Trong vòng xoáy vong thân

Tuyết hoang là một trong số lượng không nhiều các tác phẩm văn học khai thác mảng đề tài cuộc sống mưu sinh của người Việt ở các nước Đông Âu những năm 1980-1990. Cuốn tiểu thuyết của tác giả Trần Quốc Quân tái hiện hành trình dài của một trí thức Hà Nội, từ một nghiên cứu sinh du học trở thành người “ngày đêm quay cuồng với vòng xoáy của đồng tiền”. Hành trình của anh cũng là hành trình của một thế hệ người Việt thời đó, những con người mang theo khát vọng đổi đời ở một xứ sở xa lạ, loay hoay tìm kiếm hạnh phúc. Tiền bạc từng có rồi lại mất, hạnh phúc cũng tưởng chừng đã chạm đến, nhưng sau cùng còn lại là cảm giác rã rời hoang vu của tâm hồn như cảnh tuyết “vừa mới vui đấy lại trở nên buồn bã, cô quạnh”. Từ những trang viết ban đầu như là một dạng ký sự dài kỳ về một thế hệ người Việt mưu sinh ở nước ngoài, tác giả đã kỳ công sáng tạo để biến nó thành một cuốn tiểu thuyết đích thực mang màu sắc tự truyện (nhân vật Nguyên mang những trải nghiệm của Trần Quốc Quân).

Nhà văn, nhà biên kịch Phạm Ngọc Tiến, người đã theo dõi từ những trang viết của tác giả trên mạng xã hội đến cuốn sách đã nhận xét: “Không hề nói quá, nội chỉ trong chương năm của Tuyết hoang ta đã thấy đầy đủ những tấn kịch thời đại. Từ những biến động ở Hà Nội đến những thay đổi toàn diện ở Đông Âu và những con người như Nguyên phải sống sao đó để thích nghi, để tồn tại. Bút pháp kể tả với những vốn sống ngồn ngộn và một thứ ngôn ngữ nhuần nhuyễn đi sâu vào tâm lý nhân vật, khai thác tận cùng những cảnh huống những bi kịch lột tả đến tận đáy đời sống của những con người tha hương. Tuyết hoang thật sự là một cuốn phim đời chắt lọc, là chứng nhân của một thời và là sự hấp dẫn không thể đặng đừng khi ta cầm cuốn sách trong tay”.

Nhà văn Phạm Phương, một tác giả 8X cho biết điều làm nên sức hấp dẫn của Tuyết hoang chính là sự chiêm nghiệm và vốn sống cùng với một tư duy logic bài bản. “Tôi bị hấp dẫn ngay từ những trang đầu. Một tiết tấu chậm và trầm tĩnh, những cơn sóng ngầm dữ dội, những chuyển biến phũ phàng làm thay đổi cả một ý thức hệ cũ mòn. Họ đau khổ nhưng vẫn bình tĩnh xét đoán, có vẻ họ luôn biết mình là ai giữa cuộc đời này”, Phạm Phương chia sẻ. 

Nhà biên kịch Trần Hoài Văn, với vốn sống gần hai mươi năm ở Nga - Ba Lan cũng khá bất ngờ trước những góc khuất đầy mới mẻ được tác giả khai phá qua những trang viết ngồn ngộn chất liệu cuộc sống. “Với Tuyết hoang, những ai muốn “nhâm nhi, nhấm nháp” món văn chương thì tương đối “ít mồi”. Nhưng những ai muốn tìm hiểu một cách kỹ càng về sự hình thành, ra đời, sinh tồn, khẳng định và phát triển của các cộng đồng Việt Nam tại Đông Âu thời nhập nhoạng tranh tối tranh sáng, dẫn tới “cơn mưa vàng” do sự chuyển đổi thể chế chính trị (thời điểm cuối những năm 80 thế kỷ trước), thì có thể tìm thấy trong tác phẩm bức tranh toàn cảnh khá đầy đủ”, Trần Hoài Văn nhận xét.

Hàng chục năm “trận mạc” của chính tác giả đã tạo nên sức hút của Tuyết hoang. Những trang văn giao thoa giữa ngôn ngữ tiểu thuyết, điện ảnh, báo chí, theo cách nhận xét của hoạ sĩ Nguyễn Lê Tâm, có cả chất huyền ảo tâm linh và không thiếu chất lãng mạn. Đời sống của cộng đồng người Việt muốn yên thân phải nguỵ trang bằng những bề mặt yên bình, che giấu những sóng ngầm đầy âu lo. Người xa quê bới tuyết lật cỏ tìm chỗ đứng cho mình phải vượt qua mọi cạnh tranh, lừa đảo, cướp bóc đủ hạng - không chỉ là người ngoại quốc mà có cả đồng hương. Ký ức của tác giả có cảm giác như đã bị dồn nén nhiều năm, vụt phơi bày một cách sinh động cuộc sống mưu sinh của những người Việt nơi xa xứ. Cay đắng, tủi nhục đã biến những sinh viên, lưu học sinh, trí thức du học thành những người ngày đêm quay cuồng với vòng xoáy của đồng tiền.

Dưới góc nhìn của Trần Quốc Quân, dù đi đâu thì những đất lề quê thói vẫn còn đó, “Cái làng Vũ Đại bên sông Wisla này chẳng thiếu thứ gì, từ văn hoá mắm tôm thịt chó đến hội chứng con gà tức nhau tiếng gáy”. Tất cả những xấu xa, bỉ ổi được phơi ra chẳng kiêng kỵ. Kẻ bức hại có khi là cặn bã bản xứ và có khi là chính đồng hương của mình. Bên cạnh những sự thật không thể tàn nhẫn hơn thì những con người tình cảm thuần khiết vẫn còn đất sống và nó chính là dưỡng khí của tác phẩm.

Trong cái vòng xoáy “vong thân”, cùng với niềm tin, phẩm hạnh lần lượt bị xói mòn, sự thay đổi lối sống, sự hoang mang, lúng túng đã tạo nên những trang viết rất giá trị của Tuyết hoang.

Cẩm Hồng