Đi tìm bậc thầy thiết kế nội thất tiên phong trong lịch sử mỹ thuật Việt Nam

“Sự nghiệp của Trịnh Hữu Ngọc là minh chứng rõ nét nhất cho việc chuyển hóa các giá trị hàn lâm thành những giải pháp dân sinh thiết thực”, TS. Phạm Long, nhà nghiên cứu nghệ thuật, nhấn mạnh. Theo đó, cố họa sĩ không chỉ thiết kế những chiếc ghế, chiếc bàn đơn thuần mà đang kiến tạo cả một phong cách sống mới cho tầng lớp trí thức Việt Nam thời bấy giờ. Đó là lối sống hiện đại, tối giản nhưng vẫn đậm chất nhân văn.

TS. Trần Hậu Yên Thế (Trường Khoa học liên ngành và Nghệ thuật - Đại học Quốc gia Hà Nội) cũng nhấn mạnh, bằng cách đưa cái đẹp vào những vật dụng bình dị nhất, Trịnh Hữu Ngọc đã thực hiện một cuộc dân chủ hóa thẩm mỹ, nâng tầm lao động sản xuất thành một thực thể văn hóa sống động. Ở ông có tinh thần học hỏi không ngừng trong bối cảnh giao thoa văn hóa Đông – Tây và khả năng chuyển hóa tri thức học được từ Trường Cao đẳng Mỹ thuật Đông Dương thành những sản phẩm nội thất định hình cuộc sống, mang đậm bản sắc và tâm hồn dân tộc.

Các diễn giả: TS. Trần Hậu Yên Thế, họa sĩ Trịnh Lữ, TS. Phạm Long (từ trái sang) tại tọa đàm.

Đi sâu vào tầm vóc của cố họa sĩ, TS. Long đặc biệt nhấn mạnh sự mạch lạc và tính hệ thống trong tư duy thiết kế tổng thể của Trịnh Hữu Ngọc. Ở thời điểm đó, ông là một trong số ít nghệ sĩ sở hữu năng lực kiểm soát chặt chẽ toàn bộ quy trình từ những nét phác thảo đầu tiên trên bản vẽ cho đến khâu hoàn thiện sản phẩm tại xưởng MÉMO. Ông cẩn thận trong từng công đoạn: từ việc chọn gỗ, xử lý vật liệu phù hợp với khí hậu Việt Nam cho đến thiết kế trọn vẹn một không gian sống.

TS. Long chỉ ra, Trịnh Hữu Ngọc ứng dụng kiến thức giải phẫu và nhân trắc học vào bản vẽ thiết kế nội thất. Ông phác thảo những sản phẩm dựa trên số đo hình thể và thói quen sinh hoạt của người Việt, tạo nên những đường cong tối giản nhưng vô cùng êm ái. Chính sự đồng bộ giữa óc thẩm mỹ của một họa sĩ và đôi bàn tay của một thợ cả đã giúp ông làm chủ hoàn toàn quy trình sáng tạo.

Chân dung cố họa sĩ Trịnh Hữu Ngọc. Ảnh: Tư liệu

Đứng ở góc độ người kế thừa, họa sĩ Trịnh Lữ, con trai cố họa sĩ Trịnh Hữu Ngọc, cho rằng di sản lớn nhất mà cha của ông để lại chính là tinh thần làm nghề chân chính. Thay vì chạy theo danh tiếng hay những trường phái xa lạ, ông chọn cách lặng lẽ phục vụ đời sống qua xưởng đồ gỗ MÉMO. Bởi với ông, nghệ thuật không phải là điều cao siêu, mà nằm ngay trong sự tiện dụng của một chiếc ghế hay một không gian sống ấm cúng.

Bản phỏng dựng hiện vật bộ bàn ghế Chủ tịch Hồ Chí Minh ngồi đánh máy, hoàn tất bản Tuyên ngôn Độc lập tại số 48 Hàng Ngang, được gia đình cố họa sĩ Trịnh Lữ trao tặng cho Bảo tàng Hà Nội.

Bản phỏng dựng hiện vật bộ bàn ghế Chủ tịch Hồ Chí Minh ngồi soạn thảo bản Tuyên ngôn Độc lập tại số 48 Hàng Ngang.

Chia sẻ thêm, TS. Phạm Long cho rằng những cơ sở giáo dục đại học đào tạo mỹ thuật cùng hệ thống bảo tàng đóng vai trò then chốt trong việc đưa di sản của Trịnh Hữu Ngọc vào dòng chảy mỹ thuật. Không những lưu giữ hiện vật, các thiết chế này cần thực hiện sứ mệnh giáo dục, truyền bá tri thức lịch sử một cách tự nhiên và sinh động đến mọi tầng lớp công chúng.

Đồng thời, sự phối hợp giữa nỗ lực tâm huyết của gia đình cố họa sĩ, giới nghiên cứu độc lập và vai trò định hướng của các cơ quan đào tạo sẽ giúp những giá trị truyền thống được chính danh hơn. Đó là con đường bền vững nhất để di sản thiết kế nội thất và tư duy nghệ thuật của Trịnh Hữu Ngọc được công chúng biết đến rộng rãi, trở thành nguồn cảm hứng cho các thế hệ nhà thiết kế tương lai.

Giám đốc Bảo tàng Hà Nội Nguyễn Tiến Đà (trái) trao giấy chứng nhận và tặng hoa thay cho lời cảm ơn đối với gia đình cố họa sĩ Trịnh Hữu Ngọc.

Kết thúc tọa đàm, họa sĩ Trịnh Lữ, đại diện gia đình cố họa sĩ Trịnh Hữu Ngọc trao tặng hiện vật trưng bày gồm hai bộ bàn ghế phục chế gắn liền với thời khắc lịch sử – Chủ tịch Hồ Chí Minh viết bản Tuyên ngôn Độc lập tại số 48 Hàng Ngang (phường Hoàn Kiếm, Hà Nội). Ông Nguyễn Tiến Đà, Giám đốc Bảo tàng Hà Nội, phát biểu việc lưu giữ và vinh danh những kỷ vật này không chỉ là sự ghi nhận một sự kiện trọng đại của dân tộc, mà còn là lời tri ân sâu sắc dành cho một tâm hồn nghệ sĩ luôn lặng lẽ cống hiến.

Hình ảnh họa sĩ Trịnh Hữu Ngọc được ông Đà ví như một bông hoa lúa dung dị, khiêm nhường, nhưng chứa đựng nguồn năng lượng sống dồi dào và bền bỉ. Sự hiện diện của di sản Trịnh Hữu Ngọc tại Bảo tàng Hà Nội chính là minh chứng cho một giá trị văn hóa sống động, một ngọn lửa tri thức được trao truyền, góp phần định hình thẩm mỹ và bản sắc cho không gian sống của người Việt Nam.

Tin, ảnh: Đoan Túc