Nút thắt trong giáo dục trực tuyến: ai thắt, ai gỡ?

Vì vậy, để gỡ những “nút thắt” còn tồn đọng trong giáo dục trực tuyến, cần bắt đầu từ đội ngũ giảng dạy này.

Nút thắt ở đâu?

Để có thể hiểu được sâu sắc vấn đề, chúng tôi quyết định tìm gặp các giáo viên đã và đang làm giảng dạy trực tuyến.Nghe tâm sự mới thấu hiểu được giáo viên gặp khó khăn trong việc làm bài giảng ở rất nhiều khâu. Ông Phạm Phong, thầy giáo online khá nổi tiếng trong giới học trò với website học online Người thầy, tâm sự: “Khó khăn nhất là lúc đầu có mỗi cái máy tính nhỏ xíu mà mẹ bỏ hai chỉ vàng để mua cho. Máy quá yếu để thực hiện làm các clip lớn, âm thanh cũng không khớp với miệng nói, việc cắt và chỉnh video cũng rất nan giải. Rồi phải có hiệu ứng hay thì học sinh mới chú ý và dễ hiểu”.

Đồng tình với quan điểm ấy, nhà giáo Nguyễn Lâm Quang Thoại, trường THPT Marie Curie (TP.HCM), cũng cho rằng khâu xử lý kỹ thuật là một yếu tố cản trở. Tuy nhiên với kinh nghiệm làm bài giảng trực tuyến năm năm trên chính Blog cá nhân của thầy, thầy cho rằng nếu kiên trì làm nhiều thì rồi cũng sẽ quen. Trong khi đó, thầy chỉ ra một vấn đề nan giải khác là: “Khi giảng online thì chúng ta không có học sinh để tương tác trực tiếp nhưng vẫn phải tưởng tượng như có học sinh quanh mình. Nói chung, phải chuẩn bị tâm lý: Ông thầy ngồi nói “nhảm” một mình nhưng phải làm sao cho “tụi nhỏ” nó vẫn thích và thấu hiểu hết những gì mình nói”.

Qua được khâu làm bài giảng, khâu đăng tải bài giảng cũng khó không kém. Đăng lên youtube thì dễ nhưng đăng lên cũng chỉ vài người xem, và ở đây không có các công cụ hỗ trợ việc giảng dạy như công cụ ra bài tập, thống kê quản lý lớp học. Tìm kiếm đến những trang web dạy học online chuyên nghiệp thì ngậm ngùi nhận ra không phải cứ có video bài giảng là được đăng lên. Bởi đúng như nhận định của tiến sĩ toán học Phạm Sỹ Nam, giáo viên trường THPT chuyên Phan Bội Châu cũng là một giáo viên đang tham gia giảng dạy online: “Việt Nam chưa có một môi trường elearning lý tưởng để giáo viên tham gia. Các trang dạy online thường mời trực tiếp một số giáo viên nhất định, thường là giáo viên có tiếng thôi. Do đó chưa có “đất dụng võ” và cơ hội mở cho tất cả các giáo viên tự do thể hiện”.

Tham khảo thêm nhiều giáo viên khác, phần đông ý kiến cũng tán đồng rằng “nút thắt” nằm ở hai khâu: thứ nhất, khâu làm bài giảng còn nhiều khó khăn do giáo viên chưa quen với công nghệ và cách giảng bài một mình mà không có học sinh; thứ hai, kể cả khi làm được bài giảng rồi cũng chưa có một nơi lý tưởng để đăng tải bài giảng của mình.

Ai gỡ nút thắt

Với hai nút thắt lớn này, việc “gỡ” không chỉ đẩy cho giáo viên mà cần có cả sự tham gia của những đơn vị quản lý giáo dục. Thực tế, bộ Giáo dục và đào tạo đã và đang tích cực gỡ các nút thắt này. Hầu hết giáo viên các trường đều được sở tập huấn để sử dụng các công cụ số hóa bài giảng. Gần đây, bộ cũng vừa cho ra đời một sân chơi online cho giáo viên và học sinh mang tên trường học kết nối. Tuy nhiên, phải thừa nhận rằng thực tế triển khai của các đơn vị nhà nước sẽ vướng phải nhiều khó khăn hành chính, dẫn đến chậm tiến độ và giảm hiệu quả. Nên chăng, ngay cả các đơn vị làm giáo dục trực tuyến tư nhân cũng cần chung tay vào gỡ các nút thắt này.

