Nguy cơ pin lithium-ion gây cháy xe điện

Một bài viết của University of the Built Environment (Anh) vào tháng 4.2025 đã nhấn mạnh các nguy cơ của pin lithium-ion và xe điện đối với các tòa nhà. 

Pin lithium-ion hiện diện trong mọi ngóc ngách của đời sống hiện đại, từ xe đến điện thoại di động, máy tính bảng, máy bay không người lái, thiết bị điều khiển từ xa, thậm chí cả thuốc lá điện tử. Pin lithium-ion nhẹ, nhỏ gọn, có tuổi thọ cao hơn hầu hết các loại pin khác, có thể được sạc và giữ điện trong thời gian dài hơn. Nhưng điểm yếu của loại pin này là chứa các chất điện phân dễ cháy.

Vì vậy nếu pin bị hỏng, lỗi, nóng, kém chất lượng hoặc xuống cấp, nó sẽ tích tụ nhiệt và áp suất, xảy ra hiện tượng “cháy nhiệt” - pin tự bốc cháy. Nguy hiểm là sau khi xuất hiện cháy nhiệt sẽ có hiện tượng khói, bốc cháy hoặc phát nổ tiếp theo. Khi cháy nổ, nhiệt độ có thể lên tới 1.0000C, gây hỏng kết cấu bê tông sắt thép. Pin cháy thải ra các loại khí độc hại, gây nguy hiểm đến tính mạng. 

Các tác động khách quan và chủ quan có khả năng dẫn đến hiện tượng thoát nhiệt khiến pin bốc cháy, như pin để nơi nhiệt độ quá cao và quá thấp, sạc pin lâu hơn mức cần thiết, sử dụng pin quá mức. Ngoài ra còn có thể do lỗi sản xuất, chập mạch điện, tác động sau va chạm gây hư hỏng vật lý khiến các mảng pin giải phóng năng lượng và nóng lên. Độ ẩm cao cũng dẫn đến hiện tượng thoát nhiệt và phản ứng với các hóa chất bên trong pin gây thoát nhiệt. Mưa lũ cũng là môi trường phá hủy và gây tổn hại pin, thường nằm khu vực gầm thấp của xe điện. Theo các chuyên gia ngành, xe điện thường giảm hiệu suất sau 5 - 8 năm sử dụng. Hiệu suất pin suy giảm do sạc nhanh, quãng đường lái xe dài, tiếp xúc nhiệt độ quá cao, dễ gây hỏng pin và cháy nổ. 

Hình ảnh vụ cháy 40 xe điện tại Quảng Nam (trước đây) vào tháng 5.2024. Ảnh: VNN

Bản chất cháy dữ dội của pin gây khó khăn khi dập lửa khiến cháy kéo dài nhiều giờ, nhiều ngày, kèm nguy cơ tái bùng phát. Việc dập tắt cháy do pin đòi hỏi thiết bị và kỹ thuật chuyên dụng. Hàng loạt nước đã ghi nhận các vụ cháy xe điện nghiêm trọng gia tăng gần đây, trong đó có Anh, New Zealand và Úc. 

Là nước sản xuất và cũng là thị trường tiêu thụ xe điện lớn nhất thế giới, hiện Trung Quốc đang đối mặt với nhiều thách thức về an toàn cháy nổ của xe. Năm 2021, Trung Quốc có 6 triệu xe điện trên đường, 4/5 là xe sản xuất trong nước, với khoảng 3.000 vụ cháy mỗi năm. Con số tiếp tục tăng với 80% là do sạc pin, theo báo Energy Trend. Viện Công nghệ Bắc Kinh từng cảnh báo sự phổ biến của xe điện giá rẻ, hỏa hoạn là nguy cơ không thể xem nhẹ. Phí bảo hiểm của xe điện trung bình cao hơn 20% so với các loại xe chạy bằng nhiên liệu truyền thống, do yêu cầu bồi thường cao và thường xuyên hơn đối với sửa chữa thay thế phụ tùng và pin, đắt hơn so với các phụ tùng phi điện tử.

Sự e ngại chất lượng pin từ khách hàng đã thúc đẩy Trung Quốc ban hành luật liên quan đến pin lithium, có hiệu lực từ giữa năm 2026, trở thành nước đầu tiên quy định về an toàn pin xe điện. Theo quy định mới, các nhà sản xuất phải chứng minh bộ pin không bắt lửa, phát nổ hoặc thải khói vào cabin xe trong nhiều điều kiện. 

Một số nước khác đang tập trung nghiên cứu, thử nghiệm các biện pháp ngăn chặn sự lan truyền nhiệt trong bộ pin xe điện, phát triển các hệ thống chủ động dập tắt đám cháy từ nguồn, phát triển hệ thống pin an toàn hơn. 

Trong khi đợi những đột phá về công nghệ pin, Đức và Pháp yêu cầu đặt mảng ngăn cách vật lý và tăng cường thông gió tại các trạm và bãi đỗ. Nhiều thành phố, khu vực cũng ban hành lệnh cấm, hạn chế xe điện và xe hybrid hay lắp trạm sạc trong các bãi xe ngầm, yêu cầu hoặc khuyến khích trang bị chăn chữa cháy như tại Malaysia, Đức, Hàn Quốc, Mỹ, Trung Quốc... Ngoài ra, còn có những yêu cầu cụ thể về phòng cháy chữa cháy trong các khu vực hầm đậu kín, đường hầm, bao gồm các yếu tố kết cấu, hệ thống chữa cháy và thông gió khẩn cấp cho trường hợp cháy xe điện. Các nước còn tham gia các sáng kiến, nghiên cứu nhằm tìm hiểu và giảm thiểu rủi ro cháy xe điện, bao gồm phát triển các kỹ thuật và thiết bị chữa cháy chuyên dụng. Các đội cứu hỏa cũng điều chỉnh chương trình đào tạo và quy trình để xử lý các vụ cháy xe điện, bao gồm sử dụng các thiết bị chuyên dụng như chăn chịu nhiệt và bình chữa cháy bột. 

Các quy tắc và khuyến nghị về an toàn cháy nổ đối với xe điện còn tập trung vào ngăn ngừa, phát hiện ứng phó và giảm thiểu trong quá trình sạc và vận hành. Các khía cạnh chính bao gồm lắp đặt, bảo trì đúng cách cơ sở hạ tầng sạc; bố trí hợp lý và vật liệu chống cháy, thông gió trong các bãi đỗ xe; hệ thống phát hiện, ứng xử khẩn cấp và chữa cháy tiên tiến. Các kế hoạch ứng phó khẩn cấp hiệu quả, bao gồm thiết bị chữa cháy chuyên dụng và đào tạo nhân viên kỹ thuật cũng rất quan trọng... 

Lan Chi tổng hợp