Nhân ngày giỗ đầu của GS-TS. Trần Văn Khê (24.6.2015 - 2016): Tâm và nghiệp của một người đáng kính

Là thành viên Ban chấp hành Hội đồng quốc tế âm nhạc thuộc UNESCO, ông có điều kiện tiếp xúc với nhiều nền âm nhạc lớn trên toàn cầu. Gần 200 bài nghiên cứu của ông đăng trên sách báo, bách khoa từ điển, tạp chí chuyên môn của các nước, được đánh giá cao về học thuật và được dịch ra hơn 15 thứ tiếng.

Khi tích lũy đủ “vốn liếng”, Giáo sư Trần văn Khê bắt đầu bôn ba như con thoi đến nhiều nơi trên thế giới, đem tiếng nhạc lời ca của dân tộc giới thiệu với bè bạn năm châu “sự đa dạng, phong phú và đặc sắc của âm nhạc truyền thống Việt Nam” như ông luôn khẳng định. Hành trang mang theo trong các chuyến đi không chỉ là những kiến thức uyên thâm chia sẻ trên các giảng đường đại học, mà còn là những bài thuyết trình sâu sắc trong các hội nghị quốc tế với cương vị một nhà văn hóa châu Á, đặc biệt ông không bỏ qua một cơ hội nào để nhạc truyền thống Việt Nam được góp mặt trên mọi diễn đàn.

Giáo sư Trần Văn Khê. Ảnh: Nguyễn Á

Thế nhưng, như đã từng trải lòng trong những trang hồi ký, dù ở tận chân trời góc biển, lòng ông vẫn luôn hướng về đất nước, với tâm nguyện lớn nhất là sống những năm tháng cuối đời tại quê hương để “được nói chuyện về âm nhạc Việt Nam trên đất nước Việt Nam, với người Việt Nam và bằng tiếng Việt Nam”.

Một trong những trăn trở của ông là làm sao mang theo về nước toàn bộ “gia sản tinh thần” là những tư liệu liên quan đến âm nhạc truyền thống Việt Nam và các nước mà ông đã một đời chắt chiu góp nhặt. Muốn vậy thì phải có một nơi chốn phù hợp để bảo quản, một đội ngũ chuyên nghiệp để phân loại, sắp xếp, chỉnh lý, phục chế… làm tài liệu nghiên cứu âm nhạc dân tộc cho các thế hệ mai sau. Tất cả những công việc nói trên, chỉ một mình ông thì không đủ sức.

Vào năm 2002, Bộ trưởng Văn hóa và Thông tin lúc đó là ông Phạm Quang Nghị khi biết được ước mong của ông đã gợi ý tạo mọi thuận lợi để có thể mang về Hà Nội toàn bộ tư liệu ấy. Rất xúc động về sự ưu ái này, nhưng vị giáo sư đã tình thật nói rằng Sài Gòn mà ông thiết tha gắn bó mới là sự chọn lựa.

Thật vui mừng, tâm nguyện của Giáo sư Trần Văn Khê đã được viên mãn khi cuối năm 2004, chiếc tàu viễn dương của Pháp trong đó có một container đầy ắp hiện vật, sách vở và tài liệu cập cảng Sài Gòn. Thế là hoài bão của ông đã được thực hiện nhờ sự giúp đỡ nhiệt tình của Sở Văn hóa - Thông tin TP.HCM lúc bấy giờ. Phần lớn tư liệu mang về đã được phân loại, vi tính hoá, gắn mã số, sắp xếp theo đúng quy chuẩn của một thư viện để tiện việc tra cứu sau này. Giáo sư Trần Văn Khê thường tâm sự với thân hữu: “Trong tuổi hoàng hôn của cuộc đời, tôi vui mừng thấy công sức tha lâu đầy tổ của mình nay đã có chỗ hữu dụng, an tâm khi biết rằng những tư liệu bao nhiêu năm cặm cụi thu thập sẽ được sử dụng vào việc gì và để lại cho ai”.

Mười năm cuối đời là quãng thời gian hạnh phúc nhất của ông khi được đắm mình trong tình cảm chan hòa của mọi người. Giáo sư Trần Văn Khê tiếp tục hăng say gieo chất men âm nhạc dân tộc vào lòng tất cả những ai có dịp tiếp xúc với mình. Trong các buổi sinh hoạt âm nhạc định kỳ, từ người bình dân đến giới trí thức, đầu bạc lẫn tóc xanh, đã cùng ông du ngoạn trong khu rừng âm nhạc truyền thống đầy hoa thơm cỏ lạ. Đến đây để nghe Thầy Khê nói chuyện, để cảm nhận sâu sắc dòng âm nhạc gắn liền với đời sống người Việt, từ khi cất tiếng khóc chào đời qua những câu hát ru đến lúc trở về với cát bụi bằng điệu hò đưa linh.

