​​​​​​​Chớ tùy tiện uống thuốc trị trầm cảm!

Tùy theo thể trạng của từng bệnh nhân mà bác sĩ sẽ chỉ định những loại thuốc an thần riêng cho người bệnh. Ảnh: CTV

Mua thuốc an thần dễ như mua…rau

Một điều đáng lo ngại hiện nay, nhiều người bị mất ngủ nhưng ngại tìm đến bác sĩ. Họ tự lên mạng, gửi câu hỏi về tình trạng của mình lên các diễn đàn, tự mình chẩn đoán bệnh, rồi xin tên thuốc trên mạng, ra tiệm mua về uống.

Có người lại vô tư dùng chung thuốc với người thân trong gia đình, dù cơ chế hấp thụ thuốc ở mỗi người mỗi khác. Lại thêm một điều đáng lo nữa, tại các nhà thuốc vẫn vô tư bán thuốc theo yêu cầu của bệnh nhân, dù các loại thuốc an thần đáng ra phải có sự chỉ định liều lượng, kê toa của bác sĩ.

Chúng tôi ghé vào một tiệm thuốc nọ ở quận Bình Thạnh, hỏi cần mua thuốc trị chứng mất ngủ. Nhân viên tiệm thuốc không cần hỏi thêm thông tin gì cả, liền tay lấy hai loại thuốc Magne B6 và Valian - X, cắt mỗi loại hai viên bỏ bịch ni lông đưa cho khách, tính tiền.

Trong hai loại thuốc trên, Valian – X được chỉ định điều trị cho bệnh nhân mất ngủ, bị rối loạn giấc ngủ. Tuy nhiên, muốn sử dụng thuốc này, bệnh nhân cần có sự chỉ định rõ ràng của bác sĩ. Điều này trước khi bán thuốc cho khách hàng, nhân viên các tiệm thuốc hầu như quên đi. Tương tự, chúng tôi gọi điện đến nhà thuốc Q.T ở Thủ Đức, hỏi mua loại Doxepin chống trầm cảm, nhấn mạnh không có toa của bác sĩ thì có bán không. Ngay lập tức, nhân viên bán hàng trả lời có, và cho địa chỉ nhà thuốc để khách tìm đến.

Lạm dụng thuốc giúp ngủ ngon, coi chừng tác dụng phụ

PGS-TS-DS. Nguyễn Hữu Đức (nguyên giảng viên chính bộ môn Dược, Đại học Y dược TP.HCM) cho biết, đối với các loại thuốc an thần, thuốc chữa trị trầm cảm nhất thiết phải luôn có sự chỉ định rõ ràng của bác sĩ chuyên khoa.

Hiện tại, cơ chế quản lý, mua bán tại các nhà thuốc còn khá nhiều tự do, lỏng lẻo. Vì vậy sẽ không tránh khỏi thuốc kê toa vẫn bán theo nhu cầu bệnh nhân mà không cần toa, tình trạng này dễ dẫn đến nhiều hệ lụy cho sức khỏe của bệnh nhân.  

Thói quen của không ít bệnh nhân, cứ liệu pháp nào giúp mình ngủ ngon thì sẽ theo đuổi liệu pháp đó đến cùng. Thuốc cũng vậy, loại nào giúp an thần tốt, ngủ ngon vào mỗi đêm, cho dù đã được ngủ ngon, nhưng nhiều người vẫn cứ uống thuốc đều đặn hàng ngày để phòng hờ bệnh tái phát.

Theo DS. Đức, mất ngủ có thể do nhiều nguyên nhân: đầu óc căng thẳng bởi công việc, do lệch múi giờ khi đi du lịch, công tác sang nước khác, do tiếng ồn, chất kích thích… và cũng có thể do những căn bệnh tiềm ẩn trong cơ thể như trầm cảm, xương khớp…

Vì thế, việc sử dụng loại thuốc nào phải phụ thuộc vào nguyên nhân gây nên. Không vì một, hai hôm mất ngủ lại phải dùng đến thuốc. Tốt hơn bệnh nhân cần có sự thăm khám kỹ càng từ bác sĩ. Nếu không tuân thủ theo những chỉ dẫn, lạm dụng thuốc lâu ngày, bệnh nhân sẽ có nguy cơ bị nghiện, lờn thuốc, hoặc lệ thuộc hoàn toàn vào thuốc.

