Nobel Y sinh 2025 vinh danh khám phá về miễn dịch

Các nhà khoa học Mary E Brunkow, Fred Ramsdell và Shimon Sakaguchi cùng thắng giải Nobel Y sinh 2025. Ảnh: Claudio Bresciani/AP

“Hệ thống miễn dịch mạnh mẽ của cơ thể cần được điều chỉnh, nếu không nó có thể tấn công chính các cơ quan của chúng ta. Mary E. Brunkow, Fred Ramsdell và Shimon Sakaguchi được trao Giải Nobel Sinh lý học hoặc Y học năm 2025 cho những khám phá mang tính đột phá của họ liên quan đến khả năng dung nạp miễn dịch ngoại vi, giúp ngăn chặn hệ thống miễn dịch gây hại cho cơ thể”, thông báo chính thức từ Hội đồng trao giải Nobel tại Viện Karolinska ở Stockholm.

Mỗi ngày, hệ thống miễn dịch bảo vệ chúng ta khỏi hàng ngàn vi khuẩn khác nhau đang cố gắng xâm nhập cơ thể. Tất cả chúng đều có hình dạng khác nhau, và nhiều loại đã phát triển những điểm tương đồng với tế bào người như một hình thức ngụy trang. Vậy hệ thống miễn dịch xác định điều gì nó nên tấn công và điều gì nó nên bảo vệ?

Các nhà khoa học Mary Brunkow, Fred Ramsdell và Shimon Sakaguchi đã có những khám phá cơ bản liên quan đến khả năng dung nạp miễn dịch ngoại biên. Họ đã xác định được các tế bào bảo vệ của hệ thống miễn dịch, “tế bào điều hòa T”, có chức năng ngăn chặn các tế bào miễn dịch tấn công chính cơ thể chúng ta.

Chủ tịch Ủy ban Nobel Olle Kämpe nhận xét: “Những khám phá của họ có ý nghĩa quyết định đối với sự hiểu biết của chúng ta về cách thức hoạt động của hệ thống miễn dịch và lý do tại sao không phải tất cả chúng ta đều mắc các bệnh tự miễn dịch nghiêm trọng”.

Theo thông tin từ ủy ban trao giải, năm 1995, ông Shimon Sakaguchi đã đi ngược dòng khi khám phá điều quan trọng đầu tiên. Vào thời điểm đó, nhiều nhà nghiên cứu tin rằng khả năng dung nạp miễn dịch chỉ phát triển do các tế bào miễn dịch có khả năng gây hại bị loại bỏ trong tuyến ức, thông qua một quá trình gọi là dung nạp trung tâm.

Khi đó, ông Sakaguchi chỉ ra rằng hệ thống miễn dịch phức tạp hơn và đã phát hiện ra một loại tế bào miễn dịch chưa từng được biết đến trước đây có chức năng bảo vệ cơ thể khỏi các bệnh tự miễn.

Thí nghiệm tạo cảm hứng cho nhà khoa học Shimon Sakaguchi tiếp tục liên kết các kết quả nghiên cứu.

Vào năm 2001, các nhà khoa học Mary Brunkow và Fred Ramsdell có thêm khám phá quan trọng khác khi đưa ra lời giải thích cho lý do tại sao một dòng chuột cụ thể lại đặc biệt dễ mắc các bệnh tự miễn. Họ phát hiện ra những con chuột này có đột biến ở một gen mà họ đặt tên là Foxp3. Họ cũng chỉ ra rằng các đột biến ở gen tương đương này ở người gây ra một bệnh tự miễn nghiêm trọng là IPEX (rối loạn nội tiết và chuyển hóa).

Hai năm sau đó, ông Shimon Sakaguchi đã liên kết những khám phá này. Ông chứng minh rằng gen Foxp3 điều khiển sự phát triển của các tế bào mà ông đã xác định vào năm 1995. Những tế bào này, hiện được gọi là “tế bào điều hòa T”, giám sát các tế bào miễn dịch khác và đảm bảo rằng hệ thống miễn dịch của chúng ta dung nạp được các mô của chính mình.

Ủy ban trao giải nhận xét: “Những khám phá của những người đoạt giải đã khởi xướng lĩnh vực dung nạp ngoại vi, thúc đẩy sự phát triển của các phương pháp điều trị y tế cho bệnh ung thư và các bệnh tự miễn. Điều này cũng có thể dẫn đến việc cấy ghép thành công hơn. Một số phương pháp điều trị này hiện đang được thử nghiệm lâm sàng.”

Ba người chiến thắng cùng chia sẻ giải thưởng trị giá 11 triệu kronor Thụy Điển (khoảng 11 triệu USD).

Đây là giải thưởng thứ 116 về Y sinh, trong đó có 13 giải thưởng trước đây đã được trao cho phụ nữ.

Năm ngoái, giải thưởng được trao cho hai nhà khoa học Victor Ambros và Gary Ruvkun vì phát hiện ra microRNA – những phân tử RNA nhỏ giúp tế bào kiểm soát các loại protein mà chúng tạo ra.

Lan Chi