“Đá lạ”: Khi ống kính chạm vào linh hồn đá ở Vịnh Hạ Long

Nổi tiếng với các bức ảnh 360 độ chụp nhiều thành phố vào thập niên 1990, mới đây, nhiếp ảnh gia Thịnh Lê đã cho ra mắt tập sách ảnh thiên nhiên đầu tiên mang tên ‘Đá lạ’ gồm nhiều lát cắt về Vịnh Hạ Long.

Nơi chốn kỳ diệu

Chia sẻ về tựa đề sách, Thịnh Lê cho biết bản thân “không tìm ra được từ ngữ nào tốt hơn để mô tả cảm xúc của mình dành cho các hòn đảo” tại đây hơn là chữ “lạ”. Với ông, “lạ” cũng có nghĩa “độc đáo tuyệt vời”. 

Về nguồn cảm hứng, vị nhiếp ảnh gia bộc bạch bản thân đến Vịnh Hạ Long lần đầu vào một chiều thu năm 2006. Đó là chuyến đi nghỉ xả hơi vì trong năm đó đã thực hiện khá nhiều bộ ảnh, nên ông không mang theo thiết bị bên mình. Tuy vậy do bị nơi đây “ám ảnh”, ông thôi thúc một ngày nào đó sẽ quay trở lại để thực hiện một dự án riêng.

Nhiếp ảnh gia Thịnh Lê chia sẻ với khán giả ngoại quốc. Ảnh: Maika Elan

Nói về cảm nhận đầu tiên về di sản này, ông tiết lộ những ngày ấy bản thân “như đang bước vào một bức tranh thủy mặc kỳ diệu - một thế giới siêu thực tràn đầy những hòn đảo với đủ kích thước và hình thù vươn lên từ mặt biển”.

Kết quả là hai năm sau đó (vào đầu năm 2008), ông đã trở lại để chụp ảnh những khối "đá lạ". Trong suốt nhiều ngày, ông ở trên một nhà thuyền tại làng chài nổi Vung Viêng, cách bờ khoảng 13 cây số.

Cứ thế ông cùng một người chèo thuyền (là dân chài địa phương) cùng nhau đi và chụp ảnh. Trong quá trình ấy, các bức ảnh đều được ghi lại khi đang di chuyển phía trên mặt nước. Để đảm bảo độ sắc nét, Thịnh Lê chọn khẩu độ lớn và tốc độ nhanh (500, 750, 1.000) để ảnh không bị rung.

Ông nói thêm bản thân sẽ không ghi được những cảnh đẹp ấy nếu không có người lái thuyền. Điều kỳ lạ là người này dường như luôn biết ông muốn chụp điều gì, ở góc độ nào, và luôn dừng lại ở những quang cảnh đẹp nhất. Theo ông, tuy chỉ là một người đánh cá và không hề biết đến nhiếp ảnh, nhưng điều này cho thấy ai cũng có thể cảm được nghệ thuật.

Bìa tập sách ảnh Đá lạ. Ảnh: TGCC

Cứ thế cuốn sách được tổng hợp từ lần chụp đầu tiên vào năm 2008, cùng những bức ảnh hang động mà ông thực hiện vào năm 2023 khi cùng gia đình trở lại nơi đây. Ông chia sẻ núi đá thì vẫn còn đó, chỉ có thuyền, có người là đông lên thêm. Nhưng có thể thấy Vịnh Hạ Long được bảo tồn rất tốt.

Lý giải về lựa chọn phong cách trắng, Thịnh Lê cho biết chỉ có định dạng này mới cho thấy rõ được kết cấu của từng khối đá. Ông cũng bổ sung một phần lớn cảm hứng của mình vốn đến từ tranh thủy mặc, mà ở đó sắc thái và độ đậm nhạt giúp làm hiện lên kỳ quan thiên nhiên trong sự choáng ngợp.

Một ngôi miếu thờ nằm giữa hai đảo đá lớn. Ảnh: TGCC

Những khối đá nối dài như bức tường thành trong tác phẩm Thành đá. Ảnh: TGCC

Khi thời gian "khắc thơ" lên đá ở Vịnh Hạ Long

Cuốn sách gồm có 4 phần: Bản giao hưởng của Đá, Đá và Người, Những tác phẩm của Thời gian, Người và Đá, trong đó mỗi phần đều được bắt nguồn từ một bài thơ của các thi hào như Nguyễn Trãi hoặc Xuân Diệu.

Thịnh Lê chia sẻ khi bắt đầu thực hiện sách thì bản thân mới biết nhiều thế kỷ qua rất nhiều nhà thơ đã dành những câu từ đẹp đẽ để diễn tả cảm xúc và suy ngẫm về nơi chốn này. Bản thân ông cũng cảm được điều đó vì vậy dùng chúng thay cho lời tựa.

Đơn cử ông đã chọn bài thơ Vân Đồn của Nguyễn Trãi viết khoảng năm 1440 để tái hiện vẻ đẹp nơi này: “Đường đến Vân Đồn lắm núi sao,/ Kỳ quan đất dựng giữa trời cao./ Một vùng biếc sẫm gương lồng bóng,/ Muôn hộc xanh om tóc mượt màu.”

