Làm sao tránh ghép thận như Minh Vương?

“Sau ghép thận, tôi sống cuộc đời khác” 

Nghệ sĩ Minh Vương cho biết, ông phát hiện bị suy thận cách nay hơn bốn năm, khi đó bệnh đã ngặt nghèo. Ban đầu cơ thể xuất hiện những biểu hiện khác thường như hay buồn nôn, ăn vào ói ra... ông chủ quan nghĩ mình đau bao tử nên chỉ uống thuốc qua loa. Nhiều lần đi diễn với NSND Lệ Thủy, ông phải cầm theo túi ny lông phòng hờ ói đột ngột. Tình trạng đó kéo dài gần năm thì trong một lần tình cờ, con trai ông chia sẻ nỗi lo sức khỏe của cha mình với người bạn làm bác sĩ ở bệnh viện Chợ Rẫy. Bằng linh cảm thầy thuốc, người bạn này khuyên con trai Minh Vương động viên ông nhanh chóng đến bệnh viện làm các xét nghiệm toàn diện để chẩn đoán chính xác những biểu hiệu nôn ói, chán ăn, chóng mặt... là bệnh gì. Kết quả bác sĩ thông báo ông bị suy thận mạn tính giai đoạn cuối và cách chữa trị chỉ có thể hoặc lọc máu suốt đời hoặc ghép thận.

NSƯT Minh Vương chia sẻ câu chuyện ghép thận tại lễ vinh danh người hiến tạng, do Bộ Y tế tổ chức ở Bệnh viện Chợ Rẫy năm 2015. Ảnh Thiên Chương

Minh Vương chọn ghép thận nhưng niềm hy vọng rất mong manh vì người hiến tạng lúc đó chưa nhiều, và cũng không dễ tìm được người hiến có chỉ số sinh lý phù hợp. Các bác sĩ Chợ Rẫy động viên ông ráng chờ và đưa tên ông vào danh sách những người cần ghép thận khẩn thiết vì sức khỏe nguy kịch. “Hồi còn khỏe có cảm giác như nắm cả giang sơn, lúc bệnh rồi đến ánh mặt trời cũng không sao nhìn thấy được. Lúc đó quả thận hư khiến tôi sức cùng lực kiệt, giọng hát không còn nữa, tôi nói thậm chí không ra tiếng, tưởng đâu đời vậy là chấm hết rồi, thời may bác sĩ thông báo có người hiến thận và cơ thể tôi phù hợp để nhận ghép quả thận của ân nhân đó...”, Minh Vương nhớ lại.

“Ân nhân” mà Minh Vương nhắc đến là một chàng trai ông chưa từng biết mặt, bị tai nạn giao thông chết não ở tuổi 36, và gia đình đồng ý hiến nội tạng của anh cho y học. “Phước đức lớn cho tôi là sau khi làm các xét nghiệm, bác sĩ thông báo người hiến thận và tôi có cùng nhóm máu O. Trong cuộc đời tôi, lần phát hiện mình suy thận cũng là lần thập tử nhất sinh đầu tiên...”, Minh Vương chia sẻ.

Ngày 1.7.2012, ca ghép thận của Minh Vương đã diễn ra nhiều giờ liền tại bệnh viện Chợ Rẫy. Những ngày đầu ghép thận, Minh Vương bảo có lúc ông bi quan vì sức khỏe vẫn còn yếu, nỗi lo cơ thể không tiếp nhận quả thận mới cứ ám ảnh, khiến tâm trí ông nặng nề. Nhưng lần hồi được các bác sĩ động viên, hướng dẫn cách chăm sóc quả thận ghép nên sức khỏe Minh Vương tiến triển tốt, ông lạc quan, yêu đời trở lại. “Sau thành công của ca ghép thận, tôi như sống một cuộc đời khác. Tính tình thay đổi nhiều, tôi cởi mở, sôi nổi, nói chuyện nhiều hơn chứ không như trước đến đâu tôi cũng chỉ im im ngồi nghe. Tôi năm nay đã 66 tuổi theo giấy khai sinh, nhưng tôi quyết định lấy ngày 1.7.2012 làm ngày sinh mới. Đó là ngày tôi được ghép thận, giúp tôi sống khỏe mạnh đến hôm nay. Chàng trai hiến thận năm đó 36 tuổi, tính đến ngày 1.7 này, anh ta cũng đã 40 tuổi. Bây giờ đi hát khán giả hỏi tôi bao nhiêu tuổi, tôi thường nói vui tuổi cũ tôi quên rồi, chỉ biết tuổi mới là 40!” - Minh Vương dí dỏm giải thích lý do ông gọi cuộc triển lãm sắp diễn ra là mừng “sinh nhật tuổi 40”.

Dù không biết danh tánh chàng trai đã hiến thận (được giữ bí mật tuyệt đối theo quy định) nhưng hằng năm Minh Vương đều vào chùa thắp nén nhang cầu siêu để ân nhân sớm siêu thoát. Năm nay, ông muốn làm một điều gì đó ý nghĩa hơn. Sau khi thổ lộ ý định làm “sinh nhật tuổi 40” để tri ân chàng trai hiến thận và được các bác sĩ ủng hộ, Minh Vương bàn với con trai tổ chức cuộc triển lãm hơn 100 bức ảnh tư liệu về cuộc đời ca hát của Minh Vương và đồng nghiệp. Tại triển lãm, Minh Vương sẽ hát sáu bài, trong đó có bài Nợ ân tình hẹn trả kiếp sau là ca khúc do một khán giả viết tặng khi biết tin ông ghép thận và nhạc sĩ Tài Bửu Bửu đã viết riêng lời vọng cổ đúng nỗi lòng của ông. “Tôi luôn nhớ lời dặn của bác sĩ giữ tinh thần lạc quan, tận hưởng niềm vui bên gia đình, bạn bè. Mỗi ngày tôi tập thể dục hai lần. Quả thận của chàng trai hiến tặng đã hồi sinh đời tôi...”, Minh Vương xúc động nói.

Cách nào để phòng ngừasuy thận?

TS-BS. Nguyễn Bách, Trưởng khoa Thận - lọc máu Bệnh viện Thống Nhất TP.HCM, Tổng thư ký Hội Nội thận TP.HCM cho biết suy thận là tình trạng thận giảm hoạt động, không đảm bảo các nhiệm vụ của mình, ảnh hưởng đến hoạt động toàn cơ thể. Suy thận có thể xảy ra đột ngột (gọi là suy thận cấp) hoặc diễn tiến từ từ (tức suy thận mạn). Một số dấu hiệu suy thận thường gặp là mệt mỏi, chán ăn, buồn nôn, da xanh xao, tiểu ít, buồn ngủ, phù mặt và chân...

Nguyên nhân gây suy thận thường gặp là: bệnh tiểu đường; huyết áp cao; dùng dài ngày, liều không thích hợp một số thuốc (kháng viêm không steroid, kháng sinh nhóm aminoglycoside, thuốc kháng lao, thuốc - hóa chất điều trị ung thư, thuốc cản quang, thuốc đông y không rõ nguồn gốc...). Ngoài ra, một số bệnh thận - niệu (sỏi thận, trướng nước thận, viêm bể thận; hội chứng thận hư, viêm cầu thận...) và bệnh lý nhiễm trùng nếu không điều trị tốt cũng gây suy thận. Một số chấn thương nặng làm dập nát cơ hay bị ong đốt, rắn cắn, ngộ độc mật cá trắm cỏ... có thể gây suy thận cấp tính. “Tuổi càng cao, chức năng thận càng giảm nên khi có một yếu tố tác động vào rất dễ xảy ra suy thận. Lối sống cũng có ảnh hưởng đến chức năng thận như ăn quá nhiều muối, đường, chất đạm, chất mỡ hoặc ăn ít rau quả, ít vận động, stress. Các yếu tố thuốc lá, thực phẩm, nước, môi trường... cũng ảnh hưởng nhiều đến thận”, BS. Bách lưu ý.

Theo BS. Bách, để phòng ngừa suy giảm chức năng thận, cần tránh nguyên nhân gây bệnh nói trên. Người có bệnh tiểu đường cần kiểm soát tốt đường máu ở mức bình thường và kiểm tra định kỳ chất đạm trong nước tiểu. Điều trị tốt bệnh lý tăng huyết áp, tăng mỡ máu. Không hút thuốc lá. Không uống nhiều rượu. Nên thực hiện chế độ ăn ít muối (chỉ 5-6g/ngày), ít chất béo; ăn nhiều cá, trái cây, rau củ; ăn thức ăn tươi, không ăn nhiều thức ăn đã chế biến; không nêm thêm, chấm… Lượng đạm ăn vào vừa phải, kết hợp cân đối đạm động vật và thực vật. Uống nước đúng cách, uống đủ nước (1,5-2 lít mỗi ngày, tùy mức vận động, thời tiết). Tập thể dục đều đặn (đi bộ tối thiểu 30 phút/ngày). Tránh thừa cân hoặc béo phì. Không tự ý dùng kéo dài các thuốc khi chưa có ý kiến bác sĩ. Khám ở bác sĩ chuyên khoa thận học định kỳ 6 tháng hoặc 1 năm... “Người bị suy thận cấp nếu điều trị kịp thời thường sẽ phục hồi sau đó, chỉ có một tỉ lệ chuyển sang bệnh thận mạn. Khi chuyển sang suy thận mạn, đặc biệt là giai đoạn cuối sẽ có ba phương pháp điều trị thay thế thận suy, đó là chạy thận nhân tạo, lọc màng bụng và ghép thận với chi phí rất cao và ảnh hưởng đến sức khỏe bệnh nhân”, BS. Bách cho biết.

Nguyễn Bình - Vi Thoại