Linh hoạt xử lý tài sản công sau sắp xếp đơn vị hành chính để tránh lãng phí

Trong quá trình triển khai sắp xếp đơn vị hành chính và xây dựng mô hình chính quyền địa phương hai cấp, công tác quản lý, xử lý trụ sở làm việc, phương tiện và tài sản công được xem là một trong những nhiệm vụ then chốt, có ảnh hưởng trực tiếp đến hiệu quả hoạt động của bộ máy hành chính nhà nước.

Thực tế cho thấy nhiều kết quả tích cực đã đạt được, song vẫn còn những khó khăn, đòi hỏi các bộ, ngành, địa phương cần có cách làm linh hoạt và đồng bộ hơn.

Theo tổng hợp của Bộ Tài chính, đến đầu tháng 10.2025, cả nước đã có 14.059 cơ sở nhà, đất được xử lý sau sắp xếp đơn vị hành chính, thông qua các hình thức như giao, cho thuê, chuyển đổi công năng hoặc thanh lý theo quy định.

Tuy nhiên, vẫn còn 12.283 cơ sở dôi dư cần tiếp tục rà soát, bố trí, xử lý phù hợp với quy hoạch phát triển của từng địa phương.

Việc xử lý lượng lớn tài sản công này không chỉ giúp giảm lãng phí, mà còn góp phần tạo nguồn lực, phục vụ tái cấu trúc hệ thống công sở theo hướng tập trung, hiện đại và sử dụng hiệu quả.

Cùng với trụ sở, phương tiện phục vụ công vụ, đặc biệt là xe ôtô cấp xã, cũng đang là vấn đề đáng chú ý.

Hiện cả nước có 133 đơn vị hành chính cấp xã được trang bị trên 2 xe ôtô, 548 xã có 2 xe và 2.417 xã có 1 xe, song vẫn còn 222 xã thuộc 9 tỉnh chưa được trang bị xe công vụ.

Tình trạng thiếu phương tiện gây nhiều khó khăn cho quản lý, điều hành, nhất là ở các địa phương miền núi, vùng sâu, vùng xa.

Nhằm khắc phục khó khăn này, ngày 10.9, Thủ tướng Chính phủ đã ban hành Quyết định bổ sung nguồn ngân sách trung ương có mục tiêu cho các địa phương, phục vụ trang bị cơ sở vật chất, xe ôtô và thiết bị chuyên dùng.

Bộ Tài chính cũng đã đề nghị các tỉnh chủ động điều hòa xe trong nội bộ; trường hợp không thể điều hòa, thì sử dụng ngân sách địa phương và nguồn được hỗ trợ để mua mới, bảo đảm nguyên tắc tiết kiệm, hiệu quả.

Đến nay, có 3 trong 13 tỉnh đã thực hiện điều chuyển xe từ cấp tỉnh về xã và 10 tỉnh thực hiện mua mới trong năm 2025.

Nhưng báo cáo của Bộ Tài chính cũng chỉ ra rằng quá trình triển khai vẫn còn nhiều khó khăn. Tại nhiều xã, phường, trụ sở làm việc đã xuống cấp nghiêm trọng, diện tích nhỏ hẹp, không đáp ứng yêu cầu hoạt động; trang thiết bị công nghệ thông tin, máy tính, bàn ghế còn thiếu và chưa đồng bộ.

Trong khi đó, nguồn lực tài chính để cải tạo, sửa chữa, nâng cấp hạ tầng vẫn rất hạn chế, đặc biệt ở những địa phương có điều kiện kinh tế khó khăn.

Theo quy định, công trình sửa chữa trên 500 triệu đồng phải lập Báo cáo kinh tế-kỹ thuật, nhưng nhiều xã chưa có đơn vị đủ năng lực làm chủ đầu tư, dẫn tới ách tắc trong triển khai.

Bộ Tài chính hiện đang rà soát, sửa đổi Nghị định số 98/2025/NĐ-CP quy định việc lập dự toán, quản lý, sử dụng và quyết toán chi thường xuyên ngân sách nhà nước để mua sắm, sửa chữa, cải tạo, nâng cấp tài sản, trang thiết bị; chi thuê hàng hóa, dịch vụ; sửa chữa, cải tạo, nâng cấp, mở rộng, xây dựng mới hạng mục công trình trong các dự án đã đầu tư xây dựng và các nhiệm vụ cần thiết khác, nhằm hướng dẫn cụ thể hơn về thẩm quyền phê duyệt kinh phí và quy trình thực hiện, đặc biệt với những nhiệm vụ quy mô nhỏ, cần xử lý nhanh, phát sinh đột xuất.

Bên cạnh đó, một rào cản lớn khác là việc điều chỉnh quy hoạch khi xử lý nhà, đất sau sắp xếp còn phức tạp, kéo dài.

Nhằm tháo gỡ, Chính phủ đã ban hành Nghị quyết số 66.2/2025/NQ-CP ngày 28.8.2025 quy định việc xử lý các khó khăn, vướng mắc về điều chỉnh quy hoạch cấp quốc gia, vùng và tỉnh trong thời gian chưa ban hành Luật Quy hoạch (sửa đổi).

Sau khi Luật Quy hoạch (sửa đổi) được Quốc hội thông qua, hệ thống quy hoạch sẽ được hoàn thiện đồng bộ, thống nhất, giúp đẩy nhanh tiến độ xử lý và đưa tài sản vào sử dụng hiệu quả.

Theo các chuyên gia kinh tế, điểm mấu chốt hiện nay là cần linh hoạt hơn trong xử lý tài sản dôi dư, tránh để trụ sở bỏ không kéo dài nhiều năm trong khi địa phương lại thiếu cơ sở làm việc hoặc quỹ đất công ích.

Cùng với đó, việc Bộ Tài chính kiến nghị cho phép giao, điều chuyển, chuyển đổi công năng tài sản công trước, cập nhật quy hoạch sau là hướng đi thực tế, vừa tạo điều kiện khai thác tạm thời, vừa bảo đảm hiệu quả quản lý trong giai đoạn chuyển tiếp.

Thực tế, Đảng ủy Bộ Tài chính đã có Công văn trình Bộ Chính trị xem xét, cho phép tạm thời khai thác cơ sở chưa sử dụng thông qua cho thuê ngắn hạn, hoặc cho phép sử dụng vào các mục đích khác nếu không phù hợp với y tế, giáo dục, văn hóa. Đồng thời, từng bước quy hoạch lại hệ thống công sở theo hướng tập trung, hiện đại, bảo đảm sử dụng hiệu quả và tiết kiệm nguồn lực.

Một vấn đề khác được các chuyên gia nhấn mạnh là cần nâng cao năng lực của chính quyền cơ sở trong quản lý tài sản công, các địa phương phải coi quản lý tài sản công là một nội dung của cải cách hành chính, không chỉ là sắp xếp lại nhà, xe, mà là sắp xếp lại cách sử dụng nguồn lực công, việc bố trí một cơ quan làm việc ở nhiều trụ sở khác nhau chỉ nên là giải pháp tạm thời; về lâu dài cần có quy hoạch đầu tư tập trung, tránh manh mún, chồng chéo, gây lãng phí trong vận hành và duy tu.

Trước yêu cầu hoàn thiện mô hình chính quyền địa phương hai cấp, Bộ Tài chính tiếp tục yêu cầu các địa phương chủ động rà soát, điều chuyển phương tiện, tài sản trong nội bộ để tránh mua sắm dàn trải, đồng thời tăng cường phối hợp giữa cơ quan trung ương và chính quyền địa phương trong tổ chức thực hiện. Đây là yếu tố then chốt giúp khơi thông nguồn lực, nâng cao hiệu quả sử dụng tài sản công, góp phần xây dựng nền hành chính hiện đại, tinh gọn và phục vụ người dân ngày càng tốt hơn.

Bộ Tài chính cũng nhiều lần nhấn mạnh sẽ tiếp tục hoàn thiện thể chế, sửa đổi các văn bản liên quan nhằm tháo gỡ vướng mắc trong xử lý tài sản công sau sắp xếp đơn vị hành chính.

Đồng thời, tăng cường phân cấp, trao quyền cho địa phương chủ động quyết định trong khuôn khổ pháp luật, bảo đảm mọi bước triển khai đều đúng quy định, nhưng vẫn linh hoạt, kịp thời với thực tiễn.

Thùy Dương