Giữ gìn bản sắc, tạo sinh kế: Hướng phát triển bền vững cho nông thôn Việt

Hội thảo có sự tham gia của các chuyên gia đến từ nhiều đơn vị, cơ quan nghiên cứu như Trường Đại học Khoa học Tự nhiên (Đại học Quốc gia Hà Nội), Trường Đại học Kiến trúc Hà Nội, cũng như các Hội, Viện, cơ quan báo chí trực thuộc Liên hiệp…

Cùng với vấn đề quy hoạch, sinh kế của người nông dân được xem là yếu tố trung tâm của mô hình cụm nông thôn. Ảnh minh họa.

Theo các chuyên gia, xây dựng cụm, trung tâm nông thôn mới không đơn thuần là dựng thêm các công trình hành chính hay thiết chế văn hóa, mà là tái cấu trúc không gian sống và sinh kế để nông thôn thực sự trở thành nơi đáng ở. Cụm nông thôn được nhìn nhận như một đơn vị tổ chức phát triển kinh tế, xã hội, hạ tầng và sinh thái ở quy mô trung gian, làm cầu nối giữa đô thị với nông thôn, giúp tập trung đầu tư hạ tầng nhưng vẫn bảo đảm tính lan tỏa đến các vùng lân cận.

Một vấn đề lớn được đặt ra là nguy cơ đô thị hóa nông thôn theo lối cứng nhắc, chạy theo hình thức xây dựng, trong khi không gian văn hóa truyền thống và cảnh quan bản địa bị thu hẹp. Thực tế tại nhiều địa phương cho thấy đình, chùa, giếng làng và các không gian công cộng truyền thống chưa được khai thác đúng mức, trong khi nhà văn hóa mới mọc lên dàn trải, thiếu gắn kết, gây lãng phí đất đai. Tình trạng phân lô, đấu giá đất bám đường cũng đang làm biến dạng bộ mặt nông thôn...

Bên cạnh câu chuyện quy hoạch, sinh kế của người nông dân được xem là yếu tố trung tâm của mô hình cụm nông thôn. Nhiều ý kiến cho rằng nếu trung tâm chỉ là nơi đặt trụ sở hành chính mà không tạo được việc làm, dịch vụ và nguồn thu ổn định thì người dân vẫn buộc phải rời quê. Do đó, song song giảm điểm chăn nuôi nhỏ lẻ, ưu tiên phát triển chăn nuôi tập trung, dịch vụ nông nghiệp, du lịch sinh thái và làng nghề được coi là những hướng đi quan trọng giúp nông dân “sống được” ngay trên mảnh đất của mình.

Hội thảo cho thấy, cụm, trung tâm nông thôn mới chỉ thực sự phù hợp khi được xây dựng vì người dân, từ nhu cầu sống, làm việc đến gìn giữ bản sắc. Khi đó, tái cấu trúc nông thôn không chỉ là câu chuyện hành chính, mà là một bước chuyển để nông thôn bước vào phát triển bền vững, thay vì đứng ngoài guồng quay đổi mới.

Minh Trang