Tác động của dự án du lịch cáp treo lên “huyệt đạo thiêng” núi Nưa

Ngày 26.4.2025, Tập đoàn Sun Group tổ chức lễ động thổ dự án Khu dịch vụ thương mại và cáp treo Am Tiên tại thị trấn Nưa, xã Tân Ninh (huyện Triệu Sơn cũ), tỉnh Thanh Hóa. Tuy nhiên, đến ngày 30.5.2025 UBND tỉnh Thanh Hóa mới có quyết định chấp thuận chủ trương đầu tư đồng thời chấp nhận nhà đầu tư dự án “Khu dịch vụ du lịch và trục cảnh quan văn hóa thuộc quần thể khu du lịch Am Tiên” là Công ty TNHH Dịch vụ và Du lịch cáp treo Thanh Hóa (thuộc Tập đoàn Sun Group).

Tiếp đó, ngày 18.8.2025, UBND tỉnh Thanh Hóa phê duyệt kết quả thẩm định báo cáo đánh giá tác động môi trường của dự án do nhà đầu tư lập. Cả hai quyết định đều do Phó chủ tịch Nguyễn Văn Thi ký.  

Ngày 11.9.2025, ông Thi bị khởi tố, tạm giam với cáo buộc lợi dụng chức vụ, quyền hạn trong khi thi hành công vụ. Chưa rõ liên quan vụ án gì nhưng nhiều ý kiến đã nhân đó bày tỏ lo ngại việc động thổ dự án du lịch cáp treo Am Tiên đã tác động xấu đến phong thủy núi Nưa - được xem là một trong ba “huyệt đạo thiêng” của nước Việt Nam, khiến cho vùng đất địa linh nhân kiệt Thanh Hóa trở thành điểm nóng tội phạm khi chỉ trong thời gian ngắn từ ngày 1.7 đến ngày 10.9.2025 Viện Kiểm sát nhân dân tỉnh Thanh Hóa phê chuẩn khởi tố 971 bị can liên quan đến các loại tội phạm về trật tự xã hội; tội phạm về kinh tế, sở hữu, môi trường; tội phạm về ma túy; tội phạm tham nhũng kinh tế, chức vụ… 

Núi Nưa là vùng huyệt đạo rất thiêng

Núi Nưa là dãy núi giáp giới cả ba huyện (cũ) Triệu Sơn, Nông Cống, Như Thanh thuộc Thanh Hóa. Đây là dãy núi độc lập được cho là bắt nguồn từ dải Trường Sơn, với đỉnh núi Nưa cao 538m so với mực nước biển. Khảo cứu của nhà nghiên cứu lịch sử Phạm Tấn cho biết núi Nưa là tên dân gian, còn tên mà sách xưa nhắc tới là núi Na. Khi chú thích về núi này, giáo sư Hà Văn Tấn ghi: “Núi Na (Na Sơn) tức là núi Nưa ở làng Cổ Định (trước gọi là Cổ Ninh, tục gọi là Kẻ Nưa), huyện Nông Cống, tỉnh Thanh Hóa”.

Sách Đại Nam nhất thống chí của Quốc sử quán triều Nguyễn biên soạn đời Tự Đức (1848 - 1883) viết “ở sở Tinh Mễ, xã Quần Ngọc, phía tây huyện Nông Cống có tên là khu Na Sơn (Núi đuổi ma). Tương truyền núi này có rất nhiều ma quỷ, trước đây có một vị sơn tăng đến đây đọc chú, dần dần quỷ biến mất đi cho nên gọi tên như thế”.

Dự án “Khu dịch vụ du lịch và trục cảnh quan văn hóa thuộc quần thể khu du lịch Am Tiên” có khu vực lập quy hoạch chi tiết thuộc Khu di tích lịch sử, danh lam thắng cảnh quốc gia Địa điểm khởi nghĩa Bà Triệu nhưng lại không có đánh giá tác động của dự án đến di tích lịch sử - văn hóa. Ảnh: Lê Hoàng

Theo sử sách, năm 248, Triệu Thị Trinh (tức Bà Triệu) đã tập hợp nghĩa sĩ, chọn núi Nưa làm căn cứ luyện tập võ nghệ, dấy binh khởi nghĩa, đánh đuổi quân Đông Ngô xâm lược. Ngày nay, dưới chân núi Nưa là khu đền Nưa cổ kính thờ Bà Triệu. Trên đỉnh cao nhất của núi Nưa, nơi sử sách xưa nhắc đến động núi của vị ẩn sĩ thời Trần - Hồ, chính là danh thắng nổi tiếng với giá trị tâm linh sâu sắc mà dân gian quen gọi động Am Tiên (hay đỉnh Am Tiên).

Đây cũng là nơi chứng kiến, ghi nhận rất nhiều truyền thuyết sinh động về ông Tu Nưa (tức ông tu đạo thần tiên trên núi Nưa) và Bà Triệu cùng nghĩa quân trong những ngày đóng căn cứ tại đây. Hầu như các đỉnh cao của hệ thống núi Nưa (dân gian gọi là Ngàn Nưa) đều có dấu chân các đạo sĩ tu tiên với nhiều truyền thuyết linh thiêng như đỉnh Các Sơn, Tượng Sơn, Bể Cạn, núi Sẻ...

Tại đỉnh núi Nưa có mạch nước ngầm chảy ra trong vắt và không bao giờ cạn, đã tạo thành cái giếng tự nhiên rất đặc biệt mà dân gian đặt tên Giếng Tiên, tương truyền là giếng dành riêng cho Bà Triệu tắm. Phía dưới vài trăm mét có hố nước rộng mà dân gian gọi là Ao Hóp, tương truyền là nơi cung cấp nước sinh hoạt cho nghĩa quân Bà Triệu. Trên đỉnh núi Nưa, ngoài động Am Tiên, Giếng Tiên, còn có Bàn Cờ Tiên, Chùa Tiên, Vườn Thuốc Tiên và Vườn Đào Tiên mà sử sách và truyền thuyết đã nhắc đến như một trung tâm của sự tu tiên đắc đạo.

Tương truyền trong dân gian và được ghi chép trong một số tài liệu, Việt Nam có 3 huyệt đạo thiêng: huyệt đạo ở núi Đá Chông (Ba Vì, Hà Nội), huyệt đạo ở núi Bà Đen (Tây Ninh) và huyệt đạo tại Am Tiên (Thanh Hóa). “Theo Đại Nam nhất thống chí, cũng chính ở khu vực Am Tiên trên đỉnh núi Nưa, người xưa và nay thường coi đó là vùng huyệt đạo rất thiêng của Văn hóa Tùng thư”, nhà nghiên cứu Phạm Tấn cho biết. 

Tài liệu thuyết minh quy hoạch bảo tồn, tu bổ, tôn tạo và phát huy giá trị di tích lịch sử, danh lam thắng cảnh quốc gia Địa điểm khởi nghĩa Bà Triệu của Sở Văn hóa, Thể thao và Du lịch tỉnh Thanh Hóa cho biết Núi Nưa, Đền Nưa, Am Tiên là thắng cảnh gắn liền với cuộc khởi nghĩa Bà Triệu chống quân Ngô. Từ nơi đền thờ đến đỉnh Am Tiên và toàn bộ vùng núi Nưa trên đất Cổ Định - Tân Ninh từ lâu đã trở thành vùng đất thiêng để khách gần xa hành hương, tưởng nhớ người nữ anh hùng tiền liệt của dân tộc hồi thế kỷ III. Ngày 27.3.2009, Bộ Văn hóa, Thể thao và Du lịch đã công nhận Địa điểm khởi nghĩa Bà Triệu gồm Núi Nưa, Đền Nưa, Am Tiên là di tích lịch sử danh lam thắng cảnh cấp quốc gia. 

Bốn tuyến cáp treo và tượng Phật cao 167,5m trên núi Nưa

Báo cáo đánh giá tác động môi trường dự án “Khu dịch vụ du lịch và trục cảnh quan văn hoá thuộc quần thể khu du lịch Am Tiên” cho biết, khu vực lập quy hoạch chi tiết thuộc Khu di tích lịch sử, danh lam thắng cảnh quốc gia Địa điểm khởi nghĩa Bà Triệu (gồm Núi Nưa, Đền Nưa, Am Tiên), với tổng diện tích khoảng 58,62 ha (586.239,2m²), trong đó chuyển đổi 23,62 ha đất rừng phòng hộ. 

Quy mô dự án gồm: Khu dịch vụ du lịch 187.898,1m², tầng cao công trình 3 - 12 tầng, phân bố tập trung tại khu vực chân núi và đỉnh núi. Tính chất là các khu vực tổ chức các loại hình, sản phẩm du lịch: du lịch tâm linh, văn hóa, lịch sử; du lịch nghỉ dưỡng; dịch vụ trải nghiệm. Đất công viên cây xanh phân bố tập trung tại khu vực chân núi và xung quanh khu vực dịch vụ du lịch trên đỉnh núi, trong đó đất cây xanh sử dụng công cộng 78.940,3m² và đất cây xanh chuyên đề 283.982,1m². Tính chất là các khu vực tổ chức công viên chủ đề và vui chơi giải trí; khu vực cảnh quan núi Nưa.

Khu vực chân núi phát triển hệ thống công viên chủ đề làng nghề địa phương, công viên chủ đề biểu diễn thực cảnh khởi nghĩa Bà Triệu, công viên nước, phim trường, khu vui chơi trẻ em... Khu vực đỉnh núi bố trí các hoạt động trải nghiệm, khám phá thiên nhiên, các trò chơi, đi bộ, leo núi...

Khu vực huyệt đạo trên đỉnh Am Tiên tại núi Nưa được lưu truyền là rất thiêng. Trong ảnh: Dòng người thiền hành quanh huyệt đạo để cầu nguyện theo tập tục. Ảnh: Lê Dương

Tại lễ động thổ dự án Khu dịch vụ thương mại và cáp treo Am Tiên, Tập đoàn Sun Group thông tin dự án có tổng diện tích gần 400 ha, tổng mức đầu tư trên 35.000 tỷ đồng, gồm ba giai đoạn triển khai. Giai đoạn 1 là khu dịch vụ thương mại và cáp treo quy mô 31,74 ha, tổng mức đầu tư 2.969 tỷ đồng. Sẽ xây dựng 2/4 tuyến trong hệ thống cáp treo một dây, tạo tuyến giao thông trục xương sống kết nối toàn bộ các hợp phần quan trọng của dự án từ chân núi lên đến khu vực chân tượng Phật. Tuyến đầu tiên dài 1,2 km, tuyến thứ hai dài 1,5 km.

Giai đoạn 2 triển khai khu dịch vụ du lịch và trục cảnh quan văn hóa quy mô 58,62 ha, tổng mức đầu tư 9.634 tỷ đồng. Đây là trung tâm của quần thể, mang tới không gian hành hương chiêm bái, thiền định với điểm nhấn là tôn tượng Phật Đại Nhật Như Lai bằng đồng mạ bạc cao nhất thế giới (167,5m bao gồm khối đế), gần đó là tháp cầu nguyện cao 35m.  

Giai đoạn 3 hình thành khu du lịch sinh thái nghỉ dưỡng quy mô 295,64 ha, tổng mức đầu tư 22.429 tỷ đồng, nổi bật với “Làng huyền tích” tái hiện hình tượng Bà Triệu qua điêu khắc, biểu tượng voi trắng, chiêng đồng, trống trận... Ngoài ba hợp phần chính, dự án còn tích hợp các không gian lễ hội, sân khấu nghệ thuật có mái che như Vạc Theatre, cầu ánh sáng Chim Lạc, cổng đồng hồ mặt trời tích hợp trình chiếu tương tác... Dự kiến tuyến cáp treo sẽ đưa vào vận hành từ năm 2027, các hạng mục còn lại tiếp tục triển khai song song, hướng tới hoàn thành đồng loạt vào năm 2030.

Ngay sau khi Tập đoàn Sun Group công bố thông tin dự án, nhiều chuyên gia văn hóa, nghiên cứu Phật giáo, phong thủy, kiến trúc sư, nhà báo… đã bày tỏ lo ngại quy mô đồ sộ của dự án có thể ảnh hưởng nghiêm trọng đến long mạch núi Nưa, xâm phạm huyệt đạo thiêng trên đỉnh Am Tiên và làm mờ các giá trị lịch sử, di tích đã ngàn năm gắn với địa điểm cuộc khởi nghĩa Bà Triệu. Nhiều ý kiến đề nghị cẩn trọng xem xét lại dự án nhằm bảo vệ tính nguyên gốc và đặc thù văn hóa tâm linh của địa danh núi Nưa.