Rất nhanh chóng, căn nhà ông ở trở thành một địa chỉ văn hóa quen thuộc, bởi ngoài những buổi giao lưu nghệ thuật còn thường xuyên tiếp đón nhiều đoàn khách trong và ngoài nước lui tới tìm hiểu âm nhạc truyền thống Việt Nam. Lãnh sự Pháp tại TP.HCM khi có dịp đến thăm đã bày tỏ sự ngưỡng mộ về công việc mà nhà nhạc học của chúng ta tận tụy theo đuổi: “Xin cám ơn Giáo sư đã biến nơi đây thành một thánh đường để truyền đạo nhạc”.

Thật đáng trân trọng khi vào dịp giỗ đầu của Giáo sư Trần Văn Khê – người đã góp phần biến thành thánh đường những nơi chốn mà âm nhạc dân tộc cất tiếng, Thái Hà Book xuất bản ấn phẩm Trần Văn Khê: Tâm và Nghiệp. Mỗi bài viết trong tập sách đã thực sự là một nén nhang lòng để tưởng nhớ và tri ân cây đại thụ làng âm nhạc Việt Nam đã làm tròn nhiệm vụ phụng sự âm nhạc dân tộc cho đến hơi thở cuối cùng.

Trần Trọng Thức

 Thông tin mới về việc thành lập  Nhà lưu niệm Trần Văn Khê

Trả lời đơn đề nghị của GS-TS. Trần Quang Hải về việc thành lập Nhà lưu niệm Trần Văn Khê, Sở Văn hóa và Thể thao TP.HCM đã có công văn số 2540/SVHTT-DSVH do Phó giám đốc Nguyễn Văn Minh ký ngày 26.5.2016 đề cập nhiều nội dung liên quan đến sự nghiệp của cố GS-TS. Trần Văn Khê. Theo đó, UBND TP.HCM đã ban hành công văn giao cho Sở Văn hóa và Thể thao TP.HCM quản lý, sử dụng nhà số 32 Huỳnh Đình Hai theo diện nhà công sản, phải bảo đảm đúng mục đích sử dụng theo quy định của pháp luật về quản lý, sử dụng tài sản nhà nước. Việc quản lý, bảo tồn và phát huy giá trị các tư liệu, hiện vật của cố GS-TS. Trần Văn Khê được đề cập tại công văn trên như sau: Sở Văn hóa và Thể thao giao Bảo tàng TP.HCM phối hợp, tiếp tục bảo quản số tài liệu, hiện vật của cố GS-TS. Trần Văn Khê tại nhà 32 Huỳnh Đình Hai (tổng cộng có 14.238 tài liệu, hiện vật, sách, hình ảnh); đồng thời nghiên cứu, đề xuất việc sử dụng các tài liệu, hiện vật, hình ảnh liên quan đến cuộc đời, sự nghiệp và những đóng góp của cố GS-TS. Trần Văn Khê đối với âm nhạc dân tộc để tổ chức thực hiện trưng bày chuyên đề.

Sở Văn hóa và Thể thao TP.HCM cũng đã có những hướng dẫn chi tiết trong công văn trả lời ông Trần Quang Hải về việc thành lập Quỹ Trần Văn Khê theo quy định hiện hành.

______________________

Hoạt động kỷ niệm một năm ngày mất GS.TS Trần Văn Khê

Lễ giỗ đầu được tổ chức trưa 22.6 tại Nhà thờ dòng họ Nguyễn Tri tại Vĩnh Kim, Tiền Giang - nơi có mộ phần cha mẹ và người cô ruột của GS-TS. Trần Văn Khê.

Phát hành sách Trần Văn Khê: Tâm và Nghiệp, tập hợp bài viết của nhiều tác giả: Trần Trọng Thức, Nguyễn Đông Thức, Đỗ Hồng Ngọc, Lê Quý Dương, Nguyễn Đắc Xuân, NSND Bạch Tuyết, NSƯT Hải Phượng, Nguyễn Hữu Hồng Minh, Nguyễn Thế Thanh, Nguyễn Lân Cường, Nguyễn Nhã, Trần Quang Hải, Ngô Thị Hạnh... Buổi ra mắt sách và ký tặng sách sẽ diễn ra tại Đường sách Nguyễn Văn Bình lúc 9g sáng Chủ nhật 26.6. Sách được bán để đóng góp vào Quỹ Trần Văn Khê đang trong giai đoạn vận động thành lập.