Khát vọng tăng trưởng xanh từ đầu tư năng lượng

Trước yêu cầu cấp thiết ấy, ngày 21.8 tại Hà Nội, Viện Kinh tế Việt Nam và Thế giới (Viện Hàn lâm Khoa học xã hội Việt Nam) đã tổ chức Diễn đàn khoa học với chủ đề “Đầu tư phát triển năng lượng hướng tới mục tiêu tăng trưởng kinh tế cao và bền vững”. Đây là dịp để các nhà hoạch định chính sách, chuyên gia, doanh nghiệp cùng trao đổi, đề xuất giải pháp tháo gỡ rào cản, đồng thời tìm kiếm động lực mới cho ngành năng lượng trong bối cảnh cạnh tranh toàn cầu và chuyển đổi xanh ngày càng mạnh mẽ.

Toàn cảnh diễn đàn “Đầu tư phát triển năng lượng hướng tới mục tiêu tăng trưởng kinh tế cao và bền vững”.

Cơ hội lớn nhưng còn nhiều rào cản

Phát biểu khai mạc, TS. Tạ Đình Thi, Phó Chủ nhiệm Ủy ban Khoa học, Công nghệ và Môi trường của Quốc hội, nhấn mạnh vai trò then chốt của ngành năng lượng đối với tăng trưởng kinh tế và phát triển bền vững của Việt Nam. Để đạt được mục tiêu tăng trưởng GDP cao, tốc độ tăng trưởng của ngành năng lượng cần cao hơn khoảng 1,5 lần so với tốc độ tăng trưởng GDP.

Bên cạnh đó, ông Thi cũng chỉ ra, cơ hội đầu tư vào lĩnh vực năng lượng rất lớn, ước tính cần khoảng 136 tỷ USD để đầu tư vào hệ thống truyền tải điện giai đoạn 2026-2030. Tuy nhiên, vẫn còn một số thách thức như chưa đồng bộ về cơ chế, chính sách, pháp luật, thủ tục hành chính, rủi ro công nghệ, tài chính, quản trị... cần được tháo gỡ.

TS. Tạ Đình Thi, Phó Chủ nhiệm Ủy ban Khoa học, Công nghệ và Môi trường của Quốc hội phát biểu khai mạc hội thảo.

“Tôi muốn nhấn mạnh về chính sách, tài chính và đầu tư, trong đó đẩy mạnh lộ trình phát triển thị trường điện cạnh tranh, tín chỉ carbon, thí điểm và nhân rộng mô hình kinh doanh mới, thu hút vốn xanh, trong đó tạo điều kiện để các quỹ đầu tư quốc tế, các tổ chức tài chính tiếp cận thị trường năng lượng Việt Nam, đa dạng hóa nguồn cung, thực hiện quy trình kiểm định công bằng”, TS. Tạ Đình Thi nhận định.

Trình bày tại Diễn đàn, PGS-TS. Trần Đình Thiên, thành viên Hội đồng Tư vấn chính sách của Thủ tướng, nguyên Viện trưởng Viện Kinh tế Việt Nam, nêu quan điểm “thách thức xứng tầm” nghĩa là đặt ra thách thức để năng lực phát huy tối đa, không phải để “dọa”.

Ông Thiên nhận định: “Thực tế, tốc độ tăng trưởng của ngành năng lượng chưa thể cao hơn khoảng 1,5 lần so với tốc độ tăng trưởng GDP, hay chúng ta muốn giảm than, tăng năng lượng tái tạo nhưng thực tế chưa tương xứng. Lâu nay chúng ta bàn về cung, nhưng ít nói về cầu. Bên cạnh điểm sáng là cải thiện hiệu quả hệ thống điện nhưng về năng lượng tái tạo dù được đầu tư nhiều lại lãng phí vốn, tài nguyên. Điều này bắt nguồn từ thể chế, cơ chế duyệt dự án và giá”.

Các chuyên gia thảo luận tại Diễn đàn.

Không có công nghệ năng lượng tối ưu

Đó là nhận định của ông Hà Đăng Sơn, Giám đốc Trung tâm Nghiên cứu Năng lượng và Tăng trưởng xanh, khi được hỏi về năng lượng công nghệ vừa đáp ứng tăng trưởng xanh, vừa đáp ứng phát triển kinh tế tuần hoàn. Theo ông Sơn, mỗi loại năng lượng đều có ưu nhược điểm, phụ thuộc tính phù hợp trong ứng dụng và từng giai đoạn. Điện hạt nhân tuy đắt nhưng tính ổn định cao đối với biến động về giá, sử dụng nhiên liệu lâu dài từ 30-50 năm. Ngược lại, điện gió là thách thức lớn.

Vị chuyên gia lý giải: “Chúng ta chưa làm chủ bất cứ công nghệ nào về điện gió, trừ trụ gió. Thời gian xây dựng điện gió khoảng 4-5 năm, không ngắn hơn xây dựng nhiệt điện, hay điện hạt nhân 6-8 năm. Giải phóng mặt bằng, cấp phép kéo dài thời gian xây dựng. Còn điện mặt trời xây dựng rất nhanh, giá rẻ, có công trình chỉ 6 tháng, gồm xây dựng và giải quyết thủ tục liên quan. Tuy nhiên, nhược điểm của điện mặt trời là chỉ phát 12 tiếng/ngày…”

Về giải pháp cho phát triển năng lượng, ông Nguyễn Quốc Thập, Chủ tịch Hiệp hội Dầu khí Việt Nam, kiến nghị cần có đột phá về nhận thức và tư duy. Cụ thể, đầu tư hạ tầng năng lượng cần được ứng xử như đầu tư hạ tầng giao thông. Các hộ tiêu thụ và hộ tiêu dùng quan tâm tới năng lượng: ít phát thải, xanh, sạch, ổn định, cam kết dài hạn và sau cùng là giá. Ngoài ra cần có giá điện ưu đãi với các đối tượng chính sách, các đối tượng còn lại theo cơ chế thị trường.

Các chuyên gia cho rằng cần có cơ chế tài chính linh hoạt, như trái phiếu xanh, tín dụng xanh, để huy động nguồn lực cho đầu tư năng lượng. Ảnh: Vietnamfinance

Tại sự kiện, các chuyên gia thảo luận xoay quanh thách thức và giải pháp quan trọng để Việt Nam có thể đáp ứng nhu cầu năng lượng tăng trưởng. Tựu trung, các giải pháp gồm phát triển công nghệ năng lượng mới, thu hút đầu tư tư nhân; cải thiện chính sách và cơ chế tài chính, cũng như nâng cao nhận thức xã hội về sử dụng năng lượng hiệu quả và bền vững.

Các chuyên gia cho rằng cần có cơ chế tài chính linh hoạt, như trái phiếu xanh, tín dụng xanh, để huy động nguồn lực cho đầu tư năng lượng. Đồng thời, nâng cao nhận thức và thúc đẩy tiêu dùng xanh trong xã hội cũng như đẩy mạnh đầu tư và phát triển các nguồn năng lượng mới, đặc biệt là điện hạt nhân, điện mặt trời và điện gió.

Những trao đổi, phân tích và đề xuất tại Diễn đàn đã cho thấy bức tranh toàn diện về cả cơ hội lẫn thách thức đối với ngành năng lượng Việt Nam. Để đạt được mục tiêu tăng trưởng cao và bền vững, điều cần thiết không chỉ là nguồn vốn và công nghệ, mà còn là một cơ chế chính sách đồng bộ, minh bạch, cùng với sự tham gia tích cực của khu vực tư nhân và ý thức cộng đồng trong sử dụng năng lượng hiệu quả. Có thể nói, phát triển năng lượng chính là “nền móng” bảo đảm cho khát vọng vươn lên của nền kinh tế Việt Nam, và mỗi quyết sách hôm nay sẽ định hình vị thế quốc gia trong tương lai.

Bài và ảnh: Minh Trang