Những ký ức còn mãi trong tâm một nhà nhiếp ảnh ngoại giao

10:53 | Thứ sáu, 25/03/2022 0

Có nhiều cách khác nhau để lưu giữ ký ức. Có người gửi gắm thông qua hồi ký hoặc tự truyện, có người lại chọn ký thác vào những vần thơ. Nhưng cũng có những người viết lại ký ức của mình bằng một ngôn ngữ đặc biệt – nhiếp ảnh. Nhiếp ảnh là nghệ thuật thâu chụp khoảnh khắc.

Người yêu nhiếp ảnh là người giàu rung cảm trước cái đẹp và trực giác nắm bắt những thoáng chốc. Ở độ tuổi thất thập cổ lai hy, nhà nhiếp ảnh Đinh Quang Tiến đã chọn thứ ngôn ngữ đặc thù này để bộc bạch những ký ức còn mãi trong lòng mình.

Nhà nhiếp ảnh ngoại giao

Xuất phát điểm của Đinh Quang Tiến không phải là một nhiếp ảnh gia chuyên nghiệp, được đào tạo qua trường lớp bài bản. Nhà nhiếp ảnh sinh năm 1947 này vốn là một cán bộ cựu trào của Bộ Ngoại giao. Vào thập niên 70 của thế kỷ trước, Đinh Quang Tiến theo học Trường cán bộ Ngoại giao – Ngoại thương (nay là Học viện Ngoại giao) và về công tác tại Bộ Ngoại giao ngay sau khi tốt nghiệp.

Cũng như những cán bộ cùng thế hệ, ông được cử đi học ở nước ngoài, tại Đại học Kinh tế Karl Marx, nước Cộng hòa Nhân dân Hungary, rồi tại trường Đại học Sorbonne, Paris, Pháp. Chính thời gian tu nghiệp nước ngoài và công tác ở Vụ Thông tin Báo chí Bộ Ngoại giao, được tiếp xúc và làm việc với các phóng viên Việt Nam và quốc tế, là một chất xúc tác kích thích đam mê nhiếp ảnh ở trong con người Đinh Quang Tiến.

Nhà nhiếp ảnh Đinh Quang Tiến phát biểu tại lễ khai mạc triển lãm.

Nhưng tình yêu đối với nhiếp ảnh của Đinh Quang Tiến đã được ươm mầm và vun đắp ngay từ lúc còn nhỏ, khi ông được bố cho xem những tấm hình của mình và bạn bè đồng đội trong cuộc kháng chiến chống Pháp. Và một dấu mốc quan trọng nữa, khi ông nhận được sự chỉ bảo và dìu dắt của Nguyễn Quang Phùng, người bạn, người đồng nghiệp, người nghệ sĩ nhiếp ảnh kỳ cựu với những bộ ảnh về Hà Nội đã nhận được Giải thưởng Bùi Xuân Phái – vì tình yêu Hà Nội lần thứ 6.

Từ chỗ coi việc chụp ảnh chỉ là sự ghi chép những sự kiện như họp báo, khánh tiết theo tính chất thời vụ của công việc, Đinh Quang Tiến đã cảm nghiệm được tình yêu đích thực đối với cái đẹp thảng hoặc của tự nhiên và con người được bắt chộp qua ống kính nhỏ bé của chiếc máy ảnh. Quan niệm về nhiếp ảnh của ông cũng thay đổi, từ tác nghiệp thuần túy trở thành nghệ thuật, kể từ đó, đánh thức cảm hứng lẫn mỹ cảm trong tâm hồn vô nhiễm của người nghệ sĩ.

Nhưng lằn ranh cách biệt giữa một người chụp ảnh theo sở thích và một nhiếp ảnh gia, chỉ có thể vượt qua bởi sự dấn thân. Đinh Quang Tiến phải học, từ cách chụp, góc chụp, cho tới quy trình chụp, rửa ảnh, in ảnh. Bên cạnh đó, muốn giàu nguyên liệu nhiếp ảnh, phải xê dịch, phải va chạm, với đời và với người. Ông rong ruổi khắp mọi miền quê hương Việt Nam, ghi lại những phong cảnh đặc sắc và chân dung con người Việt hồn hậu. Thậm chí, là cả những cuộc đánh cược với tử thần, giữ thăng bằng trên sợi dây giữa sự sống và cái chết, như khi ông tham gia cùng với đoàn phóng viên và các chiến sĩ bảo vệ tổ quốc trong cuộc chiến năm 1979 tại Đồng Đăng, Lạng Sơn.

Những ký ức còn mãi trong tôi

Qua nhiều năm cần mẫn chụp hình và tích lũy lưu giữ, Đinh Quang Tiến đã sở hữu một kho tàng ảnh lên tới vài chục nghìn bức được phân loại và hệ thống cẩn thận, từ ảnh chân dung, tĩnh vật, phong cảnh, gia đình cho tới ảnh tư liệu về chiến tranh, ảnh đồng nghiệp và bè bạn hoạt động trong lĩnh vực ngoại giao,... Như để ghi dấu lại một chặng đường nhiếp ảnh của mình, Đinh Quang Tiến đã kết hợp với họa sĩ Trịnh Minh Sơn, còn được biết đến trong làng hội họa với tên gọi Sơn “sách,” người từng thực hiện sách nghệ thuật cho rất nhiều nghệ sĩ như Bùi Xuân Phái, Năng Hiển, Tạ Quang Bạo, Nguyễn Xuân Tiệp, Phạm Kiên… để thực hiện cuốn sách Những ký ức còn mãi trong tôi – Everlasting Memories in My Mind (Nxb Thế giới, 2021).

Bìa sách "Những ký ức còn mãi trong tôi", Nxb Thế giới, 2021.

Cuốn sách ảnh song ngữ Việt – Anh có một kết cấu hai trục độc đáo. Trục thứ nhất, là trục ảnh, gồm hai phần theo tuyến tính thời gian. Phần thứ nhất là những bức ảnh mang tính chất tư liệu lịch sử của tác giả, kể lại sự nghiệm sinh của nhiếp ảnh gia qua những sự kiện quan trọng của Bộ Ngoại giao, với những yếu nhân quan trọng như Đại tướng Võ Nguyên Giáp, cố Thủ tướng Phạm Văn Đồng, cố Thủ tướng Phạm Hùng, nguyên Phó Chủ tịch nước Nguyễn Thị Bình, nguyên Phó Thủ tướng Vũ Khoan và nhiều thế hệ lãnh đạo Bộ Ngoại giao… giờ đây đã trở thành tư liệu quý.

Phần thứ hai, là những bức ảnh được Đinh Quang Tiến chụp và tuyển lựa, với nhiều chủ đề như phong cảnh thiên nhiên, danh lam thắng cảnh, hoa, con người, sinh hoạt đời thường, phố phường, sân khấu... thể hiện cạnh khía con người nghệ thuật của ông.

Một góc triển lãm Những ký ức còn mãi trong tôi.

Trục thứ hai, là trục văn bản. Giống như những cuốn sách họa sĩ Trịnh Minh Sơn từng chủ biên và tổ chức nội dung trước đó, Những ký ức còn mãi trong tôi chứa đựng những câu chuyện về Đinh Quang Tiến, hay là chân dung đa diện nhà nhiếp ảnh được xếp chồng và kiến tạo lên từ những lời kể của bạn bè, đồng nghiệp, thân hữu.

Nếu như qua góc nhìn của nguyên Thứ trưởng Thường trực Bộ Ngoại giao Nguyễn Đình Bin, hiện ra một Đinh Quang Tiến với một ý chí, đam mê nghệ thuật nhiếp ảnh cùng với tâm hồn nhạy cảm, thì NSƯT Cao Ngọc Ánh, Phó Giám đốc Nhà hát Tuổi trẻ, lại thấy tình người là thứ gắn bó và giúp nhà nhiếp ảnh giữ được bản ngã của mình. Những câu chuyện, tưởng như bề bộn và phân mảnh, nhưng khi khai thác và tập hợp, lại định vị một chân dung nghệ sĩ đặc trưng.

Triển lãm đầu tiên ở độ tuổi 75

Song hành với sách ảnh, thì triển lãm nhiếp ảnh cùng tên Những ký ức còn mãi trong tôi – Everlasting Memories in My Mind, đồng thời là triển lãm cá nhân đầu tiên của nhiếp ảnh gia Đinh Quang Tiến, đã được khai mạc vào sáng ngày 24.3.2022 tại Nhà Thông tin Triển lãm 45 Tràng Tiền, với 110 tác phẩm được chọn từ hàng nghìn bức ảnh ông chụp trong nhiều năm.

Tới dự lễ khai mạc triển lãm có sự hiện diện của Thứ trưởng Thường trực Bộ Ngoại giao Nguyễn Minh Vũ, nguyên Đại sứ đặc mệnh toàn quyền nước CHXHCN Việt Nam tại Cộng hòa Áo Lê Dũng, Đại sứ Nguyễn Quang Khai, cùng đông đảo các thế hệ lãnh đạo, đồng nghiệp ở Bộ Ngoại giao, cũng như bạn bè nghệ sĩ và công chúng quan tâm yêu thích nhiếp ảnh.

Bộc bạch tại buổi triển lãm, nhà nhiếp ảnh Đinh Quang Tiến thể hiện sự hạnh phúc và bày tỏ lòng cảm ơn của một người bình dị say mê nhiếp ảnh, khi ước mơ cháy bỏng – niềm đam mê cái đẹp trong những tấm ảnh – đã được thực hiện thông qua cuộc triển lãm ảnh đầu tiên.

Triển lãm sẽ diễn ra đến hết ngày 28.3.2022.

Một số hình ảnh tại triển lãm của nhà nhiếp ảnh Đinh Quang Tiến: