10 tác phẩm dịch nổi bật năm 2025: Từ Thế chiến đến đô thị miền Nam

Bài ca Solomon – Toni Morrison, Thiên Nga dịch

Bài ca Solomon là tác phẩm tham vọng bậc nhất của Toni Morrison trong việc tái hiện câu chuyện, bản sắc và căn tính da màu.

Là tác phẩm tham vọng bậc nhất của Toni Morrison – nhà văn đoạt giải Nobel Văn chương 1993 trong việc tái hiện câu chuyện, bản sắc và căn tính da màu, Bài ca Solomon (San Hô Books và NXB Hội Nhà Văn ấn hành) đưa người đọc qua những trải nghiệm đa dạng, từ cội rễ da màu, da đỏ đến những năm tháng phân biệt chủng tộc là mầm mống của những bất ổn xã hội và nhiều cuộc cải cách mang tính bước ngoặt.

Trong cuốn sách này, Morrison chứng minh câu chuyện của chủng tộc mình không kém phần hào hùng so với các nền văn hóa khác. Ở đó ta thấy hành trình của các nhân vật được đan cài, tái hiện, chồng lớp với Kinh Thánh, Homer, Thần thoại Hy Lạp, Truyện cổ Grimm… Và cũng như Yêu dấu, Mắt nào xanh nhất, bà không khoan nhượng "dìm" các nhân vật của mình vào bi kịch, nhưng cũng từ đó làm nổi bật nhất phẩm chất của họ - những người khát sống và xứng đáng sống một cuộc đời tự do, thấu hiểu ngọn nguồn và bản thân mình.

Báo thù – Ogawa Yoko, Quỳnh Quỳnh dịch

Báo thù là điển hình cho phong cách và nội dung mà Ogawa Yoko thường xuyên khai thác.

Là một trong hai tác phẩm của Ogawa Yoko ra mắt trong năm nay, Báo thù (Nhã Nam và NXB Hà Nội ấn hành) là điển hình cho phong cách và nội dung mà nhà văn đương đại lớn nhất Nhật Bản này thường xuyên khai thác: tâm lý méo mó và các góc tối thẳm sâu trong tâm hồn người. Nếu Nhật ký mang thai, Quán trọ hoa diên vĩ khiến độc giả không ngừng choáng váng vì nhân tính bị đốn hạ, thì Báo thù với những nhân vật giàu sáng tạo, đậm tính điện ảnh, sẽ đưa độc giả vào một mê cung tăm tối, không thấy lối ra. Bằng màu sắc huyền ảo, kinh dị độc đáo và những hình tượng ám ảnh, Ogawa Yoko khiến cho độc giả trước và sau khi đọc tác phẩm này không còn là mình.

Bên cạnh nội dung, việc xây những câu chuyện móc nối, đan cài và có liên quan đến nhau cũng là thành công đặc sắc của Ogawa. Từ đó bà đã phá vỡ ranh giới thể loại, đặt Báo thù trên lằn ranh giữa liên truyện và tiểu thuyết, cho thấy những chạm va và các các sự việc trên thế giới này phản ứng với nhau. Đây có thể xem là tác phẩm xuất sắc nhất, ám ảnh nhất của nhà văn Nhật Bản này.

Cây dương cầm tự động – Kurt Vonnegut, Đức Anh dịch

Cuốn tiểu thuyết khoa học viễn tưởng có màu sắc phản địa đàng này đã tiên đoán sớm thời đại cơ khí và vai trò của con người trong bối cảnh đó.

Là tác phẩm đầu tay của Kurt Vonnegut – người sẽ trở thành tượng đài châm biếm, giễu nhại của văn học Mỹ, có thể thấy ngay từ rất sớm, những đặc trưng của Vonnegut đã xuất hiện. Lấy bối cảnh thế giới ở tương lai xa, sau Thế chiến thứ III, cuốn tiểu thuyết khoa học viễn tưởng có màu sắc phản địa đàng này đã tiên đoán sớm thời đại cơ khí và vai trò của con người trong bối cảnh đó, khi họ bị “giáng cấp”, không còn là chủ thể sáng tạo và vận hành của thế giới này. Song song đó, ông còn tạo ra một cõi sống nhiều kình chống, nơi giai tầng, đặc quyền… trở thành mầm mống cho những cuộc lật đổ.

