Có khi chẳng vì cái gì cả!

Những ngôn từ mộc mạc, dễ hiểu, dễ nhớ ấy đã nằm trong tâm khảm biết bao thế hệ người Việt, đã giúp con người sống đùm bọc, yêu thương nhau, giúp xã hội duy trì được nền móng tốt đẹp dù đất nước có trải qua binh đao, máu lửa. Với biết bao thế hệ, những vần thơ bình dị ấy, cùng với những lời dạy thương người của Chúa, của Phật, của các bậc thánh hiền đã ăn vào máu, đã trở thành một thứ bản tính tự nhiên khiến người ta không cầm lòng được trước nỗi đau, nỗi khổ, sự thiếu thốn của người khác để ra tay giúp đỡ, sẻ chia như một lẽ tự nhiên cần phải vậy mà chẳng bao giờ đặt ra câu hỏi “để làm gì?”.

Chính vì thế mỗi lần xảy ra thiên tai, bão lụt lại có những phong trào quyên góp giúp đồng bào bị nạn; có những nhóm tiểu thương, tín đồ các tôn giáo thường xuyên “tự phát” tổ chức quyên góp để đến những vùng quê nghèo giúp những hoàn cảnh khó khăn; có chương trình “Cơm có thịt” cho trẻ vùng cao; có những “Quán cơm 2.000 đồng”, những thùng trà đá miễn phí, thùng “bánh mì miễn phí mỗi người một ổ” ở một số thành phố. Và còn nhiều, rất nhiều những hình thức sẻ chia phong phú khác nữa trong dân chúng với nhau. Có lẽ phần lớn những người có tấm lòng lành tham gia những phong trào, những chương trình, những việc làm ấy hiểu họ làm từ thiện vì ai (tất nhiên là vì những người kém may mắn hơn mình) nhưng không bao giờ đặt ra câu hỏi “để làm gì?” theo cái nghĩa mưu cầu lợi lộc nào đấy ngoài việc đáp ứng nhu cầu nội tại, tự nhiên được sẻ chia.

“Người nghèo, người yếu thế, người thân cô thế cô dường như bị bỏ lại sau, bị quên mất bên đường”. Ảnh Thanh Hảo

Ấy vậy mà hơn nửa thế kỷ sau, vật đổi sao dời thế nào mà một dấu hỏi hoài nghi đối với những giá trị tưởng là hiển nhiên trước đây đã bật ra, dồn ép, xoáy mạnh như câu hỏi đau buốt: “Làm từ thiện vì ai? Để làm gì?”. Bật ra không phải ở nơi chốn riêng tư, trong phạm vi hẹp, mà trên một chương trình truyền hình phủ sóng cả nước.

Thời đại đổi thay đến chóng mặt phải chăng đã lật ngược tất cả, đã đặt những dấu hỏi hoài nghi về tính thiện của con người, về những điều mà trước đây ai cũng tin là đương nhiên tốt đẹp, đương nhiên phù hợp với cái “tính bản thiện” của con người? Chẳng thế mà lâu nay, trong cái dòng chảy ào ạt, lấp lánh của những giá trị mới: sự giàu có, sự nổi tiếng, sự chịu chơi, sự xài sang, sự thời thượng, quyền lực hét ra lửa... chẳng mấy khi ta còn được nghe đến những từ từng có thời được nhắc nhớ thường xuyên từ trong gia đình, trong nhà trường ra tới ngoài xã hội như lòng vị tha, lòng trắc ẩn... Người nghèo, người yếu thế, người thân cô thế cô dường như bị bỏ lại sau, bị quên mất bên đường trong cuộc chạy đua, cuộc dẫm đạp hối hả đến giàu sang, phú quý và quyền thế. Giàu sang, phú quý, không ai không muốn, nhưng nếu để đạt được mục đích ấy mà xã hội mất đi lòng vị tha, lòng trắc ẩn thì liệu xã hội ấy có thực sự tốt đẹp?

Đừng quên rằng báo chí vẫn thường xuyên đưa tin về những vụ tự tử vì nghèo không lối thoát, vì bế tắc trong mưu sinh xảy ra ở nơi này nơi kia trên đất nước còn lắm hoàn cảnh gieo neo này. Đừng quên rằng chỉ cần bước ra đường là đã có thể bắt gặp những người tàn tật đi ăn xin, những đứa bé bỏ học đi bán vé số kiếm sống. Trước những hoàn cảnh ấy, nếu thấy lòng mình tự nhiên thương cảm và có điều kiện sẻ chia, giúp đỡ, sẽ chẳng ai đặt ra cho mình câu hỏi vô lý “để làm gì?”. Đơn giản là chẳng vì cái gì cả, chỉ là có điều gì đó trong lòng bảo cần phải sẻ chia, cần phải cho đi, cần phải giúp người, thế thôi.

Nếu có một câu hỏi mà những tổ chức làm từ thiện chuyên nghiệp thường đặt ra ở đây là: làm sao để sự giúp đỡ mang lại hiệu quả hơn? Hay như người ta thường nói: nên cho cần câu thay vì cho con cá, nên giúp đỡ cách nào để người được giúp từng bước có thể tự lực cánh sinh, vì đa phần ai cũng có lòng tự trọng. Nhưng đó là một câu hỏi khác, không liên quan gì đến việc truy vấn động cơ của việc sẻ chia, làm từ thiện. Sẻ chia, đơn giản là chuyện của tấm lòng, có khi chẳng vì cái gì cả. Nên quan trọng là đừng để lòng chai đá!

Đoàn Khắc Xuyên