Freelance – lối sống hay nghề nghiệp?

Nhiều khi người ta xem Freelance là một nghề, nhưng trên thực tế nó chỉ là một loại hình của thị trường lao động mà thôi. Freelancer là người tham gia vào thị trường lao động theo loại hình đó. Họ được giải phóng khỏi những ông chủ trực tiếp quản lý dù vẫn luôn phải thích ứng với đòi hỏi khách quan của thị trường.

Một freelancer luôn có xu hướng lựa chọn công việc phù hợp với chuyên môn, kỹ năng cá nhân, dựa trên điều kiện thời gian, sức khỏe và sở thích quan hệ xã hội. Hình thức lao động này coi trọng thực lực. Dù không có động lực thăng tiến như trong cơ quan công sở, anh ta vẫn không thể ngừng cập nhật chuyên môn và duy trì, cải thiện mạng lưới đối tác. Không dựa vào ai ngoài chính bản thân, anh ta tự do có quyền lựa chọn chiến lược phát triển năng lực và trao đổi sức lao động của mình. Điều đó là sức ép khiến freelancer vừa tự thân, vừa thích ứng với thị trường để tìm tới một giới hạn phù hợp của tự do về quyền lựa chọn đối tác và thời gian lao động, định hướng trau dồi chuyên môn. Anh ta không thể có ảo tưởng rằng làm freelancer là để đáp ứng tối đa nhu cầu hoạt động theo ý thích cá nhân mà thực ra nhiều freelancer đã phải hy sinh, đặt nhu cầu cá nhân dưới áp lực hoàn thành nhiệm vụ lao động.

Freelancer vận động, sáng tạo không thể có điểm ngừng trong một môi trường nhiều tự do, theo một giới hạn lại cũng luôn biến đổi do tính khách quan của thị trường. Đó vừa là hạnh phúc, vừa là thách thức khiến vô số người muốn gia nhập đội quân freelancer và chính freelancer vào một thời điểm nào đó nhận ra mình có thể đi tiếp hay thay đổi mô hình lao động.

Trong thế giới phẳng thời @ và thị trường lao động đang ngày càng linh hoạt, người ta có thể gặp những freelancer ở mọi độ tuổi, mọi trình độ chuyên môn từ thợ mới ra nghề hay chuyên gia cao cấp. Tùy theo biến động của thị trường lao động và cơ hội tìm kiếm việc làm trong những mô hình tổ chức lao động có trên thị trường, họ lượng sức để chủ động đi tìm cơ hội việc làm mới hoặc bị động trở thành freelancer.

Có cả những hội nhóm ngoài đời, trên mạng để chia sẻ cơ hội công việc. Bắt đầu xuất hiện cả những “đầu nậu” freelancer dưới dạng admin trang web, group Facebook giới thiệu việc làm miễn phí hoặc thu phí không đáng kể. Những hình thức liên kết này trong thế giới freelance mặt khác cũng góp phần tích cực để truyền bá các giá trị chuẩn mực văn hóa của riêng nó. Đây lại thêm một minh chứng cho thấy dù freelancer lao động theo tiêu chí đề cao tự do nhưng lại luôn thuộc về một mạng lưới xã hội đặc thù.

Ths xã hội học Đinh thị Phương Thảo