Nhưng trên cả những yếu tố thu hút đó, Cây dương cầm tự động (Nhã Nam và NXB Hội Nhà Văn ấn hành) đã đặt ra nghịch lý mang tính triết học về bản chất con người. Theo đó họ luôn muốn bản thân giữ vai trò chủ chốt, định hình nền văn minh, nhưng khi đã ở đỉnh cao của điều đó rồi, chính họ lại sẽ tiếp tay cho sự biếng nhác, an phận thủ thường. Qua đó ta thấy con người là sinh vật mỏng manh, bất toàn, nơi họ tưởng đóng vai trò chủ lưu nhưng hóa ra chỉ là một mắt xích nhỏ trong dòng chảy thời đại.

Cờ da người phấp phới - Curzio Malaparte, Thanh Thư dịch

Không như phần lớn tác phẩm mang tính một chiều, nhị nguyên, Curzio Malaparte đưa độc giả vào câu hỏi mang tính lưỡng nan trong tiểu thuyết này.

Lấy bối cảnh cuộc giải phóng Napoli trong Thế chiến thứ II, Cờ da người phấp phới (Phoenix Books và NXB Đà Nẵng ấn hành) ấn tượng chính bởi bối cảnh của nó. Không như phần lớn tác phẩm phản chiến mang tính một chiều, nhị nguyên, Curzio Malaparte đưa độc giả vào thế lưỡng nan: liệu một vùng đất Ý được giải thoát bởi nền chuyên chế của chính người Ý nên thấy tự hào hay hổ thẹn trước bước chuyển lịch sử?

Từ đó, ông đã tái hiện bối cảnh Napoli những năm 1940 với nơi giá trị con người mục ruỗng, nơi chỉ mục đích tồn tại đã biến đổi họ, phế truất danh dự mà họ vốn sở hữu khi được là người. Bên cạnh những dòng văn chua chát, đắng cay, Curzio Malaparte còn đi sâu vào các nghiên cứu xã hội học, cho thấy cách giới thanh niên Napoli biến đổi, trở nên phù phiếm với thói “salon” và trưởng giả bề ngoài. Đây có thể nói là một tác phẩm về Thế chiến thứ II độc đáo, độc nhất và không thể quên.

Giun đất mù giữa mê cung - Veeraporn Nitiprapha, Minh Quân dịch

Giun đất mù giữa mê cung gần như phiên bản Thái Lan của Trăm năm cô đơn.

Gần như phiên bản Thái Lan của Trăm năm cô đơn, trong Giun đất mù giữa mê cung (Rubik Books và NXB phụ nữ Việt Nam ấn hành), Veeraporn Nitiprapha đã khắc họa câu chuyện của hai thế hệ phụ nữ trong một gia đình, qua đó cho thấy tình yêu, hạnh phúc, hận thù, ghen ghét, tuyệt vọng… có thể phá hủy con người đến mức độ nào. Bằng cách xây dựng hai chị em gần như sóng đôi, tác giả đã khéo léo dựng nên bi kịch mới trong lòng sự tuyệt vọng cũ, từ đó phản ánh vấn đề phổ quát muôn đời của chính con người.

Được viết bằng văn phong tinh tế, nơi nhiều khung cảnh được miêu tả một cách giàu chi tiết, đa chiều đến không ngờ, cuốn sách mang hai cảm thức đẹp và buồn xen lẫn. Bên cạnh đó bằng hệ thống giàu hình tượng những loài hoa, sinh vật… đặc trưng, tác phẩm đã lãng mạn hóa bi kịch khốc liệt. Cuối cùng, âm nhạc,  văn chương cũng được Veeraporn Nitiprapha sử dụng tinh tế, đem đến nhịp đậm nghệ thuật cho tác phẩm.

