Đừng vì cái lợi riêng mình

Ảnh: TL

Nhưng tại sao dân gian lại lấy chuyện “bới lông” ra để ám chỉ chuyện này? Chuyện bới lông tìm vết chỉ có thể xảy ra đối với các đối tượng là chim chóc, hay thú vật có lông (như chó, mèo, dê, ngựa…) mà thôi.

Ngày trước (và cả bây giờ nữa), ở một số nơi, nhân ngày Tết hay hội hè, người ta thường hay mở các cuộc thi và bán chim cảnh. Có rất nhiều loại chim được chọn để nuôi làm cảnh: chim trĩ, chim công, chim vàng anh, chim khướu, chim vẹt,… Chim quý được người chơi đánh giá qua tiếng hót. Còn chim đẹp lại được đánh giá qua bộ lông, bộ cánh. Có nhiều chú chim nom rất đẹp, bắt mắt bởi hình dáng bề ngoài với bộ lông dày, mượt mà, nhiều màu sắc. Với những người đi mua chim ở chợ, họ thường dùng tay bới sâu các lớp lông chim dày kia cốt để tìm ra một khiếm khuyết nào đó.

Chẳng hạn, con này lông mọc chưa dày và chưa mịn đều, con kia lông bị nhàu gãy, bay kém, con kia nữa lại có vết thâm hay vết xước ở da thịt… Lại có con chim lông đẹp nhưng lại có kí sinh trùng (như mò, mát…) ẩn dưới da… Khi tìm ra những khiếm khuyết này, người mua thường vin vào cớ đó để chê ỉ chê eo, nhằm hạ giá, trả rẻ món hàng mình định mua… Đó chính là một chiến thuật “dìm hàng” của dân đi chợ chim xưa đó.

Thành ngữ “bới lông tìm vết” hình thành từ nét nghĩa ban đầu đó. Âu cũng là một cách phản ánh một thái độ chủ quan, hạ thấp đối tượng để cầu lợi cho mình:

Cố tình tìm vết dưới lông
Chim lành bỗng hóa là không được lành
Hãy nhìn cuộc sống phân minh
Đừng vì cái lợi riêng mình, bạn ơi!

PGS-TS. Phạm Văn Tình