‘Hoàng đế xứ Gladness’: Khi Ocean Vương khảo sát về gia đình và cái chết

Với thành công vang dội của Một thoáng ta rực rỡ ở nhân gian, Hoàng đế xứ Gladness là tiểu thuyết rất được chờ đón ngay từ khi rò rỉ những thông tin đầu tiên. Ở cuốn sách này, tác giả tiếp tục mang đến nhiều điểm độc đáo đã từng làm nên dấu ấn cho mình: ngôn ngữ nên thơ, cảm giác u hoài, cảm nhận tinh tế cũng như chất liệu từ chính những gì mình đã trải qua.

Cuốn sách tiếp tục theo chân nhân vật Hải cùng hành trình trưởng thành của anh. Nếu tác phẩm đầu tay khép lại khi anh phải chịu mất mát quá lớn là người bạn trai Noah qua đời do sốc thuốc, thì tác phẩm này tiếp nối điều đó, khởi đầu bằng cảnh Hải thấy bản thân không còn động lực tiếp tục cuộc sống.

Trong toạ đàm Hoàng đế xứ u buồn diễn ra sáng 27.9, nhà nghiên cứu Nhật Chiêu nhận định cái chết được Ocean Vương khai thác rất ấn tượng. Ảnh: Mai Hiếu

Theo đó sự mất mát người thương đã để lại trong anh những cảm xúc phức tạp. Một mặt anh thấy đau khổ vì cuộc tình mới chớm thì đã đứt đoạn, một mặt anh muốn vượt qua để tiếp tục sống. Tuy vậy để làm được điều này, anh buộc phải đi cai nghiện, làm lại từ đầu.

Vì muốn mẹ không thất vọng, Hải đã nói dối mình đậu trường y, đến New York học nhưng thật ra trong lúc đó bản thân đã phải chật vật với nỗi thèm thuốc. Sau khi trở lại, anh thấy không thể đối mặt với mẹ - người đã kỳ vọng, tin tưởng vào anh - từ đó nhận thấy bản thân không còn động lực tiếp tục tồn tại.

Vào một buổi tối mùa đông lạnh giá, anh quyết định khép lại cuộc đời bằng cách nhảy khỏi cây cầu ở thị trấn Gladness. Tuy vậy khi chưa làm được thì một cụ bà người Litva cùng những nhân viên ở cửa hàng thức ăn nhanh Home Market - những người thiếu thốn, đau đớn tương tự - đã níu anh lại, từ đó tiếp cho anh thêm sức sống và xoay đời anh theo một hướng khác.

Những số phận bị gạt ra rìa

Chia sẻ với tờ The Guardian khi cuốn sách ra mắt, Ocean Vương tiết lộ bản thân nhận thấy có ba loại gia đình trong thế giới này: “Đó là ‘gia đình hạt nhân’ như người ta thường gọi là tế bào của xã hội Mỹ. Có gia đình nơi những người bị gạt ra lề xã hội cảm thấy tình bạn, tình thân ở nhau. Và cái cuối cùng, tuy ít được nhắc đến nhất nhưng lại hiển hiện nhiều nhất, là các đồng nghiệp, hay “gia đình xoay quanh công việc”.

Và không đâu khác ngoài cuốn sách này, ta có thể cảm nhận một cách trọn vẹn những điều nói trên. Đầu tiên, Hoàng đế xứ Gladness tiếp tục cho thấy cuộc sống của một gia đình “ngoại lai” - những người đến từ một đất nước xa lạ, liên tục vượt qua định kiến, khó khăn để có đời sống ổn định.

Nhưng nếu Một thoáng ta rực rỡ ở nhân gian cho thấy những tình cảm êm ấm, thấu hiểu, thì Hoàng đế xứ Gladness lại đào sâu hơn vào mối quan hệ này, cho thấy cả những khía cạnh không mấy “êm dịu”.

Cụ thể, tuy không nói ra, nhưng độc giả có thể cảm nhận chính kỳ vọng của mẹ Hải – người chia sẻ bản thân vô cùng tự hào khi một gia đình nhập cư giờ có người con sắp thành bác sĩ – đã giam hãm anh, khiến anh không thấy lối ra cho cuộc đời mình. Nếu người mẹ ấy thấu hiểu hơn, nhẹ nhàng hơn thì có lẽ Hải của cuốn sách này đã chọn xoay theo một hướng rất khác.

Ocean Vương cho thấy những khám phá mới trong cuốn sách này. Ảnh: The Guardian

“Giấc mơ Mỹ” tan vỡ cũng được anh tái hiện thông qua nhân vật dì Kim – người phụ nữ mơ ước một tương lai mới nhưng chờ đợi dì là những chuyện buồn nối tiếp bi kịch. Ocean Vương cho thấy sự sắc bén cùng nỗi đau liên thế hệ khi không khai thác trực diện mà thông qua Sony, cậu em họ và là con trai dì Kim chịu nhiều tổn thương, người đã đưa anh đến Home Market.

Với hình thức thứ hai, có thể thấy rõ trong mối quan hệ giữa anh và bà Grazina người Litva. Cả hai tuy không máu mủ ruột rà, nhưng bởi một người không thấy tương lai, một người dường như đã sống quá trọn; một người không có nơi để về, một người không ai cùng mình chia sớt… mà cả hai đã trao cho nhau cảm giác đồng cảm và cái nhìn thấu hiểu.

