Làm thế thì ai cũng làm ở bộ được!

“Ông Tỉnh” nói chuyện cụ thể

Chuyện tỉnh doạ kiện bộ được nhiều người quan tâm vì là chuyện xưa nay khá hiếm. Nhưng có lẽ chính quyền Đà Nẵng hiểu rằng, hiếm không có nghĩa là không dám làm. Nói như thế không có nghĩa là Đà Nẵng sử dụng chiêu bài “dân tuý”, tranh thủ sự ủng hộ của người dân, phản đối và phủ định toàn bộ lợi ích thuỷ điện, dù trong giai đoạn 2012 đến nay, thuỷ điện khiến dân khóc hết nước mắt. Quan trọng và thuyết phục nhất, Đà Nẵng tổ chức nghiên cứu kỹ lưỡng để chỉ ra những thảm hoạ báo trước đe doạ dân sinh.

Tại cuộc họp báo của bộ Tài nguyên và Môi trường (TNMT) hôm 24.2, đại diện sở Nông nghiệp và Phát triển nông thôn Đà Nẵng nhắc lại lời cảnh báo nếu dự thảo của bộ được áp dụng, 1,7 triệu dân sống ở hạ du sẽ thiếu nước sinh hoạt, sản xuất, và đối diện tình trạng ô nhiễm, nhiễm mặn.

Chứng minh điều này, trước đó ông Huỳnh Vạn Thắng, phó giám đốc Sở Nông nghiệp và Phát triển nông thôn Đà Nẵng, lập luận “theo dự thảo của bộ, cơ sở cho vận hành nhà máy thuỷ điện Đăk Mi 4 sẽ ở độ cao 2,53 mét - giá trị của mực nước trung bình tháng có dòng chảy nhỏ nhất trong năm trong tài liệu từ năm 1976 đến nay”. Vậy thì lấy đâu ra nước cho người dân vùng hạ du nằm ở vùng phía Bắc Quảng Nam và thành phố Đà Nẵng?

Đà Nẵng còn chứng minh rằng nếu thuỷ điện Đăk Mi 4 mang lại một phần lợi ích kinh tế thì cùng lúc, thiệt hại của người dân lên đến 5-10 phần như thế. Đó là chưa kể hàng loạt các phép toán cụ thể mà phía bộ Tài nguyên và Môi trường chưa “phản pháo” được.

“Ông Bộ” nói chung chung

Trước phản ứng cứng rắn của Đà Nẵng, ngay từ đầu phía bộ vẫn chưa có những giải đáp mang tính thuyết phục, kể cả bằng định tính (tính hợp lý) và cả bằng định lượng (công trình nghiên cứu tác động môi trường, số liệu về lợi ích người dân).

Một phản ứng rất “bệnh quy trình”, bộ phản hồi “việc xả nước sông Vu Gia trong dự thảo quy trình vận hành liên hồ do bộ TNMT xây dựng đã tuân thủ các quy định của luật Tài nguyên nước.” Trong khi, trước đó, hàng loạt các thuỷ điện “xả lũ đúng quy trình”, đúng luật nhưng vẫn làm dân khốn khổ với cơn lũ lịch sử tại miền Trung, và những lần tháo chạy giữa đêm trước sự truy đuổi của những “cột nước tử thần”.

Công văn phía “ông bộ” trả lời một cách chung chung, rằng “việc xả nước của thuỷ điện Đắk Mi 4, mực nước tại trạm thuỷ văn Ái Nghĩa, thay đổi tỷ lệ chuyển nước qua sông Quảng Huế... đã được nghiên cứu, phân tích tính toán, cân nhắc nhiều phương án trên nguyên tắc sử dụng tổng hợp, hiệu quả nguồn nước, đáp ứng yêu cầu sử dụng nước trên phạm vi toàn lưu vực sông Vu Gia - Thu Bồn”. Bộ dùng hàng loạt các động từ như “nghiên cứu, phân tích tính toán, cân nhắc” và các tính từ theo kiểu “hiệu quả” để an dân. Nhưng không một con số mang tính định lượng khoa học nào kiểu “1,7 triệu dân thiếu nước sinh hoạt, sản xuất; nếu khoảng 30% đất trồng lúa ở hạ du sông Vu Gia bị thiệt hại thì dân mất đi 200 tỉ đồng…”.

Đẩy trách nhiệm lên Thủ tướng

Mới nhất, tại cuộc họp báo của bộ TNMT sáng 24.2, “ông bộ” có xu hướng đẩy trách nhiệm phán quyết lên cao, cho... Thủ tướng. Tại buổi họp báo, thay vì nhận đúng (và chứng minh) hoặc nhận sai (để sửa), thứ trưởng Trần Hồng Hà cho biết: “Chúng tôi sẽ làm tốt nhất để không bao giờ có kiện cáo”. Ông Hà cho rằng bộ này chỉ là cơ quan tham mưu giúp Chính phủ đề xuất các phương án, còn Thủ tướng mới là người quyết định.

Thiết nghĩ điều này là không sai. Theo TS. Tô Văn Trường, “nếu Đà Nẵng muốn kiện thì phải chờ kiện người sẽ phê duyệt quyết định”. Nhưng cái chính ở chỗ đã là đại diện của dân tham mưu cho Chính phủ thì phải đi kèm trách nhiệm nghiên cứu, giải trình về hiệu quả (hay hậu quả) của dự thảo. Nếu làm không được thì phải chịu trách nhiệm trước Chính phủ, trước nhân dân.

Dân không biết, dân mới đề cử bộ nghiên cứu tham mưu. Bộ phải minh bạch về nghiên cứu tác động môi trường, chi tiết về những con số mà công trình thuỷ điện ảnh hưởng tới dân. Thậm chí phải tham mưu những giải pháp mang tính ứng phó với thảm hoạ (nếu có).

Nếu nói “chúng tôi chỉ có vai trò tham mưu” mà không dựa trên căn cứ nào thì dân cần chi bỏ tiền thuế ra để nuôi “ông bộ”. Và nếu cứ làm sai, tranh luận thất bại thì đẩy trách nhiệm lên vai Thủ tướng, thì dân thường ai cũng làm “ông bộ” được.

Thắng Nguyễn