Camera AI giao thông: Không dễ đánh lừa, kể cả áo có hình dây an toàn

Theo thông tin từ Cục CSGT (Bộ Công an), hiện hệ thống camera AI (trí tuệ nhân tạo) có thể nhận diện khoảng 20 lỗi vi phạm giao thông khác nhau. Nhờ khả năng phân tích dữ liệu tại chỗ và kết nối dữ liệu lớn, hệ thống camera AI đạt độ chính xác cao hơn và giảm sai sót so với giám sát thủ công. Ví dụ, khi phát hiện vi phạm, camera AI sẽ tự động trích xuất hình ảnh, thời gian và tọa độ vi phạm, sau đó đối chiếu với cơ sở dữ liệu đăng ký xe để xác định chủ phương tiện.

Đại tá Phạm Quang Huy, Phó Cục trưởng Cục CSGT, cho biết dữ liệu từ các thiết bị sau khi đưa về trung tâm sẽ được hệ thống AI phân tích để nhận diện hành vi, sau đó tự động chuyển sang file quản lý. Lực lượng CSGT trên cơ sở đó sẽ chuyển thông tin vi phạm nhanh nhất tới chủ xe thông qua ứng dụng VneTraffic, có thể chỉ trong vòng 2 tiếng.

Nhận diện khoảng 20 hành vi vi phạm

Theo đại diện Cục CSGT, camera AI hiện có khả năng nhận diện khoảng 20 loại hành vi vi phạm giao thông phổ biến, điển hình là:

Không đội mũ bảo hiểm khi điều khiển xe máy.

Không thắt dây an toàn trên ô tô.

Vượt đèn đỏ hoặc không chấp hành tín hiệu giao thông.

Đi ngược chiều, đi sai làn đường hoặc trên phần đường cấm.

Chạy quá tốc độ quy định.

Đỗ xe sai quy định; đi không đúng tốc độ đường ưu tiên; lạng lách, đánh võng trên đường…

Ngoài các ví dụ trên, hệ thống camera AI sẽ liên tục được huấn luyện để nhận biết thêm nhiều hành vi khác.

Từ ngày 24.9, hai camera AI được Cục CSGT triển khai thí điểm tại tuyến phố Phạm Văn Bạch (Hà Nội). Điều đáng chú ý là chỉ sau 12 tiếng hoạt động, hai camera này phát hiện gần 1.800 trường hợp vi phạm. Các hành vi vi phạm điển hình được phát hiện là điều khiển xe máy không đội mũ bảo hiểm (343 người); không chấp hành hiệu lệnh của đèn tín hiệu - vượt đèn đỏ (1.452 trường hợp gồm 1.339 người lái xe máy và 113 tài xế điều khiển ô tô); chạy xe máy ngược chiều (3 người).

Camera bình thường chủ yếu là mắt ghi hình, giúp ghi lại hình ảnh hoặc video, lưu trữ hoặc truyền về trung tâm. Muốn xử lý vi phạm, CSGT phải xem lại băng, đối chiếu thủ công.

Trong khi đó, camera AI tích hợp các thuật toán học sâu để phân tích trực tiếp trong thời gian thực, tự động nhận diện đối tượng và hành vi vi phạm, phân loại phương tiện, xử lý biển số, thậm chí đối chiếu với cơ sở dữ liệu đăng ký xe. Điều này nâng cao độ chính xác và giảm tối đa sai sót do chủ quan.

Khó bị đánh lừa

Thời gian qua, một số tài xế ô tô truyền tai nhau việc mua áo có vạch kẻ trông giống dây an toàn để qua mắt CSGT và camera AI.

Trong thực tế, camera AI ngày càng thông minh và khó bị đánh lừa. Ví dụ, tài xế cố tình mặc áo in hình dây an toàn để đánh lừa thì vẫn không qua mặt được hệ thống AI, vì camera sẽ trích xuất hình ảnh chi tiết và nhận biết rõ đó chỉ là hình in, không phải dây an toàn thật.

Theo Cục CSGT, trong ngành công nghiệp ô tô toàn cầu, dây đai an toàn ba điểm được xem là một trong những phát minh quan trọng nhất, đã cứu sống hàng triệu người tham gia giao thông.

