Ẩn họa nhiễm giun, sán từ món ốc khoái khẩu

Ảnh: internet

Có tới…350 loài ốc có liên quan!

BS Nguyễn Võ Hinh, thầy thuốc ưu tú, viện Sốt rét – ký sinh trùng – côn trùng Quy Nhơn cho biết ốc nước ngọt là vật chủ trung gian thường gắn liền với các bệnh sán nhiễm qua đường thức ăn gây bệnh ở gan, phổi, ruột người và động vật.

Ước tính có khoảng 350 loài ốc có liên quan đến sức khoẻ của con người và động vật. Ốc có thể được phân chia thành hai nhóm chính: ốc thủy sinh chỉ sống được dưới nước mà không thể sống được trên cạn và ống lưỡng cư thích nghi với việc sống cả trong nước và trên cạn. Trong đó có nhiều loài là vật chủ trung gian của các loài sán ký sinh ở người như: ốc mút (Melanoides tuberculatus) là vật chủ trung gian của sán lá gan và sán lá phổi; ốc vành tai (Lymnaea swinhoei), ốc chanh (Lymnaea viridis) là vật chủ trung gian của sán lá gan lớn; Ốc nhỏ thuộc giống Tricula aperta là vật chủ trung gian của sán máng...

“Mỗi loài sán phát triển trong một loại ốc đặc trưng. Ấu trùng đuôi phát triển ở ốc và cũng có thể bơi lội tự do trong nước, sau đó bám vào một vật chủ trung gian thứ hai hoặc những cây thủy sinh để tạo thành nang. Những vật chủ hoặc cây thủy sinh này thường là thức ăn của con người như rau cải xoong, rau ngổ, ngó sen, cá hoặc loài giáp xác. Nếu người ăn phải thực phẩm có nang sán, ấu trùng nang phát triển thành sán trưởng thành và gây bệnh”, BS Hinh nói.

Ăn tái sống đều tiềm ẩn nguy cơ

Theo ThS.BS Lê Thị Tuyết Phượng, trưởng khoa Nội tiêu hóa bệnh viện nhân dân 115, TP.HCM, nguy cơ nhiễm ký sinh trùng như các loại giun, sán… thường gặp ở những người có thói quen ăn thịt tái sống.

Cụ thể, nhiễm ký sinh trùng như: giun xoắn (do ăn thịt heo hoặc thịt các động vật hoang dã sống hoặc nấu chưa chín, chứa ấu trùng giun xoắn…), Sán đầu gai (do ăn các động vật mang ấu trùng như cá, tôm, ốc, ếch, lươn, rắn …không được nấu chín); Sán lá nhỏ ở gan (do ăn cua, cá, thực vật thủy sinh sống hoặc nấu nướng chưa chín); Sán lá lớn ở gan (do ăn thực vật thủy sinh có mang ấu trùng); Sán lá phổi (do ăn cua, tôm, ốc sống hoặc nấu nướng chưa chín); Sán lá ruột (do ăn cá, thực vật thủy sinh sống dưới nước như rau muống, rau nhút … sống hoặc nấu chưa chín) Sán dải heo (do ăn thịt heo mang trứng hay đốt sán dãi (heo gạo) sống hoặc nấu chưa chín).

Ngoài ra, khi ăn thịt tái sống còn có thể bị nhiễm nhiều loại ký sinh trùng khác (gây viêm não, viêm màng não…), bị nhiễm trùng, nhiễm độc cấp tính như thương hàn (do ăn trứng sống, thịt gà, thịt vịt, thịt heo, nghêu, sò, ốc, hến … có mang mầm bệnh lại nấu chưa chín), dịch tả (do ăn các thực phẩm như cá, tôm, cua, sò, ốc … được đánh bắt ở những nguồn nước bị ô nhiễm)…

“Món ăn tái sống muốn hấp dẫn thì phải thật bắt mắt. Tuy nhiên, không phải ở đâu cũng có sẵn đồ tươi ngon như vậy. Vì thế nhiều nơi bán đã sử dụng hóa chất để giữ cho thịt tươi lâu, màu đẹp như urê, hàn the, muối diêm, foocmon … gây nguy hiểm trước mắt và lâu dài cho người dùng”, BS Phượng nói.

Nấu chín kỹ mới ăn

Để đề phòng nhiễm ký sinh trùng, BS Hinh cho biết cần truyền thông giáo dục sức khỏe, cảnh báo cộng đồng về các món ăn có nguy cơ nhiễm bệnh. Không ăn các thức ăn thủy sản, hải sản còn sống, ở trạng thái tái, chưa nấu chín kỹ.

Sử dụng nguồn nước hợp vệ sinh, không uống nước lã. Khi làm thịt thủy sản, hải sản nên mang găng tay cao su bảo vệ, đề phòng ấu trùng giun, sán có thể chui xuyên qua da. Hầu hết giun sán hoặc trứng hay ấu trùng của chúng đều bị tiêu diệt bởi nhiệt độ nước sôi trong thời gian nấu chín hải sản. “Dù chế biến thức ăn trong gia đình hay đi ăn uống ở các điểm du lịch thì cũng nhất quyết yêu cầu nhà hàng nấu chín kỹ mới ăn”, BS Hinh lưu ý.

Theo BS Phượng, hầu hết các loại ký sinh trùng khi vào cơ thể người không chỉ phát triển trong đường ruột mà phát triển ở nhiều nơi khác. Vì vậy, không thể phát hiện khi xét nghiệm phân mà phải sử dụng những kỹ thuật tiên tiến hơn mới có thể chẩn đoán bệnh.

Với biện pháp xổ giun định kỳ 6 tháng một lần chỉ có hiệu quả với các loại giun ký sinh ở người, còn loại ký sinh trùng lạc chỗ thì rất khó bị tiêu diệt. Do vậy tốt nhất nên phòng bệnh. Khi có những dấu hiệu bất thường nghi ngờ cần đi khám bệnh sớm để tránh những biến chứng nguy hiểm.

“Nên ăn thực phẩm đã nấu chín kỹ để đảm bảo vệ sinh an toàn thực phẩm. Nếu cần phải ăn những món tái sống thì phải ngâm thức ăn vào giấm đậm đặc từ 5 tiếng trở lên. “Thực tế nhiều người chủ quan cho rằng thôi thì cứ ăn tái sống cho ngon, lỡ bệnh thì chữa. Thực ra khi đã nhiễm bệnh cũng gặp rất nhiều khó khăn trong chẩn đoán và điều trị”, BS Phượng nói.

Vi Thoại – Lê Hương