Từ câu chuyện quả chanh không hạt ở Úc

Vừa qua, trong thời gian ở Sydney, tôi có đi tìm hiểu một số mặt hàng cộng đồng người châu Á thường mua để xem xét giúp sản phẩm chất lượng của Việt Nam mình thâm nhập thị trường. Tôi thấy ngay khá nhiều loại rau quả tươi, trong đó có chanh không hạt, là nổi bật nhất.

Sau khi thăm dò thêm ở những cửa hàng trái cây của người da trắng, cộng đồng từ Trung Ðông, v.v... thì đâu đâu cũng bán chanh không hạt. Hỏi một số lớn các cửa hàng này thì nhận ra là chanh không hạt được thị trường tiêu thụ với số lượng rất lớn.

Về giá cả cũng có khác biệt rất nhiều. Từ những nơi bán sỉ với giá rẻ nhất khoảng 12AUD/kg đến những nơi bán lẻ giá đắt nhất khoảng 28AUD/kg. Bình thường chừng 1AUD/quả (hoặc chừng 20AUD/kg). Hỏi thăm anh em ở các vùng trồng chanh không hạt thì biết là họ bán rất rẻ tại Việt Nam và chừng khoảng 2 AUD/kg ở ngoài chợ!

Thế là trong lòng cũng vui vì nghĩ có thể giúp nông dân mình cung cấp được chanh không hạt, ngay cả giá bán gấp hai, gấp ba lần thì phía bên nhóm nhập khẩu và phân phối vẫn còn có lời rất cao.

Nhưng khi dò hỏi bên Australian Quarantine and Inspection Service (AQIS) thì mới biết là họ không cho nhập sản phẩm này từ Việt Nam! Tôi và anh em vội vàng cùng tìm hiểu tại sao như vậy, từ tìm trên mạng, đến điện thoại cho người có trách nhiệm ở AQIS và cuối cùng là gặp trực tiếp để trao đổi với người bên ADIS và bộ Ngoại Thương của Úc. Thông tin họ cho biết như sau: Úc luôn sẵn sàng hợp tác để mua trái cây tươi từ các nước, kể cả Việt Nam, nhưng họ có một quy trình khá đơn giản nhưng rất cần thiết, đó là quy trình kiểm chứng phương pháp trồng trọt, thu hoạch, bảo quản và vận chuyển. Bên bán cần phải yêu cầu họ đến các vùng trồng chanh không hạt lớn, họ sẽ xem xét, đánh giá, và ngay cả đề nghị không dùng những hoá chất nào, thay thế bằng những hoá chất hay phương pháp nào khác, cách bảo quản có đúng cách hay phải cải tiến hơn, v.v... để bảo đảm mức độ an toàn sức khỏe cho công dân Úc. Rồi sau đó, sản phẩm từ vùng được duyệt này sẽ được cấp phép để xuất qua Úc dưới sự theo dõi chặt chẽ của họ nhằm tránh tình trạng lấy sản phẩm từ nơi khác đưa vào.

Tôi hỏi vậy thì tại sao các ông không giúp Việt Nam chúng tôi? Họ trả lời là họ rất sẵn sàng nhưng làm sao họ có thể tự động qua Việt Nam để thực hiện khi mà chính phủ Việt Nam không yêu cầu và sắp xếp để họ cùng hợp tác!

Vậy đó, có những sản phẩm cho dù tốt và tiềm năng kinh tế cao nhưng nông dân và các nhóm kinh doanh vẫn không thể nào phát huy những tiềm năng đó chỉ vì phía xúc tiến phát triển ngoại thương cấp nhà nước chưa hoặc không làm phần việc của mình. Trong lúc đó, các nước khác như Thái Lan, Malaysia, Indonesia, Trung Quốc… đều đã thực hiện xong phần của họ từ lâu!

Tư duy "xin - cho" của hệ thống quyền lực Việt Nam mình đã thấm quá sâu vào mọi ngõ ngách của xã hội. Sâu đến nỗi gần như không doanh nghiệp nào dám đứng ra yêu cầu nhà nước phải làm để "thông quan" cho hoạt động kinh doanh của cả một ngành! Mặt khác, hệ thống tổ chức quản lý và phân công của bộ máy nhà nước, của Chính phủ lại rối rắm, chồng chéo khiến từng cơ quan khó làm được điều gì vì có thể "lấn sân" các cơ quan khác, nhất là những vấn đề kinh tế với nước ngoài!

Hoàng Ngọc Diệp