Cần tư duy mới trong việc làm quy hoạch

Tại kỳ họp mới đây của HĐND TP.HCM, nội dung giám sát thực hiện nghị quyết 16 năm 2012 về công tác quy hoạch đối với UBND TP.HCM đã được đưa ra trong chương trình nghị sự. Ba nội dung nóng được các đại biểu HĐND chất vấn nhiều nhất là xoá quy hoạch “treo”, dự án “treo”; chính sách cho người dân sau khi tái định cư và công khai quy hoạch.

Theo các đại biểu, toàn TP.HCM đã xử lý và thu hồi, huỷ bỏ chủ trương đầu tư 536 dự án và điều chỉnh gần 300 đồ án quy hoạch nhưng người dân vẫn còn kêu nhiều; nhiều cử tri cho rằng việc xoá dự án “treo” chỉ là chuyển từ dạng “treo” này sang dạng “treo” khác chứ người dân không hoàn toàn được hưởng quyền lợi về nhà đất. Nhà nước thu hồi dự án của chủ đầu tư này, nhưng vẫn giữ quy hoạch để chờ nhà đầu tư khác đến làm dự án chứ không điều chỉnh quy hoạch cho phù hợp với diễn biến mới của kinh tế xã hội.

Nguyên nhân của tình trạng nêu trên là luật Quy hoạch đô thị hiện nay so với quy hoạch xây dựng trước đây không có nhiều thay đổi, cách nhìn về quy hoạch xây dựng vẫn là tạo ra một cơ cấu “ổn định theo dự kiến trong tương lai”, kiểm soát mọi quyết định về quy hoạch và mục tiêu quy hoạch có tính chất bắt buộc. Đây là một quan điểm lỗi thời.

Trong quá trình hội nhập toàn cầu, hệ thống kinh tế trở nên hỗn hợp. Trong bối cảnh đó, dự báo trong quy hoạch có thể không hoàn toàn trở thành hiện thực, cho dù đó là dự báo của những nhà quy hoạch giỏi nhất. Do vậy, công tác quy hoạch chỉ nên đưa ra những mục tiêu có tính định hướng dựa trên cơ sở dự báo và xác định rõ các ưu tiên, quy định “cứng” đối với những vấn đề không thể xâm phạm, các quy định “mềm” với những mảng phát triển kinh tế xã hội.

Quan niệm về công tác quy hoạch như một hệ thống luôn được điều chỉnh sẽ dẫn đến thay đổi đáng kể trong văn hóa trách nhiệm của cơ quan chuyên môn.

Luật Quy hoạch đô thị hiện nay của ta quy định thời hạn điều chỉnh quy hoạch chi tiết là ba năm. Ở Pháp, cứ bốn tháng bản đồ quy hoạch của các thành phố lớn lại được điều chỉnh một lần ở các quy định “mềm” để đảm bảo kịp thời và phù hợp với những diễn biến phát triển của kinh tế xã hội. Không có tính “đàn hồi” nhất định để thích ứng với sự thay đổi của kinh tế xã hội, quy hoạch sẽ không thể là cơ sở đảm bảo cho việc xây dựng hợp lý và hiệu quả.

Hà Nội và TP.HCM là trung tâm kinh tế thương mại lớn của cả nước, có tốc độ phát triển kinh tế xã hội và đô thị hoá nhanh, do vậy, rất cần được phân cấp để có thể điều chỉnh quy hoạch hàng năm nhằm đảm bảo quy hoạch thích nghi với tốc độ phát triển, cũng như đảm bảo các quyền lợi về nhà đất và cuộc sống của người dân trong các vùng quy hoạch.

Nguyễn Đăng Sơn, phó viện trưởng viện Nghiên cứu đô thị và phát triển hạ tầng