Cần có chính sách linh hoạt cho công chức làm việc xa nhà

Cán bộ tỉnh Bình Phước (trước đây) được ôtô chở qua Trung tâm hành chính tỉnh Đồng Nai tại phường Trấn Biên sáng 1.7. Ảnh: Phước Tuấn/Vnexpress

Đây được xem là một chủ trương mang tính nhân văn và hợp tình, hợp lý nhằm hỗ trợ hàng chục ngàn cán bộ, công chức, viên chức phải thay đổi nơi làm việc sau khi sáp nhập tỉnh, thành phố. Tuy nhiên, chủ trương này có vẻ chưa đi vào cuộc sống khi các thông tin phản ánh trên báo chí gần đây cho biết cán bộ, công chức vẫn chưa hào hứng, cụ thể là một số địa phương như Quảng Trị đã bố trí đội tàu đưa đón cán bộ từ Đông Hà đi làm việc ở Đồng Hới ⁽¹⁾, TP.HCM bố trí xe từ Vũng Tàu, Bình Dương đưa cán bộ đi làm việc ở TP.HCM ⁽²⁾ nhưng thực tế có rất ít cán bộ, công chức sử dụng những phương tiện này để đi lại, gây lãng phí nguồn lực xã hội.

Về nhà công vụ, thực tế hiện nay số lượng nhà ở công vụ tại các địa phương không nhiều, do đó muốn bố trí nhà công vụ cho hàng chục ngàn cán bộ công chức đến làm việc tại các trung tâm hành chính mới nhà nước cần xây mới hoặc cải tạo lại các trụ sở, văn phòng làm việc thành nhà ở. Chi phí này rất lớn và lãng phí vì về lâu dài không thể bố trí nhà ở công vụ cho cán bộ công chức mỗi khi họ phải thay đổi chỗ ở và địa bàn làm việc được.

Lý do vì ngoài cán bộ công chức chính quyền cấp tỉnh, cán bộ cấp xã, phường khi được bổ nhiệm ở địa bàn khác, xa nơi sinh sống của mình cũng cần được hỗ trợ cấp nhà công vụ, nếu không sẽ không công bằng. Mặt khác việc bố trí nhà công vụ sẽ tạo ra tâm lý “sáng đi chiều về”, không gắn bó với nơi làm việc, người lao động không có nhiều động lực làm việc.

Tương tự, việc bố trí xe đưa đón cũng không hiệu quả. Trước đây tỉnh Quảng Nam cũ cũng từng có chủ trương bố trí xe hằng tuần đưa đón cán bộ công chức sống ở Đà Nẵng vào nhận công tác ở Quảng Nam khi tách tỉnh vào năm 1997 ⁽³⁾ nhưng cũng không thành công, sau đó phần lớn cán bộ công chức tự chủ động phương tiện đi lại. Lý do là với khoảng cách địa lý giữa các địa phương cũ và địa phương mới sau sáp nhập nằm trong vòng bán kính khoảng 100km, thậm chí 200 - 300km nhưng với điều kiện hạ tầng giao thông tốt như hiện nay thì tuy hơi vất vả nhưng cán bộ, công chức vẫn có thể về nhà cuối tuần hoặc cuối ngày bằng phương tiện cá nhân hoặc phương tiện công cộng nên việc bố trí xe đưa đón là không cần thiết. Việc bố trí phương tiện đưa đón vào những khung giờ nhất định cũng sẽ gây ra bất tiện cho cán bộ công chức vì cá nhân họ muốn chủ động sắp xếp giờ giấc phù hợp với hoàn cảnh gia đình của mình mà vẫn bảo đảm đến cơ quan đúng giờ.

Mặt khác việc bố trí nhà ở công vụ và phương tiện đưa đón cho một bộ phận cán bộ, công chức, viên chức cũng sẽ tạo ra mức thụ hưởng không công bằng giữa những người có cùng cấp bậc, chức vụ, vị trí công việc, về lâu dài sẽ tạo ra xung đột về lợi ích, làm giảm hiệu quả, hiệu suất công việc.

Xe ô tô đưa đón cán bộ làm việc xa nhà tại khu vực Trung tâm hành chính Vĩnh Long. Ảnh: Minh Đảm

Một trong những giải pháp hiệu quả nhất có thể áp dụng khi thay đổi địa giới hành chính đó là sử dụng hình thức khoán chi phí nhà ở và đi lại vào lương. Đối với cán bộ công chức chịu ảnh hưởng do sáp nhập tỉnh, thành phố phải đi làm xa sẽ được hưởng một khoản phụ cấp tiền thuê nhà và tiền xe cộ đi lại hàng tháng để họ chủ động thuê nhà, đi lại. Chế độ này chỉ nên duy trì trong vòng 2 - 3 năm đầu sau sáp nhập để giúp họ ổn định cuộc sống chứ không nên kéo dài. Sau đó cần chấm dứt chế độ phụ cấp này để tạo ra công bằng giữa cán bộ công chức cùng đơn vị. Nguồn kinh phí nhà nước có thể lấy từ việc cho thuê, bán, thanh lý trụ sở, văn phòng làm việc thay vì đầu tư cải tạo làm nhà ở công vụ chỉ sử dụng trong thời gian ngắn, sau đó lại phải thay đổi công năng hoặc bán, thanh lý.

Chính quyền cấp tỉnh có thể nghiên cứu thành lập các văn phòng vệ tinh của các sở, ban ngành tại nhiều xã phường ở xa trung tâm hành chính mới để cán bộ công chức có thể làm việc tại nơi họ đang cư trú, không phải di chuyển về trung tâm hành chính mới.

Bên cạnh đó, chính quyền cấp tỉnh có thể nghiên cứu thành lập các văn phòng vệ tinh của các sở, ban ngành tại nhiều xã phường ở xa trung tâm hành chính mới để cán bộ công chức có thể làm việc tại nơi họ đang cư trú, không phải di chuyển về trung tâm hành chính mới. Việc thành lập các văn phòng vệ tinh ngoài việc không cần phải bố trí nhà ở công vụ hoặc tốn chi phí đi lại của cán bộ công chức mà còn tạo điều kiện thuận lợi hơn cho người dân và doanh nghiệp có nhu cầu làm việc với các cơ quan quản lý nhà nước dễ dàng hơn.

Ngoài ra trong thời đại công nghệ 4.0, một số bộ phận cán bộ công chức hoàn toàn có thể làm việc từ xa để giải quyết công việc hàng ngày thông qua sự hỗ trợ của các phần mềm chuyên ngành, lãnh đạo có thể ký số để phê duyệt các chủ trương, tổ chức họp online… nên việc điều động cán bộ công chức hàng loạt về trung tâm hành chính mới và bố trí nhà ở công vụ, phương tiện đưa đón là chưa phù hợp. Hiện nay đã có rất nhiều tổ chức, doanh nghiệp bố trí cán bộ nhân viên làm việc tại nhà (online/work from home) để tiết kiệm chi phí thuê văn phòng cũng như chi phí đi lại, thuê nhà ở của nhân viên nên thiết nghĩ cơ quan quản lý nhà nước cũng nên mạnh dạn áp dụng mô hình này. Có thể áp dụng thí điểm làm việc online mỗi tuần 1 - 2 ngày đối với cán bộ, công chức, viên chức ở xa trung tâm hành chính mới; đối với các bộ phận không tiếp xúc trực tiếp với người dân để họ ổn định tâm lý, sắp xếp công việc gia đình, dần thích nghi với môi trường làm việc mới.

Mục tiêu của cuộc cải cách hành chính sâu rộng hiện nay là hướng đến tiết kiệm chi phí, tinh gọn bộ máy nên cần phải xem xét tính hiệu quả kinh tế, tác động của chủ trương bố trí nhà ở công vụ, xe đưa đón cán bộ, công chức, viên chức một cách thận trọng, linh hoạt, tránh lãng phí và ảnh hưởng tiêu cực đến tâm lý, hiệu suất làm việc của người lao động. 

TS. Võ Duy Nghi  - Viện Quản trị và Công nghệ FSB - Đại học FPT

_______________

⁽¹⁾ https://tuoitre.vn/chi-co-2-hanh-khach-duong-sat-hoan-chuyen-tau-hoa-tu-dong-ha-ra-dong-hoi-2025070108093045.htm
⁽²⁾ https://thanhnien.vn/it-can-bo-binh-duong-ba-ria-vung-tau-toi-tphcm-bang-xe-mien-phi-185250703170046239.htm
⁽³⁾ https://tuoitre.vn/ky-uc-nhung-lan-tach-nhap-tinh-ky-6-quang-nam-da-nang-ve-lai-mot-nha-sau-28-nam-2025051309412293.htm