Theo phân tích của đơn vị này, khi xe va chạm đột ngột ở tốc độ khoảng 50-60 km/giờ, dây đai sẽ tự động siết chặt, giữ người ngồi trên ghế, qua đó giảm thiểu chấn thương. Ngược lại, nếu không thắt dây an toàn, trong tình huống phanh gấp hoặc xe bị lật, người ngồi có thể bị hất văng về phía trước hoặc văng ra ngoài, dẫn đến chấn thương nặng, thậm chí tử vong. Với các dòng xe hiện đại, dây đai an toàn còn được kết hợp với túi khí để tăng cường mức độ an toàn cho hành khách khi xảy ra va chạm.

Một ưu điểm khi dùng camera AI là tính minh bạch và khách quan. Mọi vi phạm đều có bằng chứng hình ảnh và dữ liệu thời gian rõ ràng, tránh tình trạng tranh cãi chủ quan.

Hệ thống camera AI đã được nhiều nước trên thế giới lắp đặt, sử dụng và được đánh giá cao do khả năng giám sát rộng, phân tích hình ảnh với độ chính xác cao trong việc đo đếm lưu lượng phương tiện, phát hiện vi phạm… một cách tự động, chính xác và kịp thời. Chúng không những giúp giảm tải công việc cho CSGT trong công tác tuần tra bảo đảm an toàn giao thông, giám sát chặt chẽ an ninh trật tự mà còn bảo đảm tính minh bạch (có hình ảnh vi phạm), khách quan trong quá trình xử lý vi phạm.

Ngoài ra, camera AI còn giúp hạn chế tình trạng tiêu cực, nhũng nhiễu có thể xảy ra khi có sự tiếp xúc trực tiếp giữa người dân và lực lượng chức năng.

Cách hoạt động và vận hành

Về nguyên lý, camera AI hoạt động giống như “lực lượng CSGT ảo” thông minh. Khi lắp đặt, mỗi camera AI thường được đặt tại các nút giao thông, trên trụ đèn hoặc cột đèn chiếu sáng, liên tục ghi hình nhiều làn đường. Sau đó, hệ thống AI xử lý hình ảnh ngay tại chỗ hoặc gửi về trung tâm dữ liệu để phân tích. Nhờ thuật toán nhận diện đối tượng và hành vi, camera AI sẽ tự động lọc ra các khung hình có vi phạm. Sau khi phát hiện, dữ liệu (ảnh, video, vị trí, thời gian, đặc điểm xe) được đối chiếu với cơ sở dữ liệu đăng ký xe và đưa vào quy trình xử lý vi phạm. Thủ tục này hầu như tự động: Dữ liệu vi phạm được xếp vào hồ sơ điện tử và cán bộ sẽ kiểm duyệt trước khi gửi quyết định xử phạt.

Không chỉ để phát hiện hành vi vi phạm luật

Camera AI không chỉ được dùng để phát hiện và xử phạt hành vi vi phạm luật mà đang trở thành hạ tầng quan trọng của hệ thống giao thông thông minh tại nhiều quốc gia. Chẳng hạn, camera AI có thể thu thập số liệu lưu lượng, mật độ giao thông, chẳng hạn đo đếm số xe đi qua trong một khoảng thời gian, phân loại loại phương tiện (ô tô, xe tải, xe máy) và ước tính tốc độ trung bình trên đoạn đường.

Các thông tin này có thể được dùng để điều chỉnh đèn tín hiệu sao cho hợp lý, giảm tình trạng ách tắc. Theo một nghiên cứu tại Đài Loan, nhờ camera AI phân tích dữ liệu thực, cơ quan quản lý có thể tự động điều chỉnh thời gian đèn xanh và đề xuất lộ trình thay thế, từ đó giảm đáng kể ùn tắc và tiết kiệm thời gian cho người dân.

Ngoài ra, các camera AI còn dùng để giám sát an ninh, chẳng hạn nhận diện khuôn mặt tội phạm và gửi cảnh báo đến trung tâm chỉ huy.

Một số chức năng hữu dụng của camera AI:

1. Điều tiết và quản lý giao thông thông minh

Các camera AI hiện đại có thể đếm và phân loại phương tiện theo thời gian thực (xe máy, ô tô, xe buýt, xe tải…), phân tích lưu lượng – tốc độ – mật độ để đánh giá mức độ tải trên từng tuyến đường. Dữ liệu này cho phép hệ thống tự động điều chỉnh đèn tín hiệu theo tình hình thực tế, đồng thời cảnh báo ùn tắc cho trung tâm điều hành hoặc thông báo tới người dân qua các ứng dụng bản đồ. Tại Hà Nội và TP.HCM, camera AI đang được thử nghiệm ở một số nút giao nhằm cung cấp dữ liệu hỗ trợ phân luồng vào giờ cao điểm.

2. Dự báo và cảnh báo sớm

Camera AI có khả năng dự báo ùn tắc dựa trên dữ liệu lịch sử kết hợp với phân tích thời gian thực. Hệ thống cũng có thể phát hiện sớm sự cố giao thông như tai nạn, xe chết máy, vật cản hay đổ tràn dầu trên đường; cảnh báo phương tiện đi ngược chiều hoặc vào đường cấm; đồng thời hỗ trợ lực lượng cứu hộ tiếp cận hiện trường nhanh hơn nhờ xác định chính xác vị trí sự cố.

3. Tối ưu hóa hạ tầng và quy hoạch đô thị

Khối dữ liệu lớn thu thập từ camera AI giúp các cơ quan quản lý nắm rõ hành vi giao thông, giờ cao điểm và loại phương tiện lưu thông. Đây là cơ sở để quyết định mở rộng làn đường, cải thiện nút giao, đặt trạm thu phí… dựa trên số liệu thực thay vì ước tính.

4. Hỗ trợ thu phí và kiểm soát khu vực hạn chế

Hệ thống AI có thể kết hợp với công nghệ thu phí không dừng (ETC), kiểm soát xe ra vào các khu vực hạn chế như phố cấm, giờ cấm hay khu vực tải trọng đặc biệt. Không những thế, camera AI hỗ trợ xác định xe ưu tiên như cứu thương, cứu hỏa để điều phối đèn tín hiệu ưu tiên, đảm bảo việc di chuyển nhanh chóng và an toàn.

5. Giám sát an ninh và an toàn đô thị

Camera AI phát hiện hành vi bất thường tại các khu vực công cộng, nhận diện biển số xe liên quan đến vụ việc phạm pháp, hỗ trợ truy tìm tội phạm. Khi tích hợp với mạng lưới camera an ninh, camera AI trở thành một công cụ giám sát đa năng cho đô thị.

6. Phân tích hành vi lái xe, nâng cao ý thức an toàn

Nhiều hệ thống AI có khả năng nhận diện các hành vi nguy hiểm như lái xe trong tình trạng mệt mỏi, mất tập trung hay sử dụng điện thoại khi điều khiển phương tiện. Dữ liệu này không chỉ giúp cơ quan chức năng xử lý vi phạm mà còn hỗ trợ thiết kế các chiến dịch tuyên truyền, giáo dục giao thông dựa trên thực tế.

7. Hỗ trợ xây dựng bản sao số của giao thông

Một số thành phố thông minh trên thế giới đang sử dụng dữ liệu camera AI để tạo mô hình giao thông ảo, cho phép chạy các kịch bản giả định “nếu – thì” nhằm giảm ùn tắc hoặc chuẩn bị cho các sự kiện lớn.

Tóm lại, camera AI ngày nay vừa là “mắt thần” có khả năng quan sát, nhận diện, thu thập dữ liệu, vừa là “bộ não” giúp phân tích, dự báo và đưa ra khuyến nghị điều tiết. Đây chính là xu hướng ITS (hệ thống giao thông thông minh) mà nhiều đô thị tiên tiến đang hướng đến, giúp nâng cao an toàn, giảm ùn tắc và tối ưu hóa hạ tầng giao thông trong tương lai.

Các thương hiệu camera AI phổ biến

Trên thị trường thế giới, nhiều hãng công nghệ lớn đã phát triển camera AI chuyên dụng. Chẳng hạn, các thương hiệu Trung Quốc như Hikvision, Dahua, Milesight có dòng camera AI mạnh mẽ, hỗ trợ nhận diện biển số, phân tích luồng xe và phát hiện sai phạm. Hàn Quốc có Hanwha, còn ở phương Tây là Axis, Bosch, Vivotek…

Ngoài ra, các công ty an ninh và viễn thông còn tích hợp giải pháp tổng thể (camera + phần mềm), chẳng hạn Safety21 (Mỹ) với hệ thống Heads Up chuyên phát hiện tài xế sử dụng điện thoại hay không thắt dây an toàn.

Công ty Việt Nam nào sản xuất camera AI giám sát giao thông?

Tại Việt Nam, vài đơn vị cũng đã tự phát triển camera AI giám sát giao thông. Tiêu biểu là camera AI của Viettel High Tech, được thiết kế nhằm phát hiện, phân tích và xử lý vi phạm giao thông chính xác và hiệu quả. Hệ thống sử dụng công nghệ AI để nhận diện vật thể, hành vi, biển số xe và các tình huống giao thông phức tạp, kể cả với phương tiện di chuyển ở tốc độ cao lên đến 250 km/ giờ. Camera AI này có khả năng nhận diện lỗi đa dạng như vượt đèn đỏ, đi sai làn, đỗ sai quy định, vi phạm tốc độ, vi phạm biển báo…

Ngoài ra, camera AI của Viettel High Tech còn cung cấp dữ liệu thống kê về lưu lượng, mật độ và vận tốc di chuyển, hỗ trợ cơ quan chức năng trong việc phân tích, điều tiết và tối ưu giao thông đô thị. Việc tích hợp kết nối 5G giúp camera truyền tải dữ liệu tốc độ cao về trung tâm trong thời gian thực, nâng cao hiệu quả quản lý và xử lý tình huống.

Giá thành và xu hướng toàn cầu

Camera AI có giá cao hơn rất nhiều so với camera bình thường, do cần cảm biến chất lượng và khả năng xử lý chuyên sâu. Giá mỗi thiết bị có thể từ hàng chục triệu đồng (vài trăm USD) đến hàng trăm triệu đồng (vài nghìn USD) tùy cấu hình và dự án. Tuy nhiên, các nhà sản xuất camera AI thường báo giá theo gói dự án, không niêm yết cố định, vì chi phí phụ thuộc vào số lượng, nhu cầu tùy biến và hạ tầng kèm theo.

Trên thế giới, camera AI đang trở thành xu hướng trong quản lý giao thông, được nhiều nước triển khai rầm rộ.

Trung Quốc và Iran là những quốc gia tiên phong với hàng chục nghìn camera AI đã hoặc sẽ được lắp đặt. Chẳng hạn, thủ đô Tehran của Iran dự kiến trang bị 15.000 camera AI mới đến năm 2026 để phát hiện vi phạm và giảm tai nạn giao thông.

Tại châu Âu, Pháp đang lên kế hoạch mở rộng hệ thống camera AI để phát hiện các vi phạm mới như tài xế cầm điện thoại khi điều khiển ô tô, không thắt dây an toàn, bám đuôi xe khác, vượt trái phép, sử dụng sai làn đường xe buýt, bãi đỗ xe đạp hoặc vạch kẻ đường.

Đài Loan áp dụng giải pháp vi xử lý biên với thiết bị TT-300 của công ty NEXCOM tại nhiều ngã tư lớn, cho phép vừa nhận diện vi phạm (vượt đèn, đỗ sai quy định…) vừa điều chỉnh tín hiệu đèn để giảm ùn tắc theo dữ liệu giao thông thực.

Tại Mỹ và Canada, nhiều thành phố đang thí điểm các hệ thống camera AI để giám sát làn đường dành riêng cho xe buýt và tự động xử lý nhiều lỗi vi phạm khác.

Camera AI hỗ trợ chứ không thể thay thế CSGT

Dù đã phát triển mạnh mẽ, camera AI hiện mới chỉ giỏi ở khâu nhận diện và xử lý dữ liệu, như đọc biển số, phát hiện hành vi vi phạm, thống kê lưu lượng. Tuy nhiên, camera AI không thể thực hiện tất cả nhiệm vụ vốn đòi hỏi sự linh hoạt và phán đoán của CSGT.

CSGT không chỉ làm nhiệm vụ xử phạt vi phạm mà còn đóng vai trò:

- Điều tiết giao thông tại chỗ, đặc biệt khi xảy ra sự cố, tai nạn, thiên tai.

- Xử lý các tình huống khẩn cấp, hành vi nguy hiểm bất ngờ (bạo lực, gây rối…).

- Giải quyết tranh chấp khi có tai nạn, cứu hộ, dẫn đoàn ưu tiên, bảo vệ sự kiện.

- Thực hiện công tác tuyên truyền, hướng dẫn và hỗ trợ người dân.

Camera AI giao thông giúp giảm đáng kể khối lượng công việc cho CSGT bằng cách tự động hóa việc phát hiện và ghi nhận các hành vi vi phạm, cung cấp chứng cứ minh bạch. Đây được coi là “môi trường tuần tra điện tử”, giúp CSGT không phải ra đường nhiều. Trên thế giới, một số nước dù đã triển khai camera AI rầm rộ nhưng chỉ coi đây là trợ thủ đắc lực chứ chưa thay thế hoàn toàn lực lượng tuần tra thực thụ.

Sơn Vân