Nếu thiếu thuốc, bệnh nhân sẽ mất ngủ trở lại. Nguy hiểm hơn, thuốc an thần còn có thể gây lú lẫn, suy giảm trí nhớ, làm thay đổi hành vi, tâm lý, thậm chí gây đột tử ở bệnh nhân.

Cũng theo DS.Đức, tùy theo thể trạng của từng bệnh nhân mà bác sĩ sẽ chỉ định những loại thuốc an thần riêng cho họ. Vì vậy, không có một thuốc nào tốt cho tất cả bệnh nhân, cũng như không phải tất cả bệnh nhân đều có thể dùng thuốc.

Trị trầm cảm: Không chỉ uống thuốc an thần là đủ

Cũng đã có một số trường hợp bị trầm cảm, mất ngủ một thời gian dài, điều trị thuốc theo những chỉ dẫn rõ ràng của bác sĩ. Nhưng khi dùng thuốc, bệnh nhân lại ngủ li bì, đầu óc đờ đẫn, chậm chạp. Thấy tình trạng không ổn, bệnh nhân chuyển sang dùng loại thuốc khác, cũng theo chỉ định của một bác sĩ khác, thuốc không chứa chất gây ngủ, bệnh nhân lại trở về trạng thái ban đầu, mất ngủ triền miên.

BS. Lê Quốc Nam (Trưởng phòng khám Tâm lý y khoa – Tâm thần kinh Quốc Nam, TP.HCM) chia sẻ: “Bệnh lý trầm cảm có thể thể hiện dưới nhiều dạng khác nhau, đa số bệnh nhân bị mất ngủ. Tuy nhiên, cũng có những trường hợp ngủ nhiều hay ngủ bình thường. Việc cho thuốc trong từng trường hợp đòi hỏi bác sĩ phải có kinh nghiệm, và có khi đó là một nghệ thuật. Tuy nhiên, dù cho thuốc gì và theo cách nào thì cũng phải giúp bệnh nhân có một giấc ngủ đủ thời gian, có chất lượng”.  

Về các loại thuốc điều trị bệnh trầm cảm, BS. Nam cũng cho biết thêm: “Việc điều trị trầm cảm hay stress cần phối hợp giữa thuốc men và tâm lý liệu pháp, không phải chỉ uống thuốc an thần là đủ. Loại bệnh này có rất nhiều nhóm thuốc khác nhau: thuốc chống trầm cảm, thuốc chống lo âu, thuốc bình ổn khí sắc.

Trong mỗi nhóm lại có nhiều loại thuốc khác nhau. Thuốc an thần chỉ là tên gọi chung ở ngoài nhằm nói đến tất cả nhóm thuốc điều trị bệnh tâm thần. Vì vậy, bệnh nhân nên dùng loại thuốc nào thì việc đầu tiên bệnh nhân cần có một chẩn đoán chính xác từ bác sĩ. Sau đó, việc chọn lựa thuốc còn tùy thuộc vào mức độ nặng nhẹ của bệnh, tiền sử đáp ứng thuốc của người bệnh.

Tốt hơn, tình trạng bệnh của bệnh nhân nên được theo dõi bởi một bác sĩ. Trên thực tế, không có loại thuốc nào an toàn tuyệt đối cả. Vì mỗi loại thuốc đều có những tác dụng phụ riêng. Khi sử dụng phải khéo léo, xem xét đến các bệnh lý gan, thận, tim mạch để cân nhắc liều lượng của thuốc nhằm hạn chế tác dụng phụ đến mức tối thiểu”.

Nguyễn Trà My