Tác phẩm Hang Thiên Cung ghi lại vẻ đẹp của thạch nhũ, khối đá. Ảnh: TGCC

Tác phẩm Đá tượng đầu thú thoạt nhìn như những bức tượng trong các nhà thờ Gothic. Ảnh: TGCC

Cứ thế những khối đá nhấp nhô cao thấp khiến ông có cảm giác như bản thân “đang ở trong một bức tranh thủy mặc khổng lồ” hoặc một “khu vườn biển đá huyền diệu”. Ông chia sẻ: “Khi trên thuyền đi quanh vịnh, tôi cảm thấy lòng tràn ngập hạnh phúc và biết ơn vì có cơ hội được nhìn thấy và trải nghiệm một kỳ quan thiên nhiên đầy cảm hứng”.

Những sắc độ trắng – đen được làm nổi bật bởi các hiệu ứng như ngược sáng hoặc lớp sương mù trước khi mặt trời lên tạo thành những dải xám huyền ảo. Đó cũng là cảnh hoàng hôn khi mặt trời lặn nhanh huy hoàng rực rỡ...

Ông tiết lộ bản thân thích tìm kiếm "khoảnh khắc quyết định" như thế này, khi “các hòn đảo như những nốt nhạc trầm bổng hòa vào nhau, ngân lên như một bản giao hưởng”.

Ở phần thứ 2 và thứ 4, ta bắt gặp sự tương đồng với chủ đề đã làm nên tên tuổi cho ông: nhiếp ảnh đường phố. Trong đó, sự hiện diện của những người đánh cá trên chiếc thuyền nhỏ không chỉ làm cho bức ảnh thêm sống động mà còn cho thấy sự tương phản giữa thiên nhiên và con người.

Ông cũng rất chịu khó tìm kiếm để làm nổi bật những yếu tố độc đáo: từ một miếu lớn cúng thần biển trên một hòn đảo cho đến các miếu nhỏ hơn trong các hang động, thể hiện văn hóa tâm linh sâu sắc của ngư dân đi biển.

Tác phẩm Đến lớp học cho thấy trẻ em đến trường bằng thuyền. Chúng chèo chân rất giỏi. Ảnh: TGCC

Ông bộc bạch một trong những cảnh bản thân nhớ nhất là khi những em nhỏ chèo thuyền đến trường học. Chúng chèo thuyền bằng chân rất giỏi, trong khi các giáo viên thì sống trên cùng chiếc thuyền chính là lớp học. Ông cũng xúc động khi thấy cảnh sinh hoạt hàng ngày của một gia đình ngư dân, tất cả chỉ trên một chiếc thuyền nhỏ...

Trong Những tác phẩm của Thời gian, ông ghi lại các hình dáng thú vị của những hòn đảo. Với ông, mỗi hòn đảo như một tác phẩm nghệ thuật đặc sắc với hình dạng phong phú không thể tưởng tượng, dù biết chúng là kết quả quá trình thay đổi địa chất suốt hàng nghìn năm gần như ngẫu nhiên.

Có hòn đảo trông giống một con vật nào đó, hoặc như tàn tích một ngôi đền, cái thì giống một bộ phận cơ thể, còn cái kia lại như một tác phẩm điêu khắc hay nghệ thuật trừu tượng...

Đơn cử Hòn Trống Mái có cái tên này vì trông giống một đôi gà, nhưng với Thịnh Lê, khi nhìn ở góc độ khác, nó lại mang theo dáng vẻ của một con cá. Trong khi đó cũng có hòn như một trái tim đảo ngược, có những hòn đảo đá mang dáng vẻ như những viên gạch đổ vỡ trên các ngôi đền Khmer, Champa cổ…

Triển lãm ảnh Phong cảnh Vịnh Hạ Long trưng bày 18 bức ảnh đặc sắc từ Đá lạ diễn ra trong 2 ngày 8 và 9.11 tại Đường Sách TP.HCM. Ảnh: Đường sách TP.HCM

Với vốn đi và vốn sống phong phú, ông còn nhìn thấy sự đồng dạng với những cảnh quan nổi tiếng thế giới, từ hình ảnh quỷ đầu thú trong một nhà thờ Gothic đến cổng của những ngôi đền Ai Cập vĩ đại ở Luxor. Đó còn là bức tượng Moai nguyên khối trên Đảo Phục Sinh...

Trong khi đó các hang Sửng Sốt, Đầu Gỗ, Thiên Cung, Mê Cung… trong chuyến đi năm 2023 lại gợi cho ông sự u ám và dữ dội. Nhưng khi đã quen dần với ánh sáng, thì ở đó lộ ra những khối đá, nhũ đá, măng đá tuyệt đẹp, đôi khi họa lại cảnh quan tận thế hay một bức tranh vừa siêu thực, vừa trừu tượng.

Nhiếp ảnh gia Thịnh Lê (bìa trái) chụp ảnh cùng người thưởng lãm. Ảnh: Minh Anh

Với Đá lạ, Thịnh Lê không chỉ giới thiệu một góc nhìn mới về Vịnh Hạ Long, mà còn khơi gợi lại khả năng lắng nghe thiên nhiên bằng con mắt, trái tim của người nghệ sĩ. Giữa những khối đá tĩnh lặng, ông đã tìm thấy nhịp thở của dòng thời gian, và qua từng tác phẩm, người xem có thể cảm nhận vẻ đẹp bền bỉ, thẳm sâu của một di sản vẫn rất sống động.

Song song với sách Đá lạ, triển lãm ảnh Phong cảnh Vịnh Hạ Long trưng bày 18 bức ảnh đặc sắc từ tác phẩm này sẽ diễn ra trong hai ngày 8 và 9.11 tại Đường Sách TP.HCM, từ 9 giờ sáng đến 21 giờ mỗi ngày.

Minh Anh