Dự án “có thể ảnh hưởng đến di tích lịch sử”

Tại Quyết định chấp thuận chủ trương đầu tư đồng thời chấp nhận nhà đầu tư, UBND tỉnh Thanh Hóa yêu cầu nhà đầu tư có trách nhiệm thực hiện đầy đủ các nội dung về môi trường trong báo cáo đánh giá tác động môi trường, tuyệt đối không để tác động xấu đến khu vực bảo vệ di tích.

Điều 32 Luật Bảo vệ môi trường quy định nội dung của báo cáo đánh giá tác động môi trường bao gồm “Nhận dạng, đánh giá, dự báo các tác động môi trường chính, chất thải phát sinh theo các giai đoạn của dự án đầu tư đến môi trường; quy mô, tính chất của chất thải; tác động đến đa dạng sinh học, di sản thiên nhiên, di tích lịch sử - văn hóa và yếu tố nhạy cảm khác; tác động do giải phóng mặt bằng, di dân, tái định cư (nếu có); nhận dạng, đánh giá sự cố môi trường có thể xảy ra của dự án đầu tư”.

Thế nhưng trong suốt 220 trang của báo cáo đánh giá tác động môi trường dự án “Khu dịch vụ du lịch và trục cảnh quan văn hóa thuộc quần thể khu du lịch Am Tiên” đã đưa ra tham vấn cộng đồng không có nội dung nào đánh giá tác động của dự án đến di tích lịch sử - văn hóa và yếu tố nhạy cảm khác, trong khi khu vực lập quy hoạch chi tiết được báo cáo xác định thuộc Khu di tích lịch sử, danh lam thắng cảnh quốc gia Địa điểm khởi nghĩa Bà Triệu (gồm Núi Nưa, Đền Nưa, Am Tiên).

Phối cảnh dự án Khu dịch vụ thương mại và cáp treo Am Tiên trên núi Nưa với điểm nhấn là tôn tượng Phật Đại Nhật Như Lai cao nhất thế giới (167,5m bao gồm khối đế). Ảnh: Sun Group

Theo nguồn tin của chúng tôi, tại văn bản ngày 24.4.2025, Sở Văn hoá, Thể thao và Du lịch tỉnh Thanh Hóa cho biết vị trí, địa điểm thực hiện dự án “Khu dịch vụ du lịch và trục cảnh quan văn hóa thuộc quần thể du lịch Am Tiên” không nằm trong khu vực bảo vệ I của Khu di tích lịch sử, danh lam thắng cảnh Địa điểm khởi nghĩa Bà Triệu (gồm Núi Nưa, Đền Nưa, Am Tiên). Văn bản không cho biết dự án có thuộc khu vực bảo vệ II không - là khu vực được phép xây dựng nhưng phải có sự đồng ý bằng văn bản của Bộ trưởng Bộ Văn hóa, Thể thao và Du lịch, đối với di tích cấp quốc gia. 

Trong diễn biến liên quan, tại văn bản ngày 12.5.2025 trả lời tham vấn dự án “Khu dịch vụ du lịch và trục cảnh quan văn hóa thuộc quần thể du lịch Am Tiên”, Sở Nông nghiệp và Môi trường tỉnh Thanh Hóa cho biết dự án có quy mô sử dụng đất lớn, trong đó có 23,62 ha (236.208,1m²) đất rừng phòng hộ, thực hiện dịch vụ du lịch văn hoá, tâm linh kết hợp với du lịch sinh thái, nhân văn, đáp ứng nhu cầu cao của du khách trong và ngoài nước đến chiêm bái, tham quan, nghỉ dưỡng, vui chơi giải trí… “Như vậy, việc thực hiện dự án (thi công xây dựng và hoạt động tham quan đông người) có tác động đến hệ sinh thái đất rừng phòng hộ, có thể ảnh hưởng đến di tích lịch sử, danh lam thắng cảnh quốc gia Địa điểm khởi nghĩa Bà Triệu, phát sinh các sự cố rủi ro môi trường”, văn bản nhận định.

Nguyễn Minh - Hoài Nam