đánh giá tình trạng cây xanh trong đô thị, người ta thường dùng “Chỉ tiêu cây xanh đô thị” (đơn vị đo là mét vuông diện tích cây xanh trên đầu người dân); ở Hà Nội là 2,4 - 4m2/người và TP.HCM là 3,3m2/người so với quy chuẩn ≥ 7m2/người. Đô thị cấp 1 với Huế là 3,5m2/người, Đà Nẵng là 0,9m2/người, Hải Phòng 2m2/người, Nam Định 1,5m2/người... so với quy chuẩn ≥ 6 (Paris - Pháp là 10m2/người, Washington - Mỹ 40m2/người, Moskva - Nga 26 m2/người, Nam Kinh - Trung Quốc 22m2/người).

Vậy là nước ta tuy là nước nhiệt đới nhưng chỉ tiêu cây xanh đô thị rất nhỏ bé so với các đô thị điển hình trên thế giới và cũng chỉ bằng 1/2 - 1/3 trị số quy định của quy chuẩn QCXD 01:2008/BXD do bộ Xây dựng ban hành. Nguyên nhân chính gây ra tình trạng là do đồ án quy hoạch xây dựng đô thị ở nước ta đã coi thường vai trò của cây xanh trong đô thị, không tuân thủ các quy chuẩn quốc gia về quy hoạch đô thị.

Trừ những trường hợp cây bị đổ, gãy do mưa gió, thiên tai thì còn lại đều do con người, bị tác động bởi các hoạt động xây dựng, chặt phá của con người cho mục đích xây dựng, cải tạo hạ tầng. Đáng buồn hơn là có những động cơ quyền lợi cá nhân dẫn đến chặt phá cây xanh. Chẳng hạn những cây cổ thụ lớn trước một nhà nào đó đang xanh tươi bỗng nhiên chết đứng, do chủ nhà tìm cách đốn hạ để giá trị mặt bằng nhà đó tăng vọt lên. 

Ông có đề xuất gì cho việc bảo tồn cây xanh đô thị, mà thời sự nhất là hàng cây trăm tuổi trên đường Tôn Đức Thắng?

Cây xanh đường phố cần phải được quản lý một cách có tính hệ thống. Với cây đô thị, cần lựa chọn cây xanh trồng phù hợp, chẳng hạn cây gỗ sống lâu năm thân nhẵn, có tán đẹp, hoa đẹp, lá xanh quanh năm, cây dẻo dai khó gãy, chống được gió bão, chịu cắt xén khi cần, cây có hệ rễ khoẻ, rễ cọc sâu, chịu được mực nước ngầm cao (ở vùng đồng bằng), không gây độc hại đối với con người. Bảo vệ cây bằng việc không bóc vỏ cây, không đóng đinh sắt hay buộc dây thép vào cây để treo quảng cáo và các tải trọng nặng.

Với cây xanh đường phố, không được đổ bê tông hay lát gạch kín xung quanh gốc làm nước mưa không thể thấm xuống rễ cây, khiến cây không thể “thở được” và sẽ tàn lụi. Đối với các phố cũ đã trồng cây, nhất là các phố trong nội thành, cần phải chăm sóc cây hiện có, thay thế những cây già cỗi, rỗng ruột, thối rễ, tán lá bị vỡ không còn tác dụng che bóng mát và trang trí. 

TP HCM có khoảng 5.000 cây cổ thụ, so với số dân hơn 8 triệu người hiện nay thì 1.600 người đang chia nhau một cây.  Ngoài các cây ở khu vực đường Tôn Đức Thắng, công viên 23-9 (quận 1) và đường Nguyễn Văn Hưởng (quận 2) cũng sẽ bị đốn bỏ để phục vụ công trình xây dựng tàu điện ngầm và cầu vượt Thủ Thiêm 2.

Còn về hàng cây cổ thụ đường Tôn Đức Thắng, tôi nghĩ điều này đang phụ thuộc vào quyết sách của lãnh đạo hữu trách phải tìm hiểu xem tại sao lại dễ dàng đốn hạ cả hàng cây cổ thụ, có phải đơn thuần chỉ là dự án hay còn lý do gì khác… Kế đến là trách nhiệm của chủ đầu tư, bởi nếu họ biết nghĩ đến giá trị của hàng cây với đô thị, với người dân gắn bó bao đời nay thì sẽ có phương án ứng xử phù hợp. Bởi cây cổ thụ, cây di sản không đơn thuần là một cá thể thực vật mà nó gắn với văn hoá tinh thần, văn hoá tâm linh của cộng đồng. 

Còn chương trình Cây di sản hiện nay hoạt động như thế nào, thưa ông?

Hiện nay cả nước đã có hơn 700 cây di sản, trải đều ba miền.VACNE đã nhận được hàng nghìn hồ sơ từ mọi miền đất nước, hội đồng Cây di sản sẽ xét duyệt và công nhận. Mới đây nhất cây sanh (Ficus benjamina L.) hơn 200 năm ở thôn Tân Lập (xã Quang Tiến, huyện Tân Yên, Bắc Giang) vừa được công nhận cây di sản Việt Nam.

_____________________

Trung bình 1ha rừng hay vườn cây rậm rạp có thể hấp thụ 1.000kg CO2 và thải ra 730kg O2 mỗi ngày.Trung bình 1ha thảm cỏ có thể hấp thụ 360kg CO2 và thải ra 240kg O2 mỗi ngày.

Trung bình một người lớn mỗi ngày đêm hô hấp 0,75kg O2 và thải ra 0,9kg CO2. Do đó mỗi người dân đô thị cần có diện tích khoảng 10m2 cây xanh hoặc 25m2 thảm cỏ để bảo đảm chất lượng không khí tốt cho cuộc sống của con người.

Cây xanh còn có khả năng hấp thụ tiếng ồn.

_____________________

Hiếu Trực thực hiện