Hoàng đế của biển cả - Jack Weatherford, Đỗ Quang Hiệp dịch

Không tập trung vào chủ nghĩa anh hùng, tác giả đã mang đến những góc nhìn thú vị mà chưa nhiều người biết về con người đặc biệt của Hốt Tất Liệt.

Nổi tiếng với những tác phẩm phi hư cấu độc đáo như Món quà của người da đỏ, Lịch sử tiền tệ, Jack Weatherford một lần nữa quyến dụ độc giả với câu chuyện tiểu sử về Hốt Tất Liệt, xoay quanh quá trình xây dựng và định hình tuyến hàng hải quan trọng của Trung Quốc trong Hoàng đế của biển cả (Omega+ Books và NXB Tri thức ấn hành). Kéo dài từ cuối đời Thành Cát Tư Hãn cho đến ngày nay, cuốn sách sẽ phản ánh những sự kiện thăng trầm của vị Đại hãn này, cùng quá trình xây dựng nhà Nguyên hùng mạnh.

Không tập trung vào chủ nghĩa anh hùng, cây viết này đã mang đến những góc nhìn thú vị mà chưa nhiều người biết về con người đặc biệt của Hốt Tất Liệt, về điều khiến ông khác biệt với các thế hệ Đại hãn đi trước lẫn những người phụ nữ có ảnh hưởng đặc biệt quan trọng đến sự nghiệp và cuộc đời ông... Đây có thể nói là một cuốn chân dung nhân vật thú vị và giàu chi tiết.

Khi ta không còn hiểu thế giới – Benjamin Labatut, Tôm Giang dịch

Benjamin Labatut đã viết về một chủ đề thức thời nhưng không được khai thác nhiều trong văn chương – thế lưỡng nan của khoa học.

Từng lọt vào vòng chung khảo giải Booker Quốc tế danh giá, trong Khi ta không còn hiểu thế giới (Nhã Nam và NXB Tổng hợp TP.HCM ấn hành), Benjamin Labatut đã viết về một chủ đề thức thời nhưng không được khai thác nhiều trong văn chương – thế lưỡng nan của khoa học, khi chúng vừa khiến nhân loại tiến lên với đóng góp của mình, nhưng đồng thời nếu không được dùng đúng, nó có khả năng phá hủy cả nhân loại này. Điều đó đã được minh chứng qua nhiều sự kiện, đơn cử việc tổng hợp nitơ đã giúp giải quyết nạn đói cho nền văn minh, nhưng cũng đồng thời tạo ra một trong những cuộc chiến tranh sinh học đau đớn và khốc liệt nhất trong Thế chiến thứ II.

Bằng việc đan cài, kết nối, chồng lớp… những phát minh và chuyện hậu trường phía sau những sáng kiến và các nhà khoa học trong lĩnh vực toán học, hóa học, sinh học, vật lý… Labatut đã tạo nên một tác phẩm xóa nhòa ranh giới thể loại, nơi chất liệu phi hư cấu được chuyển hóa thành hư cấu qua sự sáng tạo, đi cùng với đó là đặc trưng hiện thực huyền ảo của văn chương châu Mỹ Latinh. Không chỉ mang tính cảnh tỉnh, nó còn cho thấy sự sáng tạo văn chương độc đáo.

Nọc bướm – Anna Mọi, Hiền Trang dịch

Nọc bướm như viên ngọc quý của dòng văn đô thị miền Nam nhưng mang hơi thở Tây phương không thể nhầm lẫn.

