Phải rửa dần vết đen trên áo blouse trắng

BS Trương Xuân Liễu, nguyên giám đốc sở Y tế TP.HCM, phó chủ tịch hội Y học TP.HCM, phẫn uất nói:

"Chúng tôi không chỉ bức xúc về hành động phi nhân tính ấy mà còn quá xấu hổ. Nó như vết nhơ đen trên tấm áo blouse trắng không thể gột rửa. Các bác sĩ trẻ trên cộng đồng mạng cũng nhìn nhận việc này như một nỗi nhục và bày tỏ lời xin lỗi với người dân. Trong ngành y, có thể có những tai biến y khoa do rủi ro, tai nạn nghề nghiệp. Nhưng tắc trách, dã man và hám lợi là điều không thể chấp nhận được. Sinh thời, cố GS - BS Ngô Gia Hy từng khuyên chúng tôi: “Nếu muốn làm giàu, làm tiền thì không nên vào ngành y”. Khi đã chọn ngành y thì phải biết thương con người. Người ta chẳng gọi bệnh viện là “nhà thương” đó sao. Chỉ có như vậy mới có thể tận tâm chữa trị cho người bệnh được. Lời thề Hippocrates mà mỗi bác sĩ đều đã nằm lòng".

Nhưng vì sao người ta có thể táng tận lương tâm đến vậy, thưa bà?

Tôi nghĩ câu chuyện ồn ào của ngành y tế trong thời gian qua có nhiều nguyên nhân khác nhau. Một xã hội mà cái ác tồn tại hiển nhiên, đôi khi người ta thờ ơ với nó, thì thật là đáng sợ. Có nguyên nhân giáo dục nhân cách và y đức bị lãng quên trong một thời gian khá dài trong các trường y khoa. Để đạt được con số 20 bác sĩ/10.000 dân như một thành tích, nhiều hệ, nhiều cấp đào tạo một cách bát nháo, đầu vào thấp, đầu ra tệ hại là đương nhiên. Một số trường y - dược lớn cũng chạy theo số lượng đào tạo tăng dần nên đã hạ thấp chuẩn tuyển sinh viên. Đó là chưa kể tình trạng cơ sở vật chất kỹ thuật của các cơ sở y tế ở nhiều miền quê, vùng sâu, vùng xa so với các đô thị lớn khác nhau cũng làm cho chất lượng tay nghề của bác sĩ cao thấp khác nhau.

Tôi nghĩ cũng có nguyên nhân chạy theo đồng tiền. Đã xem việc nhận phong bì của bệnh nhân “gọi là ơn nghĩa” thì người ta có thể nhận hoa hồng của các công ty dược cũng là chuyện bình thường. Người ta đã lợi dụng chính sách xã hội hoá ngành y tế để phát triển các loại dịch vụ khám chữa bệnh thiếu kiểm soát. Trường hợp thẩm mỹ viện Cát Tường của bác sĩ Nguyễn Mạnh Tường là một điển hình. Anh ta đã hoạt động trái với nghiệp vụ được đào tạo. Các phòng mạch tư gây chết người trước đó ở Hà Nội cũng chỉ bị phạt 25 – 30 triệu đồng rồi lại tiếp tục con đường cũ. Các phòng mạch Trung Quốc hoạt động ngang nhiên, gian xảo ở cả Hà Nội lẫn TP. HCM có phép tắc gì đâu.

Khi đạo đức xã hội, như nhận định của bà, xuống cấp nghiêm trọng thì giáo dục y đức liệu có còn ý nghĩa gì không? Và nó phải bắt đầu như thế nào?

Tôi nghĩ giáo dục y đức không thể là lý thuyết suông, cũng không thể bằng các văn bản quy định kiểu chữa cháy một cách máy móc, vô hồn. Nó phải thực sự tác động vào người bác sĩ. Mọi quan hệ của bác sĩ - bệnh nhân - người nhà bệnh nhân phải là mối quan hệ phối hợp tốt nhất cho người bệnh. Khi đồng tiền chen được vào quan hệ này nó sẽ làm đảo lộn tất cả, phá vỡ tình yêu thiêng liêng bất vụ lợi mà người bác sĩ được dạy dỗ. Tất nhiên, ngày nay, y tế không chỉ là ngành phục vụ mà là ngành dịch vụ, nên nó càng phải tuân thủ nguyên tắc minh bạch và luôn coi khách hàng - bệnh nhân của mình là thượng đế. Thiết nghĩ nên đặt y đức trong bối cảnh đạo đức xã hội chung. Việc giáo dục làm người là quan trọng phải được dạy dỗ thường xuyên từ nhỏ đến lớn trong nhà trường - gia đình - xã hội. Các em trẻ bây giờ thực dụng hơn, ích kỷ hơn, bằng cấp đôi khi cũng làm méo mó con đường học tập của sinh viên.