Một video bài giảng trực tuyến có slide bài giảng và giáo viên đang giảng bài

Mặc dù ở Việt Nam hiện có rất nhiều trang web e-learning, như hocmai.vn, moon hay tuyensinh… đang thu hút được một lượng lớn học sinh, nhưng vẫn còn một số trở ngại trong tương tác dạy – học, có thể liệt kê như các trang mạng này không cho phép giáo viên tự do tạo bài giảng đưa lên mạng, mà phải thông qua hợp đồng với ban quản trị của trang web. Nhiều trang vì tiềm lực còn yếu nên chủ yếu tập trung phát triển một số giáo viên nhất định để thu hút học sinh, chứ không mở cơ hội ra cho nhiều người...

Một tín hiệu tích cực là hiện nay có rất nhiều tổ chức và cá nhân vào cuộc, cung cấp các khoá học trực tuyến (online courses) và tài liệu học tập miễn phí. Các trang web này đều là một phần của phong trào MOOC ( Massive Open Online Course - tức Khoá học trực tuyến mở đại trà). Đáng chú ý, Zuni.vn (thuộc VNG) cổng giáo dục trực tuyến tương tác mở đầu tiên tại Việt Nam cũng vừa ra đời. Theo mô tả của nhà giáo Phạm Sỹ Nam, người đang tham gia giảng dạy miễn phí khóa học tại cổng giáo dục trực tuyến mở này, thì cái hay của “trường online” như Zuni là tham gia rất tích cực vào việc tập huấn cho thầy cô giáo phương pháp giảng dạy trực tuyến. Giáo trình giảng dạy của lớp được soạn theo chính kinh nghiệm giảng dạy của các giáo viên online Việt Nam và nước ngoài, nên giải quyết rất sát các vấn đề giáo viên gặp phải: “Lớp học của Zuni đã cung cấp tổng quan về giáo dục trực tuyến, hình thức và đặc điểm của lớp học trực tuyến, quy trình chuẩn bị và tạo khoá học online cũng như việc sử dụng công cụ hỗ trợ trong việc tạo bài giảng online như: ​Camtasia, smooth draw, powerpoint, wacom. Cùng với các công cụ mà Zuni cho mượn, sau lớp học này tôi đã thấy tự tin làm bài giảng trực tuyến hơn và vừa đăng ký làm một khoá toán IQ cho học sinh cấp một trên website này”. Cuối tháng 10 vừa qua, website này cũng mạnh dạn mở cửa cho tất cả các thầy cô đăng bài giảng, tạo khoá học online, nhằm kết nối giáo viên với hàng triệu học sinh trên cả nước…

TS. Giáp Văn Dương, sáng lập mô hình giáo dục GiapSchool, cho rằng sự ra đời của MOOC được nhiều chuyên gia đánh giá là một cuộc cách mạng trong giáo dục. Với GiapSchool được thiết kế để tải lên hàng trăm khoá học trực tuyến mở, cho hàng chục nghìn người tham dự cùng một lúc. Trên thực tế, số khoá học có thể tải lên và số người tham gia học trên cổng GiapSchool là không hạn chế. Theo chia sẻ của TS. Giáp Văn Dương, GiapSchool lấy cảm hứng từ Khanacademy, khi Khan cho thấy rằng, một cá nhân, nếu đủ muốn thì vẫn có thể có đóng góp đáng kể cho giáo dục. Tuy nhiên, đó chỉ là cảm hứng ban đầu. Còn cách tổ chức và triển khai GiapSchool thì khác rất nhiều. Đó là sự lai tạo giữa Khanacademy và MOOCs, cộng với sự sáng tạo riêng rất khác biệt của GiapSchool từ phần phổ thông trung học trở xuống.

Sự ra đời của những cổng giáo dục trực tuyến tương tác mở như Zuni, mô hình trường GiapSchool là những tín hiệu vui. Là người trải nghiệm cổng giáo dục Zuni.vn, ông Nam cho rằng: “Cách làm ấy rất hay bởi thời đại này rất cần xã hội hoá giáo dục - xã hội hoá internet rồi. Học online như vậy, học sinh có thể thoải mái đánh giá chất lượng lớp học mà không phải “nhìn sắc mặt thầy cô”. Chất lượng mỗi lớp học online sẽ do học sinh đánh giá qua những bình luận và thể hiện bằng số lượng học sinh tham gia. Anh nào muốn học sinh theo mình thi buộc phải đánh đúng nhu cầu của các em. Đó là tương quan tất yếu của cung-cầu. Cạnh tranh sẽ khiến chất lượng giảng dạy của thầy cô tăng lên”.

Những phương thức dạy - học sinh động quanh sinh quyển công nghệ và internet như vậy sẽ tiễn kiểu học đọc chép vào lịch sử.

Phương Anh - Hương Trà