Kế thừa phong cách của Francoise Sagan, Marguerite Duras, trong cuốn Nọc bướm (NXB Trẻ ấn hành), nhà văn người Pháp gốc Việt Anna Mọi sẽ tái hiện câu chuyện của một thiếu nữ trong vòng xoáy chiến tranh, nơi cô trải qua những khoảnh khắc quan trọng của đô thị Sài Gòn trước và trong cuộc chiến. Ở đó với tuổi trẻ và tinh thần tự do, nhân vật chính đã sống một đời sống phiêu lưu đầy hoang dại, nơi đam mê và tinh thần “chỉ sống một lần trong đời” đã trở thành bản hòa ca của thanh xuân và những phiêu lưu thú vị.

Mang màu sắc bán tự truyện kết hợp với sự dũng cảm khi dám kể những trải nghiệm của mình, Nọc bướm như viên ngọc quý của dòng văn đô thị miền Nam nhưng mang hơi thở Tây phương không thể nhầm lẫn. Đậm chất Pháp nhưng cũng đầy ắp màu sắc Việt Nam, đây là cuốn sách đi giữa những nền văn hóa, dựng nên một dòng thời gian nhiều biến động.

Sa mạc tình yêu - Francoise Mauriac, Hồ Thanh Vân dịch

Sa mạc tình yêu mở ra những cảm xúc xáo trộn trong một gia đình cùng hành trình trưởng thành của một thanh thiếu niên đứng giữa những ngã rẽ cảm xúc.

Là tác phẩm hiếm hoi của nhà văn Pháp đoạt giải Nobel Văn chương Francoise Mauriac ra mắt độc giả Việt Nam, trong Sa mạc tình yêu (Formapubli và NXB Hà Nội ấn hành), Mauriac đã dựng nên một bi kịch tình cảm khốc liệt, giữa cha và con trai trong mối quan hệ với cùng một thiếu phụ. Từ đó, ông nới lỏng “hàng rào” câu chuyện, để mở ra những cảm xúc xáo trộn trong một gia đình cùng hành trình trưởng thành của một thanh thiếu niên đứng giữa những ngã rẽ cảm xúc.

Không phải tác phẩm tiêu biểu nhất của Mauriac nhưng tiểu thuyết ngắn này lại mang đầy đủ những đặc trưng của ông, từ việc khắc họa những tình cảm phức tạp đến dấu ấn tôn giáo. Một cuốn sách đầy tinh tế, nơi tình yêu, tình thân và các cảm xúc phức tạp được giải phẫu tinh tế, chờ người đọc thưởng lãm và sắp xếp lại chúng dưới góc nhìn của mình.

Sự biến mất của nghi thức - Byung-chul Han, Trần Anh Tuấn dịch

Có dung lượng khiêm tốn nhưng từng trang viết của Byung-chul Han có sức công phá đặc biệt mạnh mẽ.

Bên cạnh Han Kang, Bora Chung và Bae Suah, Byung-chul Han có thể nói là một trong những cây viết Hàn Quốc nổi tiếng nhất trên thị trường quốc tế. Trong Sự biến mất của nghi thức (Phanbook và NXB Hồng Đức ấn hành), ông đã nhìn lại những vấn nạn hiện nay, từ lớn như chiến tranh, xung đột, công nghiệp hóa, toàn cầu hóa… đến nhỏ như mạng xã hội, vòng xoáy công việc… thông qua nghi thức. Ông tin chính việc xa rời những quan điểm và các hành động lặp đi lặp lại qua nhiều thế hệ chính là nguyên nhân khiến con người thiếu kết nối, không còn cảm thấy bản thân thuộc về một cộng đồng gắn kết.

Có dung lượng khiêm tốn nhưng từng trang viết của Byung-chul Han lại có sức công phá đặc biệt mạnh mẽ. Đọc các góc nhìn thú vị và tiên phong của ông, độc giả sẽ phải nhìn lại chính bản thân mình và thứ mà ta cho là cổ hủ, lạc hậu, đang dần biến mất trong đời sống hiện nay. Từ đây, ông trở thành triết gia đương đại quan trọng nhất thế giới chính bằng những câu chữ ngắn gọn, súc tích nhưng rất gần gũi.

Bài: Minh Anh - Ảnh: Tư liệu