Với ảnh hưởng của chứng Alzheimer, Ocean Vương cho thấy đôi khi những người hoàn toàn xa lạ thậm chí có thể mang đến cho nhau cuộc sống tốt hơn. Ta thấy điều đó một cách xúc động trong những lúc Grazina nhớ nhớ quên quên, bài học bà trao cho Hải hay khi bà bị con trai kiên quyết đưa đến viện dưỡng lão…

Cuối cùng, đó là gia đình thông qua công việc. Với con người hiện đại, việc dành phần lớn thời gian ở nơi làm việc đã biến Homo Sapiens thành những “động vật lao động” (từ của triết gia Byung-Chul Han – người Ocean Vương cho biết mình có tham khảo). Và cũng không đâu khác ngoài không gian đó, những gì tạo thành một gia đình thực sự: tiếp xúc gần, nhiều thời gian tương tác… đã được xác lập.

Ở Home Market, những con người tàn tạ đã gặp và ủng hộ nhau. Đó là người quản lý BJ cùng ước mơ thượng võ đài, là Sony với mong mỏi gặp cha, là Russia lạnh lùng nhưng ẩn sau đó là tình yêu thương dành cho em gái…

Trong khi người ngoài nhìn họ bằng con mắt khinh miệt như phân cảnh một gia đình trung lưu cư xử tàn tệ, thì Ocean Vương cho thấy từ sự thấu hiểu, đồng cảm với tình cảnh của nhau mà họ đã tụ lại thành khối đồng nhất, nơi không gì an ủi hơn những người hiểu thấu và dành cho nhau tình cảm thân tình.

Có thể nói ở Hoàng đế xứ Gladness, Ocean Vương đã mở rộng “phạm vi” để định nghĩa thế nào là những “cá thể bị gạt ra rìa”, từ lực lượng di cư, nhập cư, cộng đồng LGBTQ+ ở tác phẩm đầu tay đến người già, các đối tượng khuyết thiếu lẫn người lao động ở cuốn sách này.

Hài hước mới mẻ

Và bên cạnh sự mở rộng này, tác phẩm thứ 2 cũng cho thấy những điểm độc đáo trong phong cách sáng tác của Ocean Vương. Theo đó từ u buồn, hoài nhớ, anh đã thêm vào tiếng cười giễu nhại, chua chát, từ đó cho thấy những cảm xúc phẫn nộ và dữ dội hơn bao giờ hết.

Điều này có thể nhìn thấy ở bất cứ đâu, từ những mô tả nơi thị trấn hoang vu, đổ nát cho đến những tiếng cười đầy ẩn ý mà anh gửi gắm xuyên suốt cuốn sách. Tiêu đề Hoàng đế xứ Gladness cũng tương tự thế, khi được truyền cảm hứng từ bài thơ Hoàng đế kem của Wallace Stevens, khi tưởng món ngon được dành cho buổi tiệc vui thì các khổ sau sẽ liền hé lộ nó được tạo ra cho một lễ tang.

Sách do Nhã Nam và NXB Hội Nhà Văn ấn hành, Trần Khánh Nguyên dịch. Ảnh: Minh Anh

Thị trấn Gladness cũng thế, nó tương phản hoàn toàn với nghĩa đen nghĩa là “vui tươi”, “hạnh phúc”, “giàu sang”… Ở phân đoạn các đồng nghiệp của Hải nhận việc đồ tể giết lợn để kiếm thêm tiền, Ocean Vương cũng càng nhấn mạnh thêm điều này. Anh viết có một giống lợn mang tên Hoàng đế và chúng sở dĩ có cái tên đó vì đây là loài được dùng để “tiến vua” do có hương vị và đặc điểm riêng. Thế nhưng cho đến sau rốt, dù sở hữu cái tên đầy vinh quang này thì số phận và định mệnh chung là không thể khác.

Và quy luật ấy cũng gợi nhắc đến chủ đề xuyên suốt cuốn sách: cái chết. Trong tác phẩm, chủ đề nói trên xuất hiện ở khắp mọi nơi, khởi đầu với ý muốn quyên sinh của Hải để rồi khép lại với sự chia xa cùng Grazina.

Nhưng với Ocean Vương, cái chết không đơn thuần là nằm xuống mà còn tiếp nối cho khởi đầu mới, nơi sự dừng lại làm nảy sinh ở ta những mầm mống mới cho chính cuộc sống rồi sẽ tốt đẹp và êm ấm hơn.

Đó là cái chết làm đau đớn Sony nhưng cũng giúp cậu đập tan ảo vọng, có thể thực sống cuộc đời của mình. Đó là sự nằm xuống của Grazina nhưng đổi lại là gia đình khác đã được đoàn tụ. Và rộng hơn cả là người bạn trai Noah, là bà ngoại, là mẹ… đã cho Hải (hay Ocean Vương) một khởi đầu mới, trở thành người viết xuống những nỗi đớn đau, từ đó xoa dịu rất nhiều tâm hồn còn đang rỉ máu.

Minh Anh