Nhưng người ta cứ đổ lỗi lương thấp, viện phí thấp, thu nhập người bác sĩ không cao… Liệu những yếu tố đó có tác động đến vấn đề y đức?

Tôi nghĩ nó chỉ tác động phần nào bởi thực tế có những nơi không phải lương thấp, thậm chí thu nhập cao nữa là khác. Tôi tin chắc chắn người bác sĩ vừa gây ra vụ việc gây căm phẫn vừa rồi ở Hà Nội không phải là lương thấp. Đối với ngành y tế, mình phải làm sao cho thù lao, đãi ngộ phù hợp nhưng không thể đổ thừa do như thế mà làm bậy.

Vào thời điểm này, câu chuyện về y sĩ đoàn như ước nguyện của nhiều bậc lão thành trong ngành y từng đề cập có vẻ càng cần thiết hơn?

Trước giải phóng ở miền Nam đã có y sĩ đoàn, dược sĩ đoàn, luật sư đoàn. Các nước tiên tiến đều có tổ chức này với nhiều hình thức khác nhau. Bên cạnh các cơ quan quản lý nhà nước từ bộ Y tế, sở Y tế thì những người hoạt động trong ngành y gia nhập Y sĩ đoàn. Trong hoạt động nghề nghiệp, bác sĩ có sự tương tác với nhiều mối quan hệ: bác sĩ - bệnh nhân, bác sĩ - người nhà bệnh nhân, bác sĩ - đồng nghiệp, bác sĩ với cộng đồng, với xã hội… Tổ chức Y sĩ đoàn quy định rất rõ các vấn đề thuộc y đạo, y đức, y thuật và y luật của từng thành viên. Y sĩ đoàn bảo vệ quyền lợi cho người hành nghề nhưng đồng thời là nơi xử lý những sai phạm khi hành nghề. Tuỳ tính chất và mức độ sai phạm, người đó sẽ bị khai trừ ra khỏi Y sĩ đoàn và không được hành nghề nữa. Đó là tổ chức mà rất nhiều người hành nghề y đều mong muốn.

Năm 2006, hội Y học TP.HCM đã có dự thảo mang tên: “Luật của những người hành nghề y” với 207 điều quy ước rõ ràng nghĩa vụ luận và nghĩa vụ luật của người thầy thuốc. Năm 2010, dự thảo này được bổ sung lần thứ hai, 150 bản được gửi đi xin ý kiến cấp trên, nhưng rất tiếc chúng tôi không nhận được phản hồi của bất cứ cá nhân hay cấp quản lý nào. Hồi còn sống, Giáo sư - Viện sĩ - bác sĩ Dương Quang Trung, nguyên giám đốc sở Y tế và trung tâm Đào tạo và bồi dưỡng cán bộ y tế TP.HCM, tâm huyết với việc lập ra một tổ chức có thể gọi là Y sĩ đoàn (hay một tên nào đó khác cũng được) nhưng với tính chất là nơi những người hành nghề vào đây được bảo vệ và được quản lý, xử lý khi có sai phạm. Hầu hết các nước trên thế giới đều có tổ chức này. Ngay Campuchia, Lào cũng đã thành lập tổ chức này giúp cho cho ngành y hoạt động một cách hữu hiệu.

Nghiệp mà chú Tư Trung thường nói không phải là nghiệp của y không mà trong đó bao gồm hai yếu tố: y đức, nghiệp vụ chuyên môn. Nếu anh chỉ có y đức, không am hiểu nắm vững chuyên môn thì cũng không thể nào phục vụ được người bệnh. Trong khi đó, nếu anh có nghiệp vụ chuyên môn tốt nhưng y đức tệ thì cũng không thể hoàn thành sứ mệnh của mình. Điều đáng nói là y nghiệp này chưa được giảng dạy một cách đầy đủ trong các trường y khoa. Thực tế với đào tạo ngành y, đào tạo bác sĩ mà tôi thấy bây giờ đào tạo tùm lum, không biết chất lượng đánh giá như thế nào. Tôi nghĩ thà đào tạo ít, nhưng bác sĩ xịn, đàng hoàng, đâu ra đấy. Ở ta tạo bác sĩ trong vòng sáu năm, các nước họ đào tạo tropng vòng 8 năm, 10 năm thậm chí 11 năm tuỳ nghề và mức độ chuyên sâu. Sáu năm đó mình đào tạo chuyên môn, nhân cách, để trở thành con người bác sĩ chứ không chỉ cái danh không. Nhiều người mang danh bác sĩ nhưng chưa chắc chuyên môn đã giỏi, chưa chắc cái tâm đã đủ để làm thầy thuốc.

