Thông tin được ông Cao Tung Sơn, giám đốc Trung tâm Quan trắc tài nguyên và môi trường (thuộc Sở Tài nguyên và môi trường TP.HCM), xác nhận với phóng viên Người Đô Thị bên lề cuộc họp báo thông tin "Về diễn biến hiện tượng mù quang hóa và tình hình chất lượng môi trường không khí trên địa bàn TP.HCM" diễn ra chiều 9.10.
Nồng độ bụi lơ lửng có nơi vượt 99% ngưỡng cho phép
Tại cuộc họp, Trung tâm Quan trắc tài nguyên và môi trường cũng thông tin tình hình ô nhiễm môi trường không khí diễn biến khá phức tạp, đặc biệt trong khoảng thời gian từ ngày 18.9 đến ngày 25.9.2019, xuất hiện hiện tượng mù quang hóa gây cản tầm nhìn, ảnh hưởng đến sức khỏe của người dân.
Chất lượng không khí diễn biến theo chiều hướng xấu. Trong ảnh: Khu đô thị Phú Mỹ Hưng nhìn từ đường Phạm Hữu Lầu (ảnh chụp ngày 22.9). Ảnh: T.D.
Hiện Sở Tài nguyên và môi trường đang triển khai quan trắc chất lượng môi trường không khí hàng tháng tại 30 vị trí quan trắc với tần suất 10 ngày trong tháng vào 02 thời điểm (7g30 – 8g30 và 15g00 – 16g00).
Kết quả quan trắc được tại 30 vị trí này trong 9 tháng đầu năm nay cho thấy, nồng độ các chất ô nhiễm có xu hướng tăng (so với cùng thời gian năm 2018).
Trong đó ô nhiễm không khí chủ yếu là do bụi lơ lửng và mức ồn do các hoạt động giao thông gây ra, với 50,8% số liệu bụi lơ lửng và 93,9% số liệu mức ồn quan trắc được tại 19 vị trí giao thông vượt quy chuẩn cho phép (*).
Đặc biệt, nồng độ các chất ô nhiễm quan trắc được tại các vị trí, gồm: Cát Lái, ngã tư Huỳnh Tấn Phát – Nguyễn Văn Linh, Gò Vấp, An Sương, Bình Phước luôn có giá trị cao và thường xuyên vượt quy chuẩn.
"Đội sổ" về ô nhiễm không khí tại TP.HCM là vị trí Cát Lái (vòng xoay Mỹ Thủy) khi nồng độ các chất ô nhiễm cao nhất với 99% số liệu bụi lơ lửng và 100% số liệu ồn quan trắc được trong 9 tháng đầu năm 2019 vượt quy chuẩn cho phép.
Mù quang hoá - "sương mù" chứa NO2, SO2, CO...
Giải đáp thắc mắc về hiện tượng trong nhiều ngày cách nay một tuần thành phố bị bao phủ bởi sương mù mờ ảo, giám đốc Trung tâm Quan trắc tài nguyên và môi trường cho biết, đó là hiện tượng "mù quang hóa" (**).
Theo ông Sơn, tại TP.HCM, hiện tượng này thường được hình thành trong các ngày diễn ra hiện tượng nghịch nhiệt bức xạ mạnh mẽ làm giảm khả năng hòa trộn, phát tán ô nhiễm dẫn đến việc tích tụ ô nhiễm, đặc biệt trong khu vực nội thành.
Nhìn mờ ảo dễ liên tưởng Sa Pa, Đà Lạt nhưng "sương mù" này mang chất gây hại sức khoẻ. Ảnh: VNExpress
Hiện tượng mù quang hóa diễn ra theo chu kỳ vào khoảng tháng 9, 10 hoặc tháng 1 hàng năm, kéo dài trong khoảng 6 – 7 ngày. Trong 5 năm gần đây (2015 – 2019), hiện tượng mù quang hóa đã xảy ra vào các thời điểm cụ thể sau: Từ ngày 01.10.2015 – 7.10.2015; từ ngày 12.10.2016 – 15.10.2016; từ ngày 16 – 18.01.2018 và hiện tại từ ngày 18.9.2019 đến 25.9.2019.
Nguyên nhân của hiện tường mù quang hoá, ông Sơn cho biết là do hoạt động của dãy hội tụ nhiệt đới kết hợp với không khí lạnh khuếch tán sâu xuống phía Nam khiến thời tiết tại TP.HCM luôn ở trạng thái nhiều mây, không có nắng, nền nhiệt thấp, có mưa gián đoạn trên diện rộng, độ ẩm không khí cao và trong khí quyển có các hạt nhân ngưng kết khiến hơi nước bám vào nên xuất hiện sương mù.
Ngoài ra, do trời không nắng, không có đủ bức xạ làm nóng mặt đất, tạo ra lớp nghịch nhiệt làm cho các khí ô nhiễm (phát thải từ hoạt động giao thông, công nghiệp và sinh hoạt của người dân...) nằm lớp sát mặt đất không phát tán lên cao được gây tích tụ ô nhiễm.
Mù quang hoá làm không gian mờ ảo khiến nhiều người liên tưởng sương mù Sa Pa, Đà Lạt nhưng nhìn vậy mà không phải vậy. Bởi, kết quả quan trắc tại 30 vị trí quan trắc môi trường không khí từ ngày 03.9.2019 đến 20.9.2019, cho thấy có sự gia tăng đột biến các chất ô nhiễm (NO2, SO2, CO, bụi lơ lửng, PM10, PM2.5) trong các ngày 18.9.2019 – 20.9.2019. Đặc biệt, cao nhất là ngày 20.9, với mức tăng các chất ô nhiễm lần lượt là: bụi lơ lửng tăng 2,19 lần, NO2 tăng 1,41 lần, CO tăng 1,4 lần, PM10 tăng 1,9 lần, PM2.5 tăng 2,2 lần và nồng độ các chất ô nhiễm giữa thời điểm buổi sáng và buổi chiều không có sự chênh lệch cao.
Đặc biệt các thông số bụi lơ lửng, PM10, PM2.5 có tỷ lệ vượt chuẩn tăng cao trong ngày 20.9 với các mức lần lượt là 50%, 25%, 50%.
Giám đốc Trung tâm Quan trắc tài nguyên và môi trường thừa nhận năm nay hiện tượng mù quang hóa xuất hiện sớm vào tháng 9, và việc không theo quy luật làm cho việc cảnh báo có phần bị động.
Mất 1 tháng mới báo người dân tình hình ô nhiễm
Nguyên nhân gây ô nhiễm không khí trên địa bàn thành phố, theo đại diện của đơn vị thực hiện quan trắc môi trường, xuất phát từ 03 nguồn chính, gồm: hoạt động giao thông, hoạt động công nghiệp, hoạt động xây dựng.
Cụ thể, hiện theo số liệu thống kê, trên địa bàn thành phố có khoảng gần 10 triệu phương tiện giao thông với hơn 7,6 triệu xe máy, 700 ngàn ôtô và hơn 2 triệu phương tiện của người dân từ các khu vực khác mang vào thành phố để sinh sống. Trong đó, nhiều phương tiện cá nhân không thực hiện nghiêm túc chế độ bảo hành bảo dưỡng định kỳ là nguyên nhân làm tăng lượng khí phát thải ra môi trường với mức độ độc hại ngày càng lớn.
Ngoài ra, trên địa bàn thành phố hiện vẫn tồn tại khoảng 37 điểm thường xuyên xảy ra ùn tắc giao thông gây ô nhiễm môi trường không khí, đặc biệt là vào các khoảng thời gian đi làm và tan tầm của người dân thành phố.
Dù đã tháng 9 nhưng chỉ số không khí được thông báo của tháng 8. Ảnh: Quỳnh Danh/Zing
Hoạt động công nghiệp góp phần gây ô nhiễm khi thống kê (chưa đầy đủ) thành phố có khoảng 1.000 nhà máy xí nghiệp quy mô lớn và hàng chục ngàn cơ sở sản xuất tiểu thủ công nghiệp. Trừ một số nhà máy xí nghiệp nằm trong các khu công nghiệp tập trung hoăc nằm tại khu vực xa dân cư, còn lại hầu hết các cơ sở sản xuất nhất là các cơ sở sản xuất tiểu – thủ công nghiệp đều nằm xen kẽ với khu vực dân cư nên khí thải từ các hoạt động sản xuất gây ô nhiễm không khí và ảnh hưởng đến đông đảo người dân đô thị.
Một nguyên nhân đặc thù khác, đó là thành phố đang ở vào giai đoạn xây dựng cải tạo, chỉnh trang đô thị vì vậy các hoạt động xây dựng diễn ra khắp nơi trong thành phố và hầu như hoạt động suốt ngày đêm. Các hoạt động phá dỡ, vận chuyển nguyên vật liệu, xây dựng, các thiết bị máy móc phục vụ hoạt động xây dựng… gây ra ô nhiễm không khí và tiếng ồn ảnh hưởng trực tiếp đến cuộc sống của người dân thành phố.
Nhận định nguyên nhân là vậy, mà thực ra đây cũng là điều đã từng được nhắc tới, với các khuyến nghị của nhiều chuyên gia, nhưng điều hết sức quan ngại đó là chức năng thông tin cảnh báo về ô nhiễm để người dân kịp thời có biện pháp bảo vệ sức khoẻ, đang có vấn đề. Cụ thể, từ thời điểm quan trắc, phân tích đến khi có kết quả để thông báo rộng rãi cho người dân biết vẫn đang kéo dài... cả tháng.
Ông Sơn lý giải nguyên nhân chậm trễ là do việc quan trắc vẫn đang thực hiện các phương pháp thủ công, bị gián đoạn. "Bây giờ chúng tôi đang cố gắng làm sao giảm nhất có thể, là trong vòng 15 ngày", ông Sơn nói và thông tin thêm là năm 2020, thành phố sẽ có 9 trạm quan trắc tự động và đến 2030 là 18 trạm để dự báo kịp thời, ngay lập tức các chỉ số ô nhiễm không khí đến người dân.
Theo Vietnamplus, Bộ Tài nguyên và Môi trường vừa báo cáo Thủ tướng Chính phủ về chất lượng không khí tại Hà Nội và TP.HCM. Trong đó, tại Hà Nội, trong thời gian từ ngày 12 đến 29.9, có những ngày nồng độ bụi mịn PM2.5 vượt ngưỡng cho phép của quy chuẩn Việt Nam. Tuy nhiên, các thông số khác (NO2, O3, CO, SO2) vẫn nằm trong giới hạn cho phép.
Số liệu từ 13 trạm quan trắc tự động cho thấy nồng độ bụi mịn PM2.5 trên địa bàn thành phố Hà Nội có xu hướng gia tăng trong thời gian từ ngày 12 đến 17.9, sau đó giảm từ ngày 18 đến 22.9 và tăng cao trở lại, duy trì liên tiếp trong các ngày từ 23 đến 9.9.
Trong các ngày từ 15 đến 17.9 và 23 đến 29.9, có đến trên 75% giá trị bụi mịn PM2.5 trung bình 24 giờ của các trạm vượt tiêu chuẩn quy định tại quy chuẩn Việt Nam. Đặc biệt trong các ngày từ 25 đến 29.9, toàn bộ các trạm đều có giá trị bụi mịn PM2.5 trung bình 24 giờ vượt tiêu chuẩn quy định tại quy chuẩn Việt Nam.
Các khoảng thời gian ghi nhận giá trị bụi mịn PM2.5 tăng và duy trì ở mức cao thường là đêm và sáng sớm.
Các khuyến cáo khi xuất hiện hiện tượng mù quang hóa
Sở Tài nguyên và môi trường TP.HCM khuyến cáo người dân (đặc biệt là trẻ em, người lớn tuổi và phụ nữ có thai) trong các thời điểm xảy ra hiện tượng mù quang hóa:
- Hạn chế: Ra ngoài, tham gia giao thông và các hoạt động thể thao ngoài trời. Nếu có nhu cầu ra ngoài cần đeo khẩu trang, kính che toàn bộ mắt và che chắn khi tiếp xúc trực tiếp với sương mù ô nhiễm;
Dù mù quang hóa vừa dứt, mưa cũng làm không khí dịu lại nhưng người dân nên cảnh giác khi ra đường bởi ô nhiễm không khí vẫn diện biến xấu. Ảnh minh hoạ: Quỳnh Trần/VNExpress
- Khi tham gia giao thông đặc biệt là trên các đường xa lộ, cao tốc người sử dụng phương tiện nên hạn chế tốc độ, giữ khoảng cách an toàn, bật đèn sương mù… để đảm bảo an toàn giao thông;
- Nhỏ mắt, mũi bằng nước muối sinh lý;
- Tăng cường vệ sinh nhà cửa, phòng ốc, đồ chơi, hệ thống chiếu sáng và làm thông thoáng môi trường sống;
- Hạn chế phơi thực phẩm và sử dụng nước mưa.
Trọng Văn
_____________
(*) (QCVN 05:2013/BTNMT: Quy chuẩn kỹ thuật quốc gia về chất lượng không khí xung quanh và QCVN 26:2010/BTNMT: Quy chuẩn kỹ thuật quốc gia về tiếng ồn)
(**) Là một thuật ngữ được sử dụng để miêu tả một dạng ô nhiễm không khí xảy ra ở tầng đối lưu của khí quyển, sinh ra do ánh sáng mặt trời tác dụng lên các loại khí thải tạo nên những hợp chất có hại cho sức khỏe con người, làm giảm tầm nhìn.