Bữa cơm mùa nóng

Tôi cũng ước như chị, ước gì có trái dưa bào ngang cho mỏng, bóp gỏi đậu phộng húng lủi; ước gì có bịch mắm dưa bóp xổi, ăn giòn giòn đậm đà vị mắm nêm, ăn xong uống ca nước lạnh thấy mát rượi cả lòng.

Trời miền Trung nắng thế nhưng lại gần biển nên gió từ biển vào đã xua bớt không khí oi nồng. Miền biển còn có cá liệt cá khoai, trời nóng nấu tô canh cá thì mát đến tận tâm can. Cá khoai có nơi còn gọi là cá cháo, mềm như bún, thịt trong veo như thạch. Con cá này thích nhất là nấu canh, vừa ngọt vừa mát. Tô cá sóng sánh hành cần, nhìn đã muốn lùa cơm.

Trời nóng, tôi bước ra vườn hái đọt nhãn lồng, dền cơm, đọt lang, đọt mùng tơi nấu canh tập tàng, trong đám dền cơm thỉnh thoảng có lọt vô một cọng rau sam, chua chua bùi bùi. Trời mưa còn có cua, trời nóng thế này đi chợ trễ chút thì khó mà tìm được cua đồng sống. Có ai nấu canh bằng cá bống dừa giống mẹ tôi không?

Cá bống trốn nóng trong mấy bẹ lá dừa, câu hoặc đặt trúm bắt đem về chà nhớt, bỏ ruột, chừa lại lá gan bé tí đem nấu canh rau, thịt cá trắng tinh, ngọt thơm lạ lùng. Chợt nhớ Hà Nội, mùa này, các bà các chị gánh trai gánh hến đi bán rong trên phố. Một đầu gióng gánh là mấy ký trai, một đầu là vài quả cà, dăm ba quả khế kiểu mới trẩy từ cây trong vườn nhà, kề bên là bó hành răm, nhìn thôi là đã tưởng ra tô canh riêu trai chua chua ngòn ngọt, đỏ au cà chua, xanh biếc hành răm thơm phưng phức.

Tháng này sắp đến mùa cáy ôm trứng. Trứng cáy màu nâu nâu, bà bán cua thì rảnh, bà bán cáy luôn tay kều trứng ra lá môn hay cái âu sắt để bán trứng riêng. Vài ký cáy mới được lưng bát trứng. Có ai từng được nếm thử món canh nhót nấu trứng cáy chưa? Trứng muốn kết bè thì cho thêm tí thịt xay,  chỉ muốn có vị thanh tao của trứng cáy thì nhót xanh chà cho hết phấn, rửa kỹ cho vào nấu mềm, dằm ra, nêm nếm rồi thả trứng cáy vào. Cũng như canh sấu, những món canh chua này không nêm hành lá kẻo phá hết hương vị nồi canh, chỉ hợp ngổ ngò gai và chỉ nêm trước khi bưng bát canh ra bàn. 

Thỉnh thoảng tôi có ít tiền để thưởng thức món ăn xa xỉ này. Bà khẽ khàng mở tấm kiếng mỏng đậy thau bánh lọt với hai màu xanh trắng, lấy một ít vào ly, bà cho thêm một ít hột lựu màu đỏ tươi, một muỗng đậu xanh đánh, bà dùng chiếc gáo nhỏ xíu màu nâu múc một gáo nước đường, một vá đá bào rồi thêm vô vài giọt dầu chuối.Trời nóng, bỏ đi các món chiên xào, tăng cường hấp, luộc giải nhiệt.

Tôi nhớ món óc đậu hấp thịt ngày xưa. Hồi đó nhà tôi làm đậu hũ, bố tôi mê đậu, ông có thể uống sữa đậu nành và ăn đậu hũ trừ cơm. Bố tôi hay vớt đậu non trước khi đóng bánh rồi trộn với thịt bằm, nấm mèo, miến, nêm nước mắm ngon đem hấp cách thuỷ, ăn ngon lại mát rười rượi. Buổi trưa hè oi ả, tôi chờ bà bán bánh lọt ngang nhà.

Tôi nâng ly bánh lọt trên tay, khẽ khàng ngồi ăn thật chậm chờ mấy đứa bạn trong xóm đi ngang qua cho nó biết mình đang ăn chè bánh lọt với một sự hãnh diện vô bờ bến. Tôi cũng nhớ rau câu. Bà bán rau câu gánh chiếc tủ kiếng hai tầng, bên trong có hai lớp đá lạnh.

Bà đặt mấy chén rau câu lên trên lớp đá. Chiếc chén nhỏ xinh, làm bằng nhôm, cao chỉ khoảng hai đốt ngón tay, bên trong là rau câu dừa hoặc rau câu cà phê. Rau câu dừa màu trắng mịn màng, rất béo vị dừa, còn cà phê vừa thơm vừa ngọt. Chén rau câu đặt trên miếng đá cây, lạnh ngắt, đá tan lõm xuống theo hình đáy chén.

Bán hết chén này bà lấy trong thùng ra chén khác sắp lên. Ðặc trưng của món rau câu là ăn hoài không chán vì cái chén thì bé tí teo và tôi nghĩ cái thùng rau câu của bà không bao giờ hết. Trong thâm tâm tôi thì những bà bán chè bánh lọt, bán rau câu, bán kem… là những người giàu nhất Việt Nam, vì con bà được ăn thoải mái còn chúng tôi thì không!

Ra khỏi vùng ký ức miên man, chợt muốn phi ngay ra chợ. Trời nắng nóng quá, tôi sẽ ra đón bà bán tép trấu chợ chiều, mua ít tép về um cuốn rau sống bánh tráng. Tôi muốn gọi bạn ở miền Trung, mùa này ở đó có nuốc? Tôi thèm nuốc chấm ruốc, ăn kèm vả xanh, rau thơm, bắp chuối. Ngày mai bạn sẽ gửi ngay vào cho tôi. Hình như nóng chỉ là cái cớ để quay về cội nguồn, tìm về ký ức xưa, người ơi!  

Nguyễn Phạm Khánh Vân