Vậy theo bà, các hội ngành nghề y có tác động nào trong việc góp phần gìn giữ y đức và phát triển đội ngũ y tế đủ mạnh?

TP.HCM có 60 hội nghề nghiệp thuộc ngành y, đủ các chuyên khoa. Hội nghề nghiệp lo các vấn đề nghiên cứu khoa học, phản biện, đào tạo giáo dục y đức… có gì thì nhắc nhở nhau. Tất nhiên, không có những luật định nghiêm ngặt như kiểu hoạt động của Y sĩ đoàn. Nhưng dù sao, cùng trong một hội đoàn, người ta có nhìn nhau để làm cho đúng. Cách đây ít năm, ở thành phố vấn đề giải phẫu thẩm mỹ cũng rất lộn xộn. Sau này mình thành lập hội Giải phẫu thẩm mỹ và hội Phẫu thuật tạo hình, cũng không nói là đã chấn chỉnh được mọi chuyện nhưng rõ ràng anh em trong hội đoàn có nhìn nhau, tự chấn chỉnh và bớt những câu chuyện lùm xùm. Còn khi có sự cố thì thông qua hội, anh em chấn chỉnh với nhau. Tôi nghĩ hoạt động của hội Y học chưa phải như hoạt động của Y sĩ đoàn.
Trong thời gian tới, thông qua hoạt động của hội Y học, chúng tôi sẽ chú ý nhiều hơn vấn đề này; hoặc có thể mời anh em có kinh nghiệm thực tiễn về mô hình Y sĩ đoàn của các nước tổ chức hội thảo, đặt vấn đề này ra với kỳ vọng các cơ quan quản lý nhà nước hiểu rõ lợi ích, những nguyện vọng tha thiết của nhiều thế hệ bác sĩ tâm huyết trước đây để có cái nhìn tích cực hơn và mô hình này có thể sẽ được thành lập trong tương lai.

Vừa rồi tôi có đi khảo sát với các bác sĩ tư, đến đâu ai cũng có nguyện vọng hành nghề, muốn được bảo vệ và khi có gì sai sẽ chấp nhận xử lý. Khi thành lập Y sĩ đoàn, bộ phận quản lý Y sĩ đoàn gồm những người trong ngành, có uy tín, trong đó có cả luật sư và các ngành xã hội khác để có thể kiểm soát nhau...

Có thể tổ chức Y sĩ đoàn có điều kiện tiếp cận sâu vào đời sống y học, chuyện hành nghề nhưng liệu làm như vậy có chồng chéo với cơ quan quản lý nhà nước về chuyên môn hiện nay?

GS Ngô Gia Hy đã từng đề xuất vấn đề này. Sau này, chú Tư Trung cũng nói. Hay là họ thấy động chạm đến quyền của nhà quản lý đối với ngành nghề này mà không ủng hộ? Các nước làm được và làm thành công là do cách nhìn của họ, họ nhìn ra được vai trò độc lập và ưu thế nghề nghiệp của tổ chức Y sĩ đoàn.

Hội Y học TP.HCM có muốn tái lập lại câu chuyện thành lập Y sĩ đoàn?

Chúng tôi vẫn luôn có nguyện vọng đó, có thể không nhất thiết phải lấy tên là Y sĩ đoàn nhưng đó là tổ chức mà người hành nghề y vào đó được bảo vệ, được quản lý và họ yên tâm hành nghề. Trong thực tế hành nghề, việc xảy ra sự cố vẫn đang lẫn lộn giữa tắc trách hay tai nạn nghề nghiệp, trình độ tay nghề… Khi thông qua hội đồng kiểu như Y sĩ đoàn sẽ phân định ra được bởi họ độc lập với cơ quan quản lý nhà nước. Họ sẽ có nhận định một cách khách quan nhất và với kinh nghiệm, họ sẽ mổ xẻ để tìm ra bản chất sai sót đó.

 Minh Nguyễn – Trung Dũng thực hiện