Nhận diện biến chứng nguy hiểm do tiểu đường

Bệnh đái tháo đường (tiểu đường) là một rối loạn chuyển hoá mạn tính có đặc điểm chính là glucose huyết trong máu tăng cao. Glucose tăng cao trong máu sẽ làm tổn thương nhiều tổ chức, cơ quan trong cơ thể.

Glucose tăng cao trong máu sẽ làm tổn thương nhiều tổ chức, cơ quan trong cơ thể. Ảnh: PAT

Đáng lo nhất: biến chứng mạch máu

Biến chứng thay đổi theo cơ chế sinh bệnh, nhưng yếu tố luôn hiện diện là tình trạng tăng glucose huyết kéo dài trong máu. Tuy nhiên có một số bệnh nhân dù glucose huyết tăng cao lâu ngày, nhưng biến chứng rất ít. Một số bệnh nhân khác chỉ bị bệnh một thời gian ngắn nhưng lại nhiều biến chứng nặng, bởi ngoài tăng glucose huyết có thể có thêm ảnh hưởng của di truyền, môi trường hoặc các bệnh đi kèm như tăng huyết áp, rối loạn mỡ máu…

Một trong những tổn thương quan trọng nhất xảy ra ở hệ thống mạch máu, do đó biến chứng chính của bệnh đái tháo đường bao gồm biến chứng mạch máu lớn và biến chứng mạch máu nhỏ. Bệnh đái tháo đường cũng gây ra nhiều tổn thương ở các cơ quan khác như da, răng, miệng…
Biến chứng mạch máu nhỏ của bệnh đái tháo đường bao gồm: biến chứng ở đáy mắt còn gọi là bệnh võng mạc đái tháo đường; biến chứng ở thận còn gọi là bệnh thận đái tháo đường; biến chứng thần kinh còn gọi là bệnh thần kinh đái tháo đường; biến chứng mạch máu lớn của bệnh đái tháo đường có tổn thương chính là tình trạng xơ vữa động mạch với các hậu quả chính trên lâm sàng: đột quỵ (do thiếu máu não, xuất huyết não), hoặc cơn thiếu máu não thoáng qua; bệnh cơ tim thiếu máu, nhồi máu cơ tim; bệnh mạch máu ngoại vi…

Người bệnh tiểu đường cần lưu ý sử dụng thuốc luôn phải đi cùng chế độ ăn uống điều độ và luyện tập thể lực đều đặn. Ảnh: PAT

Giảm glucose huyết là giảm biến chứng

Nhiều nghiên cứu đã chứng minh giảm glucose huyết là giảm được biến chứng. Một nghiên cứu kéo dài về bệnh đái tháo đường tại vương quốc Anh trên khoảng 5.000 bệnh nhân đái tháo đường type 2 cho thấy, sau thời gian theo dõi trung bình 10 năm, nhóm giảm glucose huyết tích cực giảm các biến chứng mạch máu nhỏ khoảng 22% so với nhóm điều trị không tích cực.

Một nghiên cứu ở bệnh nhân đái tháo đường type 1 cũng có kết quả tương tự: 1.441 bệnh nhân đái tháo đường type 1 sau thời gian theo dõi trung bình 6,5 năm, nhóm được điều trị giảm glucose huyết tích cực có biến chứng mạch máu nhỏ (ở thận, đáy mắt và thần kinh) ít hơn nhóm giảm glucose huyết kém tích cực. Cả hai nghiên cứu đều đưa đến kết luận quan trọng: ngay từ khi mới chẩn đoán phát hiện bệnh đái tháo đường, nếu điều trị giảm glucose huyết thật tốt, sẽ giảm được cả biến chứng mạch máu nhỏ và mạch máu lớn.

Một nghiên cứu khác ở bệnh nhân đái tháo đường type 2 đã có albumin niệu -nghiên cứu Steno (được thực hiện tại trung tâm đái tháo đường Steno ở Đan Mạch) cho thấy nếu điều trị tích cực và toàn diện tất cả yếu tố nguy cơ tim mạch của bệnh đái tháo đường như tăng glucose huyết, tăng huyết áp, tăng cholesterol máu, ngưng hút thuốc cùng với ăn uống đúng và luyện tập thể lực, có thể giảm được biến chứng ở mắt, thận, thần kinh; hơn thế nữa sau 13 năm, nhóm được điều trị tích cực tất cả các yếu tố giảm 50% các biến cố tim mạch và 50% nguy cơ tử vong.

Từ các kết quả nghiên cứu, mục tiêu điều trị của bệnh đái tháo đường đã được xác định: glucose huyết HbA 1c < 7%; huyết áp <130/80 mmHg; LDL cholesterol < 100 mg/dL khi bệnh nhân chưa bị biến cố tim mạch và <70 mg/dL ở bệnh nhân đái tháo đường đã bị biến cố tim mạch; ngưng hút thuốc lá.
Để đạt được các mục tiêu trên, bệnh nhân nên tuân thủ điều trị theo đúng chỉ dẫn của bác sĩ và cần lưu ý sử dụng thuốc luôn phải đi cùng chế độ ăn uống điều độ và luyện tập thể lực đều đặn.

PGS-TS-BS. Nguyễn Thy Khuê (Chủ tịch Liên Chi Hội Đái tháo đường – Nội tiết TPHCM)