Bệnh tiểu đường có di truyền không?

Ảnh: TL

Glucose có trong thức ăn khi đến dạ dày sẽ ngấm qua thành ruột vào máu làm tăng glucose trong máu. Khi đó tuyến tụy sẽ tiết ra một chất tên là insulin, gọi nôm na là chìa khóa, insulin có tác dụng giúp đưa glucose vào trong các tế bào (chủ yếu tế bào gan, tế bào cơ và tế bào mỡ) tạm gọi là các kho để sử dụng hoặc dự trữ. Như vậy, đái tháo đường phát sinh từ một trong hai tình huống sau:

Không có chất insulin, tức là không có chìa khóa để mở kho nên glucose sẽ tăng cao trong máu. Đây là trường hợp đái tháo đường type 1 (chiếm 5%).

Các tế bào không sử dụng hết glucose tức là ổ khóa bị hư khó mở có thể kèm theo giảm tiết insulin một phần. Đây là trường hợp đái tháo đường type 2 (chiếm đa số 95%).

Ảnh hưởng di truyền đối với đái tháo đường nói chung không hoàn toàn tuyệt đối, vì còn tương tác với yếu tố môi trường và cơ địa di truyền.

Đối với đái tháo đường type 1, xu hướng người thân dễ bị đái tháo đường type 1. Nghiên cứu cho thấy, hai cá thể sinh đôi cùng trứng, tỷ lệ hai người cùng bị đái tháo đường type 1 là 30-40%.

Còn đái tháo đường type 2, tác động này có thể thấy rõ hơn như:

- Tỷ lệ hai người sinh đôi cùng trứng bị đái tháo đường type 2 là 90-100%.

- Cha hoặc mẹ bị đái tháo đường thì khả năng con bị là 15%, còn cả cha và mẹ ruột bị thì con số lên đến 75%.

Đây chỉ là con số ước tính, ngoài ra việc phát sinh đái tháo đường còn phụ thuộc một số yếu tố khác nữa.

Phần lớn bệnh đái tháo đường type 2 thường trải qua một giai đoạn tiềm ẩn 5-7 năm (còn gọi là tiền đái tháo đường) và hoàn toàn không có triệu chứng gì cho đến khi phát hiện tình cờ bằng khám sức khỏe định kỳ. Tuy nhiên, bệnh có thể phòng ngừa hoặc trì hoãn được nhất là trong giai đoạn sớm khi có các yếu tố nguy cơ đặc biệt là thừa cân/béo phì, lối sống tĩnh tại, ít vận động.

Ngày nay, cuộc sống hiện đại khiến con người trở nên tất bật hơn, ít dành thời gian để ý đến sức khỏe của chính mình và người thân. Ngoài ra, các thế hệ gia đình ít sống chung và ít có cơ hội chuyện trò hơn. Do vậy, với chủ đề năm nay “Gia đình cùng hành động sớm phòng chống bệnh đái tháo đường”, giới y tế muốn đề cao vai trò của gia đình trong cuộc chiến chống lại bệnh đái tháo đường. Vai trò này thể hiện ở các khía cạnh sau:

Chính gia đình là người nhận biết người thân có yếu tố nguy cơ mắc đái tháo đường hay không. Từ đó có thể khuyến khích người thân tích cực thay đổi lối sống và/hoặc làm các xét nghiệm máu để xác định sớm đái tháo đường.

Chính gia đình là người cùng với nhân viên y tế tham gia tích cực quá trình điều trị cho người bệnh đái tháo đường, gọi là mô hình lấy người bệnh là trung tâm hiện nay.

ThS-BS. Võ Tuấn Khoa

(Khoa Nội tiết, bệnh viện Nhân dân